جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رویکرد پدیدارشناسانۀ هوسرل با انتقاد از وضع کنونی علم و معرفت از آن تعبیر به بحران می‌کند. هدف هوسرل این بود تا با ارائۀ برنامه‌ای فلسفی راهی برای برون‌شد از این بحران پیشنهاد کند. اما تلاش برای بازگرداندن فلسفه به جایگاه وحدت‌بخش قدیم و نجات این علم بحران‌زده و بخشیدن چهره‌ای انسانی و معنوی به آن، مستلزم در نظر گرفتن ملاحظاتی دربارۀ عینیت و عقلانیت علم است که غفلت از آن ما را در مسیری قرار می‌دهد که براساس آموزه‌های عقلانیت نقاد هم نادرست است و هم نامطلوب. توضیح داده می‌شود که این آموزه‌ها متضمن بازنگری در خصوص ذات‌گرایی و موجه‌گرایی و توجه به اهمیت و جایگاه صدق در رویکرد پدیدارشناسانۀ هوسرل است

مسئله این تحقیق بررسی کاربست ابطال‌پذیری پوپر جهت توجیه گزاره‌های دینی و موفقیت احتمالی این کاربست می‌باشد. فلسفه علم پوپر به دلیل درهم شکستن اقتدار پوزیتویسم که معیار تجربی و استقرایی را برای تمییز علم از غیرعلم تعمیم داده و آن‌را تبدیل به معیاری کلی برای معناداری نموده بود، مورد توجه متکلمان و الاهی‌دانان مسیحی قرار گرفته و ایشان به فراخور از نظرات او در فلسفه علم و معرفت‌شناسی برای توجیه گزاره‌های دینی و یا ابطال نظرات علمی که برخلاف آموزه‌های دینی بودند، استفاده کرده‌اند. در این تحقیق که با روش تحلیلی - انتقادی، نگاشته شده، ضمن بررسی کاربست نظریه ابطال‌پذیری در توجیه گزاره‌های الاهیاتی توسط متکلمان مختلف مسیحی، ایرادات وارد بر این کاربست در دو ساحت مبنایی و بنایی ارائه شدند. یافته‌های تحقیق نشان‌ می‌دهند علی‌رغم قابلیت‌های ابطال‌پذیری جهت توجیه عقلانی گزاره‌‌های دینی، ایرادات مبنایی همچون کل‌گرایی، فقدان معیار مشخص برای معرفت و ایردات بنایی مانند منطق شک‌گرایی حاکم بر ابطال‌پذیری و عدم امکان تعلیق معارف دینی تا حصول معرفت جدید، مانع از آن است‌که ابطال‌پذیری بتواند، از حقیقت دین و امر دینی دفاع کند و در نهایت آن‌را به ورطه نسبی‌گرایی سوق خواهد داد.

آیا می‌توان از ابطال‌پذیری برای اثبات علمی بودن گزاره‌های دینی استفاده کرد؟ با ظهور پوزیتویسم منطقی در ابتدای قرن بیستم و گسترش آن در سراسر جهان، مابعدالطبیعه و حتی اخلاق متعالی از اعتبار ساقط شدند. پوپر با درهم شکستن اقتدار پوزیتویسم که معیار تجربی و استقرایی را برای تمییز علم از غیرعلم تعمیم داده و آن‌را تبدیل به معیاری کلی برای معناداری نموده بود، عرصه جدیدی برای مباحث متافیزیکی گشود که در آن نظرورزی متافیزیکی امری عقلانی تلقی می‌شود. پوپر با حرمت نهادن به نظرورزی متافیزیکی نه‌تنها متافیزیک را غیرقابل انفکاک از علم دانست بلکه از این مهم‌تر معتقد بود که متافیزیک از اوصاف نظریه‌های علمی آزمون‌پذیر پیشرو است. در این سپهر، این تحقیق با روش تحلیلی - انتقادی، درصدد سنجش و بررسی تاثیر فلسفه علم پوپر بر معرفت دینی است. بدین منظور نخست با بررسی فلسفه علم پوپر، به این نتیجه ‌رسیدیم که علی‌رغم ایرداتی که به فلسفه علم پوپر وارد است، ابطال‌پذیری نه تنها بستری مناسب برای توجیه عقلانی گزاره‌های دینی آماده کرده است؛ بلکه مشخص شد برخی از معارف دینی خصوصا آن‌دسته از معارف که با استدلال عقلی اثبات می‌شوند، قابلیت ابطال‌پذیری دارند و ‌می‌توان آن‌ها را بر مبنای ابطال‌گرایی علمی قلمداد کرد.

عدالت، آزادی و دموکراسی از جمله مهم‌ترین مقوله هایی هستند که نه تنها در گذشته فیلسوفان سیاسی با آنها سروکار داشته اند، بلکه در تاریخ معاصر غرب نیز مورد مناقشه آنهاست. پوپر و هایک دو متفکر قرن بیستم اند که از منظر «معرفت شناسی»، مفاهیم فوق را به سمت مجادلات جدی در اندیشه سیاسی سوق داده اند. مقاله حاضر سعی دارد با تکیه بر معرفت شناسی پوپر و هایک، دغدغه های فکری این دو متفکر که عمدتاً در مقابله با ایدئولوژی توتالیتاریسم نمایان شده است، مورد بررسی مقایسه ای قرار دهد. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که هایک، به دلیل تکیه بر «نظم خودانگیخته» و «نقد عقل گرایی مدرن» در معرفت شناسی، هر گونه تلاش سازمان یافته و برنامه ریزی شده برای بازسازی عقلانی جامعه را بیهوده می داند. اما پوپر، به سبب تأکید بر «عقل گرایی انتقادی»، «لغزش پذیری» و «ابطال پذیری» در معرفت شناسی، معتقد به اصل «مهندسی اجتماعی تدریجی» است. با وجود این، هر دو متفکر مدافع اندیشه «آزادی»، «جامعه باز» و «دموکراسی» هستند. پژوهش حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی با رویکرد مقایسه ای است و جمع آوری داده ها نیز از طریق کتابخانه ای و استفاده از منابع معتبر صورت گرفته است.

چکیده ماشینی : در سپتامبر 2007، بیش از 100 فیلسوف با عزم راسخ به پراگ آمدند تا به فلسفه کارل پوپر به عنوان منبع الهام در بسیاری از زمینه‌های تلاش فکری ما نزدیک شوند. این جلد حاصل آن تلاش است. موضوعات شامل دیدگاه های پوپر در مورد عقلانیت، روش شناسی علمی، تکامل دانش و دموکراسی است. و از آنجایی که فلسفه پوپر همیشه تأثیر میان رشته‌ای قوی داشته است، بخشی از این جلد به تأثیر ایده‌های او در زمینه‌هایی مانند آموزش، اقتصاد، روان‌شناسی، زیست‌شناسی یا اخلاق می‌پردازد. مفهوم ابطال، مشکل مرزبندی، ممنوعیت استقرا، یا نقش مبنای تجربی، همراه با تشابهات تحریک آمیز بین تاریخ گرایی، کل گرایی و تمامیت خواهی، همیشه باعث مناقشات شده است. هدف این جلد صاف کردن آنها نیست، بلکه آنها را به عنوان یک چالش نشان می دهد. در این دوران که نقش سنتی عقل در اندیشه غربی تضعیف می‌شود، مدل عقل غیربنیادگرای پوپر پیام روشنگری را به چشم‌اندازی جدید می‌آورد. پوپر معتقد بود که جامعه باز آسیب پذیر است، دقیقاً به دلیل تحمل آن نسبت به دیگری. این موضوع در دنیای مدرن بسیار فوری است، زیرا فرهنگ‌های مبتنی بر ارزش‌های متفاوت برجسته می‌شوند. فرآیندهای مربوط به گسترش اتحادیه اروپا یا جهانی شدن فزاینده اقتصادی نیز سؤالاتی را در مورد باز بودن و دموکراسی ایجاد می کند. هدف این جلد نشان دادن سرزندگی عقل گرایی انتقادی در پرداختن و پاسخ به مشکلات این زمانه و این جهان است.

از زمان طرح توسط چارلز داروین، نظریۀ تکامل خوانش‌های متعددی به‌خود دیده ‌است. دیدگاه رایج در قرن بیستم مبتنی بر شانس‌ کور و انتخاب‌ طبیعی بود درحالی‌که در برخی دیدگاه‌های اخیر موجودات زنده را به‌عنوان ارگانیسم‌های فعال و هدایت‌گر در نظر می‌گیرند. در ‌این مقاله به تشریح دیدگاه پوپر در برجسته‌سازی کنشگری هر واحد زیستی، از باکتری تا موجود پیچیده‌ای چون انسان، پرداخته‌ایم و نشان می‌دهیم پوپر چه نقدی به دیدگاه‌های قدیم داشت و آینده‌نگرانه، با چه خوانشی از رویکردهای جدید سخن گفته ‌است. از نظر پوپر کنشگری فرایندی مداوم شامل طرح مسأله، یافتن راه‌حل‌های ابداعی برای مسأله پیش‌آمده و حذف برخی از آن‌ها است که منجر به پدید‌آمدن موقعیت‌های جدید خواهد شد و درنتیجۀ آن گونه‌زایی و تنوعِ زیستی به‌وجود خواهد ‌آمد. داروینیسمِ فعالِ پوپر در تقابل آشکار با آراء رایج زیست‌شناسان در انفعالِ موجودات نسبت به انتخاب طبیعی و در توافق با رویکردهای متاخرتر در زیست‌شناسی است. هرچند سابقۀ چنین نگاهی در آراء خود داروین در دو بحث انتخاب مصنوعی و انتخاب جنسی نیز قابل‌ ردیابی است اما پوپر آن‌را برجسته می‌سازد. در این مقاله تلاش می‌شود خوانشی عمیق‌تر از معرفت‌شناسی پوپر عرضه شود که هم‌نوا با نوع خوانش او از داروینیسم باشد.