جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«بحثی درباره‌ی مرجعیت و روحانیت» عنوان کتابی است که در سال ۱۳۴۰ و پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی منتشر گردیده و از ماخذ برجسته در مرجعیت‌پژوهی محسوب می‌گردد. با درگذشت آیت‌الله بروجردی در فروردین ماه ۱۳۴۰، جامعه‌ی ایران با خلاء مرجعیت واحد مواجه شد. در این زمان عالمان برجسته نظیر آیت‌الله حکیم در نجف، و آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله خمینی و آیت‌الله شریعتمداری در قم، هیچ‌یک در جایگاهی قرار نداشتند که بتوانند خلاء مرجعیت عام حاصل از درگذشت آیت‌الله بروجردی را رفع نمایند. مجموعه‌ی «بحثی درباره‌ی مرجعیت و روحانیت» در واقع متن مکتوب و ویرایش‌یافته‌ی سخنرانی‌های نه تن از چهره‌های حوزوی و دانشگاهی در کنگره‌ی سراسری انجمن‌های اسلامی در شهریور ۱۳۴۰ می‌باشد. از آن‌جا که تشکیل این کنگره از نظر زمانی قریب پنج ماه بعد از رحلت آیت‌الله بروجردی بود، در موضوعات مطروحه بحث زیادی درباره‌ی مرجعیت و چگونگی انتخاب آن به عمل آمد. در واقع این برنامه از تدابیر اتخاذ شده از سوی انجمن اسلامی دانشجویان بود. آنان برای این منظور از نُه تن از صاحب‌نظران دعوت به عمل آوردند که درباره‌ی انتخاب مرجع بحث شود. این مباحث عرصه‌های جدیدی را در خصوص نقش و عملکرد اجتماعی و سیاسی مراجع گشود. ماحصل مباحث و سخنرانی‌های این کنگره، در کتابی با عنوان «بحثی درباره‌ی مرجعیت و روحانیت» چاپ شد و در دسترس همگان قرار گرفت. در مقدمه‌ی کتاب ضمن ذکر اهمیت مرجعیت و تقلید (به خصوص بعد از فوت آیت الله بروجردی) به تشکیل جلساتی به اهتمام عده‌ای از بانیان انجمن‌های اسلامی تهران و شهرستان‌ها و وابستگان به دبیرخانه‌ی انجمن‌های اسلامی ایران اشاره شده که در پاییز و زمستان ۱۳۴۰ به منظور چاره‌اندیشی انتخاب مرجع صورت گرفته است. به گفته‌ی نویسنده‌ی مقدمه‌ی این مجموعه، محققان این مجموعه ابتدا درصدد آن بوده‌اند که «نماینده‌ای صالح و دارای شرایط برای مرجعیت را معرفی کنند تا شیعیان پس از رحلت آیت‌الله بروجردی از او تقلید کنند»، اما در ضمن پژوهش خود متوجه شده‌اند که تحلیل و بررسی مباحث زیربنایی مرجعیت ضروری‌تر است؛ از این‌رو مباحث این مجموعه به مسائل کلی مرتبط با مرجعیت اختصاص یافته است. فهرست مقالات این مجموعه و نویسندگان آنها بدین شرح است: علامه طباطبایی؛ اجتهاد و تقلید در اسلام و شیعه ابوالفضل مجتهد زنجانی؛ شرایط و وظایف مرجع مرتضی مطهری؛ اجتهاد در اسلام علامه طباطبایی؛ ولایت و زعامت مهدی بازرگان؛ انتظارات مردم از مراجع سید محمد بهشتی؛ روحانیت در اسلام و در میان مسلمانان مرتضی مطهری؛ مشکل اساسی در سازمان روحانیت آیت الله سید محمود طالقانی؛ تمرکز و عدم تمرکز مرجعیت و فتوا سید مرتضی جزایری؛ تقلید اعلم یا شورای فتوا مرتضی مطهری؛ مزایا و خدمات مرحوم آیت الله بروجردی

استاد محمد تقی شریعتی و آیت الله سید محمود طالقانی از جمله مفسرینی هستند که تلاش می کنند با تکیه بر معارف قرآنی، تفسیر همسو با علم و همچنین پاسخگو به مسائل اجتماعی و تربیتی معاصر را فراهم آورند. مبنای فکری هر دو مفسر این است که قرآن به عنوان وحی الهی پاسخگوی مسائل آنان در همه زمانهاست و بنابراین انسان دنیای معاصر بر مبنای جهانی که در آن زیست می کند، نیازمند مواجهه جدید با قرآن است. البته این به معنای نادیده انگاشتن سنت تفسیری پیشین نیست، فلذا استفاده از علوم ادبی، تاریخی، کلامی و حدیثی همچنان از اهم منابع هر دو مفسردر فهم قرآن است. از این جهت نگاه اجتهادی و ریاست مقتضیات زمان و بالخصوص گرایش علمی و اجتماعی و تربیتی در هر دو تفسیروجود دارد. در این تحقیق تلاش کرده ایم تا رویکردها، مبانی و روش ها ی تفسیری هر دو مفسر را بررسی کرده و نکات اشتراک و افتراق آنها را روشن نماییم.

ترجمه ماشینی: این جلد در درجه اول بر مسئله سازگاری اسلام و دموکراسی تمرکز دارد. این کتاب سهم هفت اندیشمند برجسته دینی ایران قبل و بعد از انقلاب را در این زمینه برجسته می کند. کتاب با قرار دادن بحث در بافت مذهبی خاص خود، عناصری را که معمولاً در سنت اسلامی به عنوان هنجارهای دموکراتیک از آنها یاد می شود، به طور انتقادی بررسی می کند. همچنین، برای اولین بار، شرحی از ظهور روشنفکری دینی در ایران پس از انقلاب، با تمرکز بر اندیشه های شخصیت برجسته آن، عبدالکریم سروش، ارائه می دهد. بحث او از حکومت دموکراتیک دینی یک تغییر پارادایم در گفتمان مدرنیست های مسلمان در مورد این موضوع ارائه می کند. این کتاب همچنین مؤلفه فکری جنبش اصلاح‌طلب کنونی در ایران را ترسیم می‌کند و چالش‌هایی را که جنبش دموکراسی‌خواهانه باید بر آن غلبه کند، روشن می‌کند.

بخش مهمى از قلمرو علمى تعلیم و تربیت ارزش ها، انتقال و درونى سازى ارزش هاى حاکم بر جامعه و مبتنى بر فرهنگ جامعه در افراد آن جامعه مى باشد. این مهم اگرچه در فرهنگ اسلامى نیز مورد نظر سیاست گذاران و متولیان امر است، اما با توجه به این نکته که به رغم وجود مواد و مطالب فراوان در منابع اسلامى، در مقام عمل و تحقق بیرونى اهداف مستند علمى، با مشکلات جدى روبه رو هستیم و همچنین با توجه به شرایط جامعه معاصر اسلامى، ضرورى مى نماید که عالمان و دست اندرکاران امر تربیت درصدد عملیاتى کاربردى تر بوده و راه هاى حل مشکل در مقام عمل را ارائه دهند. بررسى این نکته که قرآن در درونى سازى ارزش هاى اخلاق اجتماعى، چه روش هایى را در ساحت گرایش به کار برده و یا توصیه کرده است، موضوعى است که این مقاله درصدد بیان آن است. مقاله حاضر با شیوه توصیفى تحلیلى، این روش ها را در قرآن مورد مطالعه قرار مى دهد. روش هاى به دست آمده عبارتند از: روش موعظه، روش تحریک عواطف، روش تحریک ایمان، روش تبشیر و تشویق، روش تنبیه.

ترجمه ماشینی: این رساله در درجه اول بر مسئله سازگاری اسلام و دموکراسی تمرکز دارد. این کتاب سهم هفت اندیشمند برجسته دینی ایران قبل و بعد از انقلاب را در این زمینه برجسته می کند. کتاب با قرار دادن بحث در بافت مذهبی خاص خود، عناصری را که معمولاً در سنت اسلامی به عنوان هنجارهای دموکراتیک از آنها یاد می شود، به طور انتقادی بررسی می کند. همچنین، برای اولین بار، شرحی از ظهور روشنفکری دینی در ایران پس از انقلاب، با تمرکز بر اندیشه های شخصیت برجسته آن، عبدالکریم سروش، ارائه می دهد. بحث او از حکومت دموکراتیک دینی یک تغییر پارادایم در گفتمان مدرنیست های مسلمان در مورد این موضوع ارائه می کند. این کتاب همچنین مؤلفه فکری جنبش اصلاح‌طلب کنونی در ایران را ترسیم می‌کند و چالش‌هایی را که جنبش دموکراسی‌خواهانه باید بر آن غلبه کند، روشن می‌کند.

شهید دکتر سید محمدحسینی بهشتی یکی از متفکران بزرگ انقلاب اسلامی در تاریخ 2 / 08 / 1307 در محله لومیان واقع در استان اصفهان متولد شد و در تاریخ 7 / 1360 در تهران به شهادت رسد. از این متفکر و دانشمند دینی و انقلابی کتابهای ارزشمندی به یادگار ماند که یک از آنها کتاب حق و باطل از دیدگاه قرآن کریم به همراه مطالبی در مورد تسلیم شدن است. ذهن انسان از ابتدا دنبال پیدا کردن حق و باطل بود. هر چند تا حد زیادی پیدا کردن حق از باطل در نهان هر انسان وجود دارد ولی پرورش دادن آن وظیفه انسان است. خداوند نیز در قرآن مجید در این مورد بسیار سخن گفت که تحلیل آیت الله شهید دکتر بهشتی از آن بسیار جالب است . در این کتاب کوشش فراوان شده است تا حد امکان به این پرسش اساسی انسان پاسخ مناسب داده شود و آنچه محور بحث در این کتاب است مسأله هست و باید است. این‌ کتاب‌ چهار گفتار مهم را شامل دربرمی گیرد که‌ سه‌ گفتار آن‌ نتیجه بحث‌ و گفتگوهایی‌ است‌ که‌ دکتر بهشتی‌ در انجمن‌ اسلامی‌ پزشکان‌ داشته بود و گفتار چهارم بحثی‌ است‌ به نام تسلیم‌ حق‌ بودن که‌ از میان‌ سلسله‌ بحثهای‌ تفسیر قرآن‌ ایشان‌ انتخاب‌ شده‌ است. در این بحث ها اندیشمندانی مثل شهید دکتر فیاض بخش و شهید دکتر لواسانی نیز سؤالاتی را مطرح می کنند.

تبیین حکومت اسلامی و آزادی سیاسی در بر دارنده نوع تعامل فرد با نظام سیاسی است.حقوق و تکالیف این دو نسبت به یکدیگر و رسالت حکومت اسلامی در ارتقای زندگی معنوی و مادی اعضای جامعه از اهمیت زیادی برخوردار است. تفاوت حکومت اسلامی با حکومت های سکولار، معنویت گرا و کمال گرا بودن دولت اسلامی است. نقد در دولت اسلامی پذیرفته است؛ اما تشویش جامعه ممنوع است. شناسایی نقاط اختلاف میان دولت اسلامی و سکولار از اهداف تحقیق است؛ همچنین نوع نگرش مفسرین اسلامی به کتاب و حدیث راهگشای گذار به جامعه مطلوب است؛ جامعه ای که بر اساس مبانی نظری اسلامی در مکتوبات اندیشمندان مسلمان به وفور یافت می شود.با استفاده از تبیین و تحلیل به ارایه نقطه نظرات و اندیشه های علامه محمد تقی جعفری پرداخته شد.نتایج به دست آمده مبین آن است که الگویی که از آزادی سیاسی و حکومت اسلامی ارایه می شود، منحصر به فرد و متفاوت از الگوی غرب سکولار است.حکومت اسلامی، حقوق شهروندان را ارج می نهد و مردم را به مشارکت سیاسی ترغیب می کند. هیچ نوع اکراه و اجباری پذیرفته نیست.آزادی بیان، مشروط به مشوش نکردن جامعه است. هر اظهار عقیده و نشر آن پسندیده نیست و باید به وسیله نخبگان و صاحب نظران مورد تایید قرارگیرد؛ زیرا به علت فقدان آگاهی برخی افرادجامعه مشکلاتی به وجود می آید و باعث تزلزل در مبانی اعتقادی و فکری مردم می گردد.

دوره انقلاب مشروطیت ایران، نقطه عطف و عصر نوینی در فرآیند کلی اندیشه سیاسی شیعه به شمار می‌آید؛ زیرا با طرح مفاهیم و پرسشهای تازه در پهنه پذیره‌های پیشین و سنتی علمای شیعه، اندیشه و ادبیات سیاسی شیعه مرحله‌‌ای از بازشناسی، بازپروری و پاسخگویی به شرایط و دگرگونیهای نو را تجربه کرد. این بازشناسی، فراتر از تحلیلهای درون دینی، تحت تأثیر گفتمان رو به رشد تمدن و فرهنگ غربی و ورود آن به ایران قرار داشت. تحولات مشروطیت به مدت کوتاهی، با بدفرجامی روبرو شد. با به قدرت رسیدن رضاخان، فضای بسته سیاسی به وجود آمد، و در کنار آن اندیشه‌های ضد‌دینی نیز بشدت رشد کرد بدین ترتیب، شرایط جدیدی بر جریان فکری و کارکردی علمای شیعه حاکم گردید. این مقاله در پی آن است که با مروری بر کنکاشهای فکری و نیز کارکردهای سیاسی، فرهنگی علمای شیعه، اندیشه و رفتار آنان را در این دوره که منتهی به پایان حکومت رضاخان(1320) است، بررسی و پژوهش نماید.

مفهوم فطرت پیش از دوران پهلویِ دوم، در کتاب‌ها و روزنامه‌های مذهبی، بسیار به ندرت به کار رفته است. اما بعد از شهریور 1320 و آغاز سلطنت محمدرضا شاه، استفاده از این مفهوم و نظریه‌پردازی دربارۀ آن، در مجلات و روزنامه‌هایی که نشر و تبلیغِ مسائل دینی را هدفِ خود قرار داده بودند، افزایش می‌یابد. فطرت، رفته رفته از سویی، به مفهومی کلیدی برای دفاع از دین در برابر مارکسیست‌ها یا دیگر منتقدانِ دین تبدیل می‌شود و از سوی دیگر، برای نقدِ دین‌داریِ متحجرانه و خرافی به کار می‌رود. بدین ترتیب، فطرت به چنان ابزار مهمی برای مبارزات دینی-اجتماعی مبدل می‌شود که در آستانۀ انقلاب اسلامی، استاد مرتضی مطهری آن را «ام‌المسائل» دین اسلام می‌نامد. اما پس از انقلاب اسلامی، این موج فروکش کرده و با بلاموضوع‌شدنِ کارکردهای این مفهوم در دورۀ پیش از انقلاب، بار دیگر به حاشیه رانده می‌شود. این مقاله کارکردهای اجتماعی فطرت در دورۀ پهلوی دوم را بررسی می‌کند.

یکی از آثار مهم در حوزه آیات متشابه و مشکل قرآن کریم، کتاب «متشابه القرآن و المختلف فیه» اثر محمد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی است. وی در این کتاب به تحلیل و بررسی متشابهات قرآن به صورت موضوعی پرداخته است و دامنه بحث او را مباحث متنوعی از اصول اعتقادی، فقه، احکام شرعی و علوم قرآنی تشکیل داده است. وی تشابه در قرآن را از سه منظر: اختلاف در امور دینی، آیات متناقض و آیاتی که دو یا چند معنا از آن محتمل است و باید بر معنای درست تر حمل شود، می داند، در این مقاله با تکیه بر کتاب مذکور، دیدگاه های تفسیری ابن شهر آشوب در تبیین آیات متشابه و مشکل قرآن، مورد پردازش قرار گرفته است. بر اساس این پژوهش دانسته می شود که وی با بهره مندی از روش های مختلف همراه با جهت گیری عالمانه، به تصحیح شبهات و انحرافات موجود در این‌باره پرداخته و پرده از ابهام آنها برداشته است.