جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

سید حسن غزنوی (م 556ق) از شاعران توانایی است که شعر و شخصیت او به دلیل زندگی در یکی از پربارترین دوره های شعر فارسی، چنان که باید شناخته نشده است. دیوان وی نخستین بار با اشکالات بسیار در سال 1328 ش. به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، منتشر شده است. این اشکالات در چند حوزه ذیل قابل بررسی است: شیوه تصحیح (مشخص نبودن نسخه اساس و ترتیب استفاده از سایر نسخه ها، مشخص نبودن منبع ابیات و اشعار، نقص نسخه ها)؛ نسخه بدل ها (ذکر نسخه بدل ها بدون علامت (/ رمز) نسخه، عرضه ناقص نسخه بدل ها، ترجیح حاشیه بر متن، یکسانی حاشیه و متن)؛ صورت های نادرست؛ افتادگی ها (اشعار، ابیات)؛ اشکالات کلی (تکرار ابیات و اشعار، غلط های چاپی، نداشتن تعلیقات و نقص در نمایه های پایانی، استفاده از منابعی با چاپ های غیرعلمی). گذشته از نکاتی همچون تعیین و توضیح شیوه مشخص تصحیح و عرضه کامل نسخه بدل ها با رعایت جانب امانت که از اصول اولیه و بدیهی تصحیح علمی است و قطعا باید در تصحیح انتقادی این دیوان مد نظر قرار گیرد؛ امروزه نسخه هایی معتبر از دیوان این شاعر نیز به دست آمده است که بسیاری از اغلاط، تصحیف ها و افتادگی های چاپ مدرس را رفع می کند. در این مقاله با ارائه نمونه های متعددی از کاستی های طبع مدرس بر لزوم تصحیح مجدد دیوان سید حسن غزنوی تاکید شده است.

تصحیح یک اثر نفیس خطی و تحشیه و تعلیق بر تالیفی که از زمان های پیشین بر جای مانده است، ازآن جا که مقوم میراث فاخر قومی و ملی یک کشور است و اطلاعاتی وسیع در باب سلوک، اندیشه و ساختار فکری و زبانی دانشمندان و متفکران گذشته به دست می دهد و به دانسته های بشر کنونی می افزاید، پژوهشی اصیل است که منتقدان ادبی پیوسته بر آن تاکید کرده اند. نسخه خطی «کاشف المشکلات» بهاء الدین ابوبکر بن کالنجار شیرازی باقی مانده از قرون هفتم و هشتم هجری است که از آن تنها نسخه ای منحصر به فرد و به خط خود مولف در دست است. نویسنده به تصریح متن اثرواذعان کتب رجال معاصر وی، از مقام شامخ عرفانی و وجاهت علمی برخوردار بوده و کتاب خود را برای رفع دشواری های فهم علوم متداول در زمان خود و به خواهش فضلای عصر ترتیب داده است. این کتاب که به زبان علمی ساده و روشن وگاه آراسته به صناعات لفظی و معنوی در قالب جملاتی کوتاه به رشته تحریر درآمده است، علاوه براشتمال بر اصطلاحات عرفانی و مکاشفات مولف، شامل فصول متعدد دیگر در باب تفسیر آیات و احادیث، طب، دشواری های حکمی و کلامی و وصایای مولف است. این کتاب سه قسم عمده دارد که هر یک به چندین باب و هر باب به رسالات متعدد تقسیم شده و مجموعا به 349 رساله منقسم است.این نوشتار بر آن است با ارائه توضیحاتی چند در باب احوال مولف و بررسی کتاب کاشف المشکلات و مندرجات آن، به بررسی ساختار، سبک و ویژگی های زبانی این نسخه خطی بپردازد و آن را از بعد زیباشناختی و ادبی بررسی کند.

هدف از نگارش مقاله حاضر، بررسی نسخه خطی منحصر به فرد خلاصه الاشعار بخش 133 سفینه تبریز، گردآورده ابوالمجد محمد بن مسعود تبریزی، برای شناخت و حضور زنان شاعر در تاریخ ادبی ایران است. این جنگ در معرفی رباعی سرایان حوزه جغرافیایی شمال غرب ایران و در فاصله سده پنجم تا هفتم هجری قمری منبعی ارزشمند است. در این پژوهش، که با رویکردی مقایسه ای و از دیدگاهی تاریخی در حوزه ادبیات زنان انجام شد، دو جنگ نزهه المجالس و خلاصه الاشعار فی الرباعیات بررسی و شباهت ها و تفاوت های هر دو کتاب از نظر حضور زن در ادبیات و در تذکره های نخستین مورد مطالعه قرار گرفت.در این مقاله، تاثیر ساختار جامعه، مسائل فرامتنی، تفاوت های جنسیتی، وضعیت نابرابر و کیفیت آثار هنری شاعران در نظر گرفته شده است.

آیا این موضوع می تواند در عرصه ادبیات مصداق داشته باشد که برخی از شاعران فاضل و کامل، به علت درخشش تعدادی از شاعران هم عصر خود بنا به شاخصیت در نوع نگاه و پردازش کلام با بیانی هنجارگون یا هنجارگریزی ویژه، در پس پرده ابهام مانده باشند و این مساله زمینه پژوهش را به روی دیگران بسته باشد؟ البته این مساله شاید صرفا به درخشش گروهی مربوط نبوده نباشد، بلکه دشواری های مربوط به یافت و خوانش نسخه خطی، افتادگی ها و اختلاف نسخه ها نیز زمینه گمنامی دانشمندانی صاحب نام بوده است. ضیاءالدین خجندی با اینکه به قول ذبیح الله صفا در طراز استادان اواخر قرن ششم بود و کلام استوار وی از مهارت او در شعر حکایت دارد، همچنان از نامرادی های روزگار، ناشناخته مانده است. شاعری که در قالب های گوناگون ترکیب بند، قطعه، رباعی، غزل و خصوصا قصیده، با استواری کلام طبع آزمایی کرده است و شعرش از محتواهایی چون مدح، رثا، هجو، لغز، عشق، طبیعت و ... سرشار است و همچنین تاریخ جلوس و عزل و مرگ بزرگانی را بیان کرده، که در تاریخ از آنها نشانی مبهم و ناقص برجای مانده، چگونه اینگونه ناشناخته مانده است؟ نگارندگان در این مختصر، بعد از بررسی دقیق دیوان هفت هزار بیتی او، به افقی روشن از زندگی اجتماعی، علمی و دینی و همچنین نوع نگرشش در سرایش شعر رسیده اند که تا کنون در عرصه ادبیات پوشیده مانده است. در این مقاله مطالبی فشرده و منطقی از زندگی، تاریخ و دانش شاعر بررسی شده است.

یکی از راههای پی بردن به وضعیت فرهنگی جامعه و آگاهی از گذشته علمی آن، احیاء دست نوشته های خطّی دانشمندان بزرگ گذشته آن است. علی رغم نیاز جامعه به یادگیری و انتشار این کارها، شماره زیادی از آنها – از جمله صفوه التّفاسیر سیّد عبدالله فرزند محمّد رضا شبّر- نیاز به تصحیح و احیاء دارند.علامه شبّر یکی از دانشمندان شیعی قرن سیزدهم است که در علم تفسیر و حدیث از شهرت بالایی برخوردار است و تألیفات او بیش از هفتاد اثر است. اقدامات انجام شده در این پایان نامه عبارتند از: استخراج و تکمیل آیات و روایات، تشخیص کلمات مشکل، شماره گذاری آیات و پاراگراف بندی، مشخّص کردن منابع نقل قول ها، ذکر اختلاف قرائت ها، شرح اسامی، اصطلاحات و اماکن، نقطه گذاری و ویرایش و نمایه سازی (فهرست نویسی) و ... .

نزهة‌العشاق في مکارم‌الاخلاق، تأليف زين‌الدين علي بن محمد بن دُقماق حسيني، از دانشمندان قرن نهم هجري و از مشايخ اجازه ابن مؤذن جزيني و علي بن محمد بياضي (د. 877ق)، عنوان رساله‌اي در علم اخلاق است که در يک مقدّمه، دو مقام و يک خاتمه نگارش و به خواجه نصيرالدين حسين، يکي از ملوک تقديم شده است. در اين اثر نکات اخلاقي با استفاده از آيات و روايات، مورد بررسي قرار گرفته است. مؤلّف در اين اثر، عنايتي ويژه به ادبيات و شعر داشته است. از نزهة‌العشاق در کتابخانه‌هاي ايران چهار نسخه معرفي شده و در تصحيح حاضر از سه نسخه مذکور استفاده شده است.