جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با اینکه در روایات امامان بزرگوار تصریح شده است که قرآن تنها با یک قرائت نازل شده است، در برخی روایات در‌باره قرائت شماری از آیات، تعابیری چون قرأ بکذا، کنّا نقرأ، فی قرائة أهل البیت، و هکذا أنزل آمده است که بیانگر قرائتی دیگر غیر از قرائت مشهور است. این روایات به اندازه‌ای‌ است که برخی از محدثان، آنها را دلیل بر تحریف یا تعدّد قرائت دانسته‌اند. پژوهش حاضر با نگاهی بر تفسیر المیزان، دیدگاه علامه طباطبایی را نسبت به این قرائت‌های خلاف مشهور پی‌جویی نموده است. نتیجه به دست آمده بیانگر آن است که ایشان هر چند در مواردی از اظهار نظر مستقیم خود‌داری کرده است، ولی از مجموع کلماتشان استفاده می‌شود که این موارد را از باب تفسیر، جری و تطبیق یا بیان شأن نزول می‌داند، گو اینکه از نگاه علامه واژه «قرائت» در زمان‌های سابق به معنای عام‌تری استعمال می‌شده است؛ به گونه‌ای که تفسیر و تبیین را نیز در بر می‌گرفت، ولی رفته رفته تحوّل معنایی یافته ، در خصوص قرائت مصطلح امروزی به کار گرفته شد.

سطوح مختلف معنايي قرآن و ذوبطون بودن آن، امري پذيرفته‌شده در بين فريقين است. برخي ـ به خطا ـ از اين ويژگي منحصر به فردِ کلام الهي، پلوراليسم و تکثر قرائت‌ها را نتيجه گرفته‌اند؛ درحالي‌که از منظر عموم مفسران و انديشمندان، مقصود از بطون قرآن، فهم‌هاي طولي و ذومراتب، غيرمتعارض، روشمند، غير متداخل در حوزۀ نصوص و به‌مثابۀ پشتوانۀ استناد آراي متکثر مفسران و فقيهان مي‌باشد که هيچ‌گونه تلازم و پيوندي با پلوراليسم و تعدد و تکثر قرائت‌ها ندارد؛ ضمن آنکه تکثر قرائت‌ها: اولاً، به تکثر تعارض‌آميز و متناقض، و ثانياً، به حجيت و اعتبار بخشيدن به همۀ قرائت‌هاي ديني و فِرَق مذهبي مي‌انجامد؛ امري که با اصيل‌ترين اهداف انبيا، يعني هدايت الهي، منافات دارد و به سردرگمي و ضلالت بندگان منجر مي‌گردد. بنابراين ذوبطون بودن کلام الهي با پديدۀ تکثر قرائت‌ها، کاملاً متعارض است و به‌هيچ‌رو مولودي به نام تکثر قرائت‌ها و پلوراليسم را در دامن خويش نمي‌پروراند.