جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:آنچه از واقعه عظیم «غدیر خم» بعنوان محور سخنان رسول خدا۶، در آن خطابه منحصر به فرد ایشان در سال دهم هجری مطرح گردیده، عبارت «أَلَا مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ‏ فَهَذَا عَلِیٌّ مَوْلَاهُ- اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ‏وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ- وَ أَحِبَّ مَنْ أَحَبَّهُ» می‌باشد. این عبارت را در حقیقت می‌توان ما حصل آن سخنرانی یک ساعته دانست؛ که به موجب آن می‌بایست تمام آن صد و بیست هزار نفر بر معنای اَولی بتصرف واژه «مولا» که در این عبارت بود، پیمانی محکم منعقد می‌کردند. واژه‌ای که با بررسی‌هایی که صورت گرفته، از همان لحظه تاکنون در نزد مفسّران، دانشمندان و ادیبان عرب و عجم معنایی جز این را نداشته است؛ معنا و مفهومی که رسول خدا۶ به مدّت بیست و سه سال آن را فقط برای یک فرد از قریش به فرمان خداوند متعال منظور داشتند. البته تشکیل سقیفه و غصب حقّ خلافت حضرت امیر۷، زحمات رسول خدا۶ را دچار دگرگونی کرد. امّا بعد از بیست و پنج سال حضرت امیر المومنین علیّ بن ابی‌طالب۷ خطابه‌ای مفصّل را در مورد غدیر ایراد فرمود؛ و با بررسی و واکاوی که در سخنان حضرت صورت گرفت، آن خطابه را می‌توان به منزله تبیین و شرح خطابه غدیریه رسول خدا۶ دانست. و همچنین سایر ائمّه هدی: هر کدام در زمان امامت خود به واقعه غدیر، معرّفی و بیان فضیلت‌های آن می‌پرداختند؛ و مسئله غدیر در رأس تمام سخنرانی‌ها و مناسبت‌های آن بزرگواران قرار داشت؛ و به شیوه‌هایی چون: ایراد خطبه، احتجاج، مُناشده، بیان فضیلت و پاسخگویی به سوالاتی که در مورد غدیر می‌شد و همچنین دستور به انجام اعمال عبادی خاص روز و شب غدیر، به دفاع و تبلیغ واقعه عظیم «غدیر خم» مبادرت می‌فرمودند.و با ملاحظاتی که در سخنان ائمّه هدی: به عمل آمد، امام علیّ بن موسی الرّضا۷ نیز علاوه بر توجّهاتی که به غدیر داشتند، خطابه‌ای نیز در مورد آن روز ایراد فرمودند که در آن همانند خطابه غدیریه حضرت امیر المومنین۷ به معرّفی روز غدیر، بیان اسامی و بیان فضیلت آن روز نسبت به سایر اعیاد، و اعمال عبادی آن روز پرداخته‌اند. و برای تبیین صحیح و شرحی که در مسیر هدایت باشد، بیانات ائمّه هدی: را در مورد غدیر و همچنین آیات قرآن را تا آنجایی که در وسع این پایان نامه بود در کنار یکدیگر قرار داده تا منجر به استنباط‌های صحیح شود.کلید واژگان:غدیر خم _ مولا _ جایگاه و فضیلت غدیر _ خطابه غدیریه امام علیّ بن ابی‌طالب۷ _ خطابه غدیریه امام علیّ بن موسی الرّضا۷.

غدیر ریشه در ژرفای آفرینش انسان و جهان دارد و با هدف اصلی آن یعنی رسیدن به کمال مطلق دارد. لذا اثبات آن، تثبیت یکی از اصول عقایدی است. غدیر داستان دیروز نیست که گذشته باشد و فراموش شود بلکه چراغی است که امروز بیشتر از دیروز به روشنایی آن نیازمندیم تا به ریسمان الهی برسیم. غدیر هدیه از طرف شارع به خاطر غربال کردن امت نبوی در یک امتحان بزرگ است اما افرادی شبهات را نیز بر غدیر وارد کردند. یکی از شبهات این است که پیامبر (ص) برای بعد از خود جانشینی قرار نداد و آن را بدست مردم سپرد تا شورا کرده و یکی را به دلخواه خود انتخاب کنند. بعضی منتقدان هم وارد بحث ادبی و واژه شناسی شدند که واژه مولی به معنی دوست و سرپرست نیست بلکه معنای غیر از این دو واژه از آن استخراج کردند. همچنین، این شبهه که حضرت مولی الموحدین علی (ع) در مباحث خود به خطبه غدیر استدلال نکرد و سکوت نمود. در این تحقیق کوشیده­ایم تا برای این سئوالات، پاسخی درخور را بیابیم.

غدیر واقعیتی انکار ناپذیر و فراموش نشدنی در تاریخ اسلام است. از همین رو امام علی علیه‏السلام از آغازین روزهای خلافت ابوبکر در کنار شمردن امتیازاتی که ایشان را مستحق خلافت می‏کرد، به واقعه غدیر نیز احتجاج و استشهاد نمود. اقدام امام علیه‏السلام در بازخوانی این جریان، در واقع به چالش کشیدن حاکمیت غاصبان خلافت بود. این کار را امام، هم در مواجهه با ابوبکر و هم پس از آن، در عصر دیگر خلفاء انجام داد. لذا این حدیث همواره مورد هجمه و اشکال معاندین قرار گرفته است و یکی از اشکالاتی که از دیر زمان از سوی معاندین امامت و خلافت بلافصل امام امیرالمومنین علی علیه السلام مطرح بوده و هست، شبهه عدم احتجاج حضرت به حدیث غدیر است. اگرچه به این شبهه را اندیشمندان امامیه پاسخ داده اند ولی وهابیت معاصر در ضمن این شبهه شبهات جدیدی مانند شبهه عدم صحت احادیث احتجاج، شبهه فرعیت، شبهه فهم صحابه، شبهه بیان فضیلت و شبهات دیگر تاریخی به احتجاج حدیث غدیر را افزوده اند که ضرورت پاسخگویی دوباره را می طلبد. نویسنده در این رساله، بر اساس روش کتابخانه ای(توصیفی تحلیلی) با استناد به کتب معتبر عامه و خاصه احتجاج امیرالمومنین علیه السلام را به حدیث غدیر در موارد گوناگون اثبات و به شبهات مذکور معاندین وهابی پاسخ داده است.از دستاورد های مهم رساله اینکه امام علیه السلام بعد از غصب خلافت در موقعیت های مختلف به حدیث غدیر احتجاج نمودند و این احتجاج صرفا برای فضیلت نبوده بلکه برای اثبات نصب الهی و خلافت بلا فصل بوده است و شبهاتی که معاندین مطرح کرده اند با توجه به منابع معتبر عامه وارد نبوده اند.

در کتاب حاضر، جغرافیای تاریخی وقایع عصر امیرالمؤمنین (ع) و سیدالشهدا (ع) به صورت اطلس و نقشه ارائه شده است. واقعه غدیر، دورۀ چهار سالۀ خلافت امام علی (ع) و واقعۀ عاشورا از حوادث بزرگ و نقاط برجسته تاریخ اسلام هستند که اطلس مربوط به آن رویداد‌ها از دانشنامۀ امیرالمؤمنین (ع) و دانشنامۀ امام حسین (ع) استخراج شده و با توضیحات اجمالی به صورت یک کتاب مستقل ارائه شده است. نقشه در فهم هر چه بهتر حوادث تاریخی، نقش به سزایی دارد و همانند بازسازی صحنۀ حوادث برای تحلیلگران مسائل اجتماعی و امنیتی با اهمیت است.