اُنس دیرینه و فراوان شاه نعمت الله ولی با قرآن و به کارگیری گسترده آیات قرآن در آثار وی، برآن داشت تا با طرح سؤال از مبانی قرآن شناختی و وحی شناختی شاه به خوان
... نش این مبانی که مواجهه او با قرآن را تحت تأثیر خود قرار داده است، بپردازد. این مجموعه با روش توصیفی و با تحلیل محتوای آثار منظوم و منثور شاه نعمت الله ولی، مبانی قرآن شناختی او را در دو گروه مبانی ناظر به متن و مبانی ناظر به فهم تحقیق و تحلیل نموده است. مهمترین مبانی متن شناختی شاه نعمت الله ولی عبارتند از: نگاه معرفت شناسانه به وحی که ظهور علم حق و نزول معانی عقلی مجرد در لباس محسوس است؛ وحی گشایش و مکاشفه روحی است؛ قطبیت ظاهر و هم باطن قرآن و تفاوت علوم مستنبَط از هر کدام؛ اتحاد قرآن و انسان کامل و عینیت سخن رسول و وحی و همچنین تلقی رمزی و اشاری از الفاظ قرآن، از دیگر مبانی متن شناختی شاه است. اما مبانی ناظر به فهم قرآن از دیدگاه شاه نعمت الله ولی عبارت است از: لزوم ایمان قلبی برای وصول به باطن و اسلام برای درک ظاهر قرآن؛ اختصاص تأویل ظاهر متشابهات به قطب زمان؛ تدبّر در قرآن، نزول آن بر دل و اتصاف به احکام آیات است و همچنین ضرورت استفاده از احادیث پیامبر(ص) و ائمه(ع) و کاربست یافته های عرفان نظری در فهم وتفسیر آیات از دیگر مبانی فهم قرآن است. روش شاه نعمت الله ولی در تفسیر قرآن، عرفانی است، یعنی منبع و ابزار او برای رسیدن به فهمی از قرآن ، عرفان و کشف و شهود عرفانی است. تفسیر قرآن شاه نعمت الله ولی از بعد ادبی دارای شاخصه های چندی است. او به استخدام ادبیات در خدمت تبیین اهداف و مقاصد قرآن پرداخته است و از این طریق عقاید و مضامین و مصطلحات عرفانی را اشاعه داده به ترویج اخلاق عرفانی همت گمارده است .او با استفاده از صنعت بدیع و با به کارگیری فنون تلمیح، اشاره، تضمین و تحلیل مطالب عالی قرآنی را با فنون ادبی به تصویر کشیده است. تفسیر قرآن شاه نعمت الله ولی از بعد عرفانی دارای شاخصه هایی است که اهم آنها عبارتند از: ابتنای بر تجارب عرفانی، استناد به روایات با تأویل عرفانی آن ها، استناد به مبانی و مباحث عرفان نظری چون، تقرب الهی، وحدت وجود، شهود، انسان کامل، معرفت شناسی عرفانی و ... او در تفسیرعرفانی خود در پی ترویج به ویژه اخلاق عرفانی مبتنی بر اخلاق قرآنی است و با تاثیر پذیری از حروفیه به تفسیر رمزی حروف قرآن نیز اعتنای ویژه داشته است .
بیشتر