جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده فارسی : آدم و حوا در کتاب مقدس، الهیات و ادبیات: گناه، شفقت و بخشش، بررسی گسترده ای از روایت آدم و حوا است که برای اولین بار در کتاب مقدس عبری دیده شد اما توسط پولس قدیس در عهد جدید جان تازه ای به آن بخشید. رفتار پولس با آدم و حوا، به ویژه تعیین او از مسیح به عنوان آدم دوم، تأثیر زیادی در مسیحیت داشته است. پیتر الی این روایت غنی را در طول تاریخ دنبال می‌کند و اساس آموزه گناه اولیه در مسیحیت را فراهم می‌کند، در دوران مدرن به گمانه‌زنی‌های الهیاتی منجر می‌شود و به لحاظ موضوعی وارد عرفان و ادبیات می‌شود. تنها زمانی می توان به قدرت روایت آدمی پی برد که آن را یک افسانه واقعی اما غیرتاریخی بدانیم. «حقیقت» اسطوره در توانایی آن برای تحریک تفکر و آشکار کردن اعماق تجربه انسانی نهفته است. آگوستین این را فهمید، جولیان نوریچ و حتی نویسنده بلژیکی داستان‌های اسرارآمیز، ژرژ سیمنون، که احساس عمیقی از جهانی بودن ضعف انسانی و امکان بازخرید چیزهای از دست رفته داشت. مایگر، کارآگاه سیمنون، خود را "مدیریت سرنوشت" می دید. آموزه گناه اولیه، این تصور که انسان ها دارای آسیب پذیری مشترک هستند، می تواند راه را برای شفقت و بخشش باز کند. همانطور که شکسپیر در Measure for Measure نشان می دهد، آگاهی از ضعف در خودمان باید ما را به سمت شفقت نسبت به دیگران سوق دهد. به رسمیت شناختن نوعی «دموکراسی گناه» می‌تواند ما را از این که برخلاف آنها در ضعفشان بهتر از دیگران ندانیم و حق قضاوت درباره آنها را نداشته باشیم. بنابراین، شفقت درهای بخشش را باز می کند. پیشرفت از گناه به شفقت و بخشش قلب این کار را تشکیل می دهد.

خداوند در قرآن کریم، سرگذشت بسیاری از پیامبران را در قالب تمثیل، تشبیه و مهم­تر از آن درقالب داستان بیان­کرده­است. با­توجه­به اهمیت موضوع آفرینش آدم به­عنوان اولین انسان، در قرآن کریم این مسئله مورد­توجه­بوده­است و مفسران بسیاری در ذیل آیات مربوط به قصه آفرینش آدم، دیدگاه­های متعددی را مطرح­کرده­اند. قاضی­نعمان نیز در کتاب اساس­التأویل ، دیدگاه­های تأویلی و عرفانی خود را درمورد قصه خلقت آدم بیان­داشته­است. نوشتار حاضر درپی ­یافتن پاسخ­این سوال است که دیدگاه قاضی­نعمان در ذیل آیات مربوط به حضرت آدم و حوا چیست؟ براین­اساس، این مقاله برمبنای روش اسنادی- تحلیلی می­کوشد مبانی فکری قاضی­نعمان را موردبررسی و نقد قراردهد. یافته­های تحقیق نشان­می­دهد، قاضی­نعمان، در تفسیر و به­ویژه در تأویلات عرفانی بیشتر از تراوشات ذهنی خود بهره­جسته و به­صورت ذوقی مطالبی را بیان­نموده­است و جز درموارد بسیار کمی از روایات اهل­بیت (ع) بهره­برده­است و علاوهبر آن، اشاره­ای به منابع تأویلات خود نمی­کند.

این مقاله نخست دربارۀ تصویر حوا، در مقام اولین زن در داستانِ آفرینش قرآن و عهدین، به ‌طور مقایسه‌ای سخن می‌گوید و به ابعاد جایگاه انسانی، تقصیر در هبوط و مجازات گناه نخستین او می‌پردازد؛ سپس پیامدها و بازنمایی‌های این تصویر الاهیاتی را در ادبیات و هنر دو جهان مسیحی و اسلامی بررسی و مقایسه می‌کند. این هدف با گردآوری داده‌ها و کاوش در اسناد کتاب‌خانه‌ای و آثار هنری در قالب مطالعه مقایسه‌ای خُرد و متوازن به نحو تبارشناختی در بخش اول، یعنی بررسی داستان آفرینش در قرآن و عهدین، و به نحو مقایسه‌ای نامتوازن در بخش دوم، یعنی تأثیر منابع الاهیاتی بر ادبیات و هنر، صورت گرفته است. حاصل این واکاوی نشان می‌دهد تصویر حوا در عهدین عاری از اسطوره‌های زن‌ستیزانه نیست و خلق‌شدن از دندۀ چپ، وسوسۀ آدم و تقصیرکاری در هبوط و مجازات حوا متفاوت با آدم تصویر شده است، در صورتی‌ که قرآن چنین تصویری ترسیم نمی‌کند. به ‌هر حال، گذشته از ادبیات و هنر غربی که تصویر عهدینی حوا را بازنمایی می‌کند، برخی آثار ادبی و هنری اسلامی نیز متأثر از همان تصویرند و با تصویر قرآنیِ حوا مطابقت ندارند.

موضوع این پایان‌نامه تشریح، بررسی و ارزیابی رویکردهای واقع گرایانه و نمادگرایانه داستان آفرینش در متون مقدس تورات و قرآن است. داستان خلقت آدم و حوا در طول تاریخ مورد تفسیر و برداشت های متعددی قرار گرفته است. برخی این رخدادها را واقعی، تاریخمند و محدود به زمان و مکان معینی دانسته و شخصیت ها و مکان های مورد بحث در آن را سراسر «واقعی» تلقی کرده اند. از سوی دیگر متکلمان و متفکران دیگری هستند که اصل داستان و نیز شخصیت ها و مولفه های اصلی آن را اساساً امری نمادین و استعاری دانسته اند. به زعم گروه اخیر، صرف نگرش واقع گرایانه به داستان خلقت، رویکردی تقلیل گرایانه و تحویلی خواهد بود، در اینکه دلالت‌های معنایی متن را به صرف مطابقت واقع‌گرایانه و تاریخی، تقلیل و تحویل می‌دهد و امکان‌های ضمنی متن در بافت‌های دیگر را نادیده می‌گیرد. از سوی دیگر، واقع گرایان نیز نمادگرایان را متهم می کنند به اینکه صرف رهیافت نمادگرایانه به این رخداد به نادیده گرفتن بُعد قدسی و الوهی آن خواهد انجامید و نیز مستلزم نادیده گرفتن معنای ظاهری عبارات متون مقدس خواهد بود. در میانه ی این دو نگرش، می توان دست به تألیف نگرشهای دوگانه ی فوق زد. به این معنا که از جهتی برخلاف نمادگرایان مفاد واقعی برخی عبارات متون مقدس را کاملاً نادیده نگیریم، چرا که رویکرد کاملاً نمادگرایانه و استعاری به این متون و در این مورد خاص، داستان آفرینش، سبب می شود که ما هیچ معیار نهایی ای برای درستی تفسیرها در دست نداشته باشیم و همواره در میان طیف مختلفی از تفاسیر و تأویل ها در نوسان باشیم. از سوی دیگر، صرف تأکید بی چون و چرا بر معنایی واقعی، تاریخی و ظاهری عبارات متون مقدس در باب داستان آفرینش به نادیده گرفتن معنای عمیق و نمادین آنها خواهد انجامید و باب هرگونه تأویل و برداشت را برای همیشه خواهد بست. در این پایان‌نامه ضمن تشریح رهیافت های نمادگرایانه و واقع گرایانه تاحدی جانب رویکرد سوم را گرفته و به نحو ضمنی از آموزه های آن دفاع نموده ایم.

این بحث قرآنی تأملاتی فلسفی و تحلیلی از قصه آدم و حوا را مبنای ترسیم نظام آفرینش قرار می‏دهد. نویسنده با تبیین مفاهیم خلق، امر، قدر، سجده، ولایت، توحید، تبدیل، تحویل، شجره، کلمه و تفسیر آیات مختلف قرآن مراحل آفرینش انسان و هستی را توضیح می‏دهد و در این میان کیفیت ارتباط خلق و خالق را در موضوع عبادی سجده تشریح می‏نماید.

يصوغ العقاد في هذا الكتاب نظرته لنصف حياتنا الآخر — إنها المرأة — وتحليله لصفاتها وطبائعها التي فرضتها عليها طبيعة التكوين البدني والنفسي، مبتدئًا بقصة آدم وحواء مع شجرة الخُلد المحرَّمة، حيث يرى أن طبيعة المرأة ككائن عنيد مُولع بالممنوع وحب الاستطلاع، هي التي دفعتها لغواية زوجها بالأكل من الشجرة، فينطلق مسهبًا حديثه (بشكل قد يراه البعض به تحاملًا في بعض الأحيان) عن ذلك الكائن الغامض المتناقض الجميل، فيحاول أن يفهم كيف يكون ضعفها قوة وتدلُّلها غواية، مقدِّمًا تحليله الخاص الذي يستند إلى آراء الفلاسفة، وقصص التراث الإنساني، ورأي علم النفس (الذي يحترمه العقاد كثيرًا)، وبعضًا من العلوم البيولوجية في صفاتها الشخصية والنفسية والجسمانية.

فاقد چکیده