كتاب «جامع الأفکار و ناقد الأنظار»، مفصل ترين و كامل ترين كتاب محمد مهدی نراقی است كه درباره توحيد نوشته شده است. نراقى اين كتاب را در سال 1193 ق؛ يعنى در او
... وج اقتدار علمى و توان نويسندگى خود نگاشته است، از اين رو آراء حكماء و متكلمين متقدم؛ همچون فارابى، شيخ بهمنيار، شيخ اشراق، خواجه طوسى، قوشجى، خفرى و نسفى را مورد نقد و بررسى قرار داده است.
او گرچه در كتاب خود به تفصيل سخن گفته، اما مسائلى باعث شده اند در مباحث پايانى كتاب، از نقل و بررسى اقوال ديگران چشم پوشى كند.
مسائل و مصائبى؛ مانند ناامنى پديد آمده از فوت سلطان عصر، بيمارى عمومى، هجرت از وطن مأنوف، دورى از اولاد و... كه مصنف در خاتمه به تلخى از آن ها ياد مى كند.
مولف وجه تسميه اين كتاب را جامعيت آن بر افكار الهى و نقد آن ها بيان مى كند.
به خصوص نقد آرائى كه متعلق است به حواشى به كتاب شرح جديد قوشجى بر كتاب تجريد الاعتقاد خواجه.
به طور كلى كتاب از سه مقدمه و دو مقاله در دو جلد تشكيل يافته است.
عناوين جلد دوم عبارتند از:
مقاله دوم: اين مقاله از دو باب تشكيل يافته است، يكى در مورد صفات ثبوتيه و ديگرى در مورد صفات سلبيه.
بیشتر