جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی نظام معرفت شناسی شهاب الدین سهروردی (549-587ق) به عنوان موسس دومین حوزه اندیشه فلسفی در تاریخ فلسفه اسلامی، اهمیت ویژه ای دارد. معرفت شناسی او با بررسی تعارض های منطقی در نظام فلسفی مشاء صورت می گیرد. نظریه سهروردی در باب علم شامل دو جزء است: نخست، جزء سنت زدایی است که سهروردی در آن، به نظریه های مختلف علم، مخصوصا علم به واسطه تعریف، ادراک حسی، مفاهیم اولی یا مقدم بر تجربه انتقاد می کند. او ابتدا ساختار «تعریف» ارسطویی را نقد کرده که این نقد، نخستین تلاش مهم برای نشان دادن تعارض ساختار ارسطویی و گام نخست در تدوین حکمت اشراق است. سهروردی محدودیت ها و نارسایی تعریف را در رسیدن به یقین نشان داده است. به نظر او نظریه های مطرح شده درباره علم، اگر چه ما را به جنبه ای از حقیقت رهنمون کرده و کاملا نامعتبر نیستند، اما هیچ یک منتهی به یقین نشده و از امکان وقوع علم سخن نگفته اند. سهروردی نه تنها می کوشد ضابطه صوری متفاوت حاکم بر تعریف را نسبت به مشائیان ابداع کند، بلکه تلقی او از تعریف، جزء اساسی نظریه اشراقی وی از ساختار عقلانی علم است. این اختلاف اساسی مبین دیدگاه کاملا متفاوت اصول منطقی و معرفت شناسانه در فلسفه است که بر اساس آن جزء دوم نظریه سهروردی شکل می گیرد، به طوری که در حکمت اشراق، برتری از آن شهود و بر مبنای نظریه مشاهده - اشراق است. و بر اساس«علم حضوری» تدوین می‌شود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 31 تا 47

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

افلاطون به روایت سهروردی

نویسنده:

حسن سیدعرب

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه علامه طباطبایی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

سهروردی , حکمت الهی , حکمت یونان , حکمت اشراق the School of Illumination , فلسفه افلاطون

کلیدواژه‌های فرعی :

المشارع و المطارحات , وجود شناسی افلاطون , نورالانوار , حکیم متأله , هستی شناسی اسلامی , فلسفه ارسطو , فلسفه اسلامی , عقول طولیه , مُثُل , التلویحات , هستی شناسی سهروردی , ذوات ملکوتی , افلاطون و زرتشت , حجاب نوری , حکمة الاشراق (کتاب) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ابن سینا: ابوعلی سینا , غلامحسین ابراهیمی دینانی

شاپا (issn):

1735-3238

چکیده :

شهاب الدین سهروردی (549-587 ق) نماینده اندیشه های افلاطون (437-427 ق.م) در فلسفه اسلامی است. او در حکمت اشراق، مقام و اهمیت ارسطو را در فلسفه مشا دارد. سهروردی در نوشته های خود از افلاطون با عنوان «افلاطون الالهی» و «امام الحکما» و تعبیراتی شبیه به این دو استفاده کرده است. او خود را افلاطونی می داند. در گزارش وی از آراء افلاطون غالبا آراء مبتنی بر شهود او نقل شده و گاه که از آراء هستی شناسانه او سخن می گوید انتهای کلام را به شهود افلاطون از حقایق هستی متصل می کند. به نظر سهروردی، افلاطون ذوات ملکوتی را شهود کرده است. وی قائل به مقامی درخور حکیم متاله برای افلاطون است. سهروردی جمع میان افلاطون و زرتشت کرده است. لذا تصریح او به جمع افلاطون و زرتشت بدون مدد وی از دین مبین اسلام ممکن نیست. نقش اساسی دین اسلام در این جمع، به مثابه کمالی است که قابلیت نظری این جمع را در سهروردی به وجود آورده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 49 تا 58

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مکاشفه عرفانی در اندیشه سهروردی

نویسنده:

حسین هوشنگی، عباس احمدی سعدی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ايران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

سهروردی , اشراق , اتصال با نور , برهان تجربه دینی (مسائل جدید کلامی) , قرب الهی , حکمت اشراق the School of Illumination , فلسفه عرفان (فرا عرفان) , فنا

کلیدواژه‌های فرعی :

مراتب مکاشفات عرفانی , عقول طولیه , مکاشفه عرفانی , سالک , نور الانوار , عالَم خیال(مقابل عالَم حقیقت) , خیال(معرفت شناسی) , نور سافل , ذات گرایی در تجربه دینی , ساخت گرایی در تجربه دینی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

یکی از مسائل مهم فلسفه عرفان، ماهیت کشف و شهود و یا تجارب عرفانی است. در این باره دو دیدگاه از اهمیت بیشتری برخوردار است: ذات گرایی و ساخت گرایی.در این نوشتار دیدگاه شیخ درباره ماهیت تجربه عرفانی مورد تحقیق قرار می گیرد. فرضیه ما در اینجا آن است که مکاشفات عرفانی نزد سهروردی با وجود تنوع گسترده ای که دارند دارای اوصاف مشترکی هستند که در سنت ها و آیین های مختلف در طول تاریخ به وقوع پیوسته اند، از این رو دیدگاه وی به ذات گرایی نزدیک تر است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 151 تا 168

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحلیل روش شیخ اشراق در مساله «تبیین»

نویسنده:

سیدعباس ذهبی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه امام صادق (ع),

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

شیخ اشراق , انواع تبیین , روش شناسی , حکمت اشراق the School of Illumination , تبیین(اصطلاح وابسته) , روش شناسی تبیین

کلیدواژه‌های فرعی :

امتناع صدور کثرت از وحدت , نورالانوار , خیال منفصل , خیال متصل , تبیین علمی , انواع ادراک , فلسفه نوافلاطونی , صورت مثالی , عقول طولیه , عقول عرضیه , علیت , دین زردشتی (ادیان آریایی ایران باستان) , قاعده امکان اشرف(حکمت اشراق) , عالَم مثال(قسیم عالم معانی و ارواح و اجسام) , علم حضوری(مقابل علم حصولی) , تشکیک نور , هستی شناسی اشراقی , تبیین شهودی , تبیین هستی شناختی , تبیین نوری , تبیین فاعلی , تبیین معرفت شناختی , تبیین مسئله استحاله , تبیین مسئله تخلل و تکاثف , تبیین قرآنی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

غلامحسین ابراهیمی دینانی

چکیده :

از مهم ترین ارکان نظام های فلسفی، قدرت تبیین گری آن هاست. به گونه ای که این ویژگی می تواند سبب تمایز مکاتب فکری و نظامهای فلسفی از یکدیگر باشد. شیخ اشراق به عنوان یک فیلسوف، آگاهانه درصدد ارایه تبیین های علی بوده و با بهره برداری از منابع مختلف، تبیین های متنوعی را در آثارش به نمایش گزارده است. در نگاه روش شناختی به منظومه فکری او پنج دسته تبیین را می توان مشاهده کرد: تبیین های هستی شناختی، تبیین های معرفت شناختی، تبیین های علمی - تجربی، تبیین های کشفی - شهودی و تبیین های قرآنی - کلامی. با توجه به محوریت نور و نوع هستی شناسی تشکیکی شیخ اشراق، تبیین های او نیز یکسان نیست؛ برخی از آنها مراتب طولی، برخی دیگر تبیین های عرضی اند که خود به مجامع و غیرمجامع قابل تقسیم اند. در واقع، الگوی شیخ اشراق در روش شناسی تبیین یک الگوی میان رشته ای است که هم او را از دام مغالطه تحویلی نگری نجات می دهد و هم او را از تناقض گویی مبرا می کند و هم به تبیین های او خاصیت کارآمدی بیشتری می بخشد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 83 تا 117

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

صادر نخست و چگونگی توجیه کثرات از نظر ابن سینا، ابن عربی و ملاصدرا با تأکید بر مشهورترین آرای آنان

نویسنده:

علی ارشد ریاحی، خدیجه قاسمی مقدم

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه تهران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

وجود شناسی ملاصدرا , صدور , جهان شناسی فلسفی , صفات الهی , ابن عربی , قاعده «الواحد» , ابن ‌سینا , صادر نخست , هستی شناسی اسلامی , هستی شناسی عرفانی (مسائل جدید کلامی) , حکمت متعالیه , فلسفه بوعلی , عقل اول , عرفان نظری , اسماء الهی((اخص)، مقابل اسماء ربوبی خاص)

کلیدواژه‌های فرعی :

وحدت و کثرت , وحدت و کثرت در وجود , احکام وحدت , عقول طولیه , وحدت , توحید خواص , واجب تعالی (اسماء ذات) , نفس رحمانی(عرفان نظری) , مظهر وجود مطلق(وجود منبسط) , توجیه کثرات , نکاح و تولد عناصر عالم , نخستین امر عالم , هویت حق تعالی , خلق و ابداع , مبدعات و مخلوقات ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , خواجه نصیرالدین طوسی , عبدالله جوادی آملی , ابن سینا: ابوعلی سینا

شاپا (issn):

2008-9422

چکیده :

ابن سینا نخستین موجود عالم را عقل اوّل می داند که بر اساس قاعده الواحد از واجب الوجود صادر شده است و به واسطه جهات و اعتباراتاش سبب پیدایش موجودات پس از خود می گردد. ابن عربی اساس دیدگاه ابن سینا در مورد صادر نخست و چگونگی توجیه کثرات (یعنی قاعده الواحد) را نمی پذیرد. وی بر اساس مشاهدات و مکاشفات اش صدور کثرات را به اسما و صفات الاهی مستند می کند. از نظر او نخستین موجود عالم تجلّی اسم الاهی «الرحمن» است که در خود دارای تمام کثرات عالم می باشد و با سریان و انبساط خود سبب ظهور آنها می گردد. ملّاصدرا، متأثر از ابن عربی، نخستین موجود عالم را تجلّی حق تعالی می داند. دیدگاه ملاصدرا در این مورد با ابن عربی دارای این تفاوت است که او جریان صدور کثرات پس از عقل اوّل را به گونه ای مغایر با ابن عربی به تصویر می کشد. از نظر او کثرات نه به واسطه نکاح و توالد مراتب هستی، بلکه به خاطر جهات و اعتباراتی که در عقول وجود دارد به وجود می آیند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 11 تا 29

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی تطبیقی احکام نور و وجود در حکمت اشراق و حکمت

نویسنده:

جمیله فاطمی

نوع منبع :

مقاله , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

شیراز: دانشگاه شیراز,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

الوجود , حکمت متعالیه , فلسفه اشراقی , خداشناسی(الهیات بالمعنی الاخص) , نور (حکمت اشراق)

کلیدواژه‌های فرعی :

اسفار , اصالت ماهیت , ظهور , اعتباری بودن وجود , حکمت خسروانی , وجود شناسی ملاصدرا , تشکیک نوری , نورالانوار , بساطت انوار , هستی شناسی اسلامی , عقول طولیه , عقول عالیه , عقول عرضیه , اعتباریت ماهیت , اصالت وجود , واجب تعالی (اسماء ذات) , نور مجرد , ظلمت (حکمت اشراق) , جوهر غاسق(حکمت اشراق) , هیئت ظلمانی , هستی شناسی سهروردی , تقابل نور و ظلمت , ادراک حقیقت نور , مصادیق نور و ظلمت , موجود جسمانی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , عبدالله جوادی آملی

شاپا (issn):

6123 2251

چکیده :

در این مقاله ضمن مقایسه دو اصطلاح نور و وجود در فلسفه اشراق به مسایل ذیل پرداخته شده است: 1- مساوقت یا عدم مساوقت نور و وجود در فلسفه اشراق 2- تبیین استدلالهای سهروردی درباره بساطت نور و غنای آن از تعریف و بیان تحلیل ملاصدرا در باب استدلالهای شیخ اشراق. 3- بیان توجیه سهروردی در باب تشکیک انوار و تحلیل تناقض بین اعتبارات وجود و تشکیک انوار. 4- ارائه دو نوع تقسیم بندی انوار در مکتب اشراق و بیان اشکالات این دو نوع تقسیم بندی از دیدگاه ملاصدرا. 5- تقابل نور و ظلمت در حکمت الاشراق. 6- نحوه ادراک حقیقت نور.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 69 تا 78

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نسبت «ارواح مهیمین» با «قلم اعلی» در عرفان ابن عربی و حکمت متعالیه

نویسنده:

مهدی زمانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

زنجان: دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

علم به ملائکه , ابن عربی , عماء , مهیمین , کروبیون , عالین , حکمت متعالیه , عرفان نظری , نفس رحمانی(عرفان نظری)

کلیدواژه‌های فرعی :

ملائکه , انسان کامل (کلام) , عقول طولیه , عقل اول , نفس رحمانی(عرفان نظری) , تجلی رب , حضرت جلال((عام)، مقابل حضرت جمال) , حضرت احدیت , حضرت واحدیت , عالَم جبروت((عالَم ارواح)، قسیم عالم لاهوت و ملک و ملکوت) , مقام افراد(قسیم مقام امام و اقطاب و اوتاد و ابدال) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

«مهیمین» عنوانی است که در مکتب ابن عربی و حکمت متعالیه در مورد ارواح یا فرشتگانی به کار رفته که از شدت عشق به خداوند در جلال الهی متحیر و به تسبیح او مشغولند و از خود و آفرینش جهان و انسان بی خبرند و بنابراین روح محض اند و تنها از روی توسع به آنان ملائکه گفته می شود.بدین سان آنان به سجده در برابر آدم مکلف نبوده اند و به همین دلیل گفته شده که مراد از «عالین» درآیه «قال یا ابلیس ما منعک ان تسجد لما خلقت بیدی استکبرت ام کنت من العالین» (ص:37) همین ارواح هستند. البته گاهی به این ارواح، «کروبیون» نیز گفته شده و بعضی از اندیشمندان حکمت متعالیه آن ها را با «انوارقاهره» درحکمت اشراق تطبیق نموده اند. این ارواح در اثر «تجلی بنفسه لنفسه» حق تعالی و از مرتبه «عماء» و به مدد «نفس رحمانی» مورد «آفرینش»، یا به تعبیر دقیقتر «ابداع» قرار گرفته اند. از میان طبقات عارفان، «افراد» را می توان مظاهر آنان ارواح دانست. این ارواح از جهتی برتر از قلم اعلی یا عقل اول قرار دارند اما از جهتی دیگر با آن هم رتبه هستند.هم چنین از دیدگاه برخی اندیشمندان مثل ملاصدرا این ارواح برتر از اهل جبروت هستند اما از دیدگاه قیصری بخشی از عالم جبروت به شمار می آیند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 243 تا 259

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مقدمه‌ای بر حکمت اشراق

نویسنده:

سعید رحیمیان

نوع منبع :

کتابشناسی(نمایه کتاب) , مدخل مفاهیم(دانشنامه مفاهیم)

وضعیت نشر :

تهران - ایران: نگاه معاصر,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

حکمت اشراق the School of Illumination , حکمت متعالیه , عقول طولیه , واجب تعالی (اسماء ذات) , عالَم عقلی(حکمت اشراق) , نور الانوار , نور قاهر

شابک (isbn):

9786226189361

چکیده :

موضوع این کتاب نقد و تفسیر حکمت اشراق از منظر یحیی بن جبش، سهروردی است. کتاب حاضر شامل دو بخش اصلی کلیات، و الهیات حکمت اشراق است که در بخش اول به جایگاه اشراق در فلسفه، مفهوم حکمت اشراق، زندگی و آثار سهروردی و تأثیرات فلسفه اشراق پرداخته می‌شود و در بخش دوم چندین مقاله ارائه می‌شود که از جمله 1) در نور و حقیقت آن و نورالانوار و آنچه از او پیدا شود، 2) در ترتیب پیدایش وجود 3) در نحوه فعل نورالانوار و انوار قاهره 4) فرهنگ اصطلاحات حکمت و ... می‌باشد.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی تطبیقی قاعده امکان اشرف از دیدگاه شیخ‌اشراق و صدرالمتالهین

نویسنده:

معصومه قایدرحمتی

نوع منبع :

رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

سهروردی , ملاصدرا , امکان اشرف , عقول طولی و عرضی , اصطلاحنامه فلسفه , عقول طولیه , عقول عرضیه , نور الانوار , هنر و علوم انسانی , سهروردی، یحیی‌بن حبش , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

این تحقیق برآن است که به تبیین قاعده امکاناشرف از دید ملاصدرا و سهروردی بپردازد.این دو فیلسوف در زمینه تبیین واستدلال و آثار قاعده امکان اشرف نقاط اشتراک و افتراقی دارند. از جمله اشتراکات آنهااین است که هر دو می فرمایند:« اگر موجود اخسی داشتیم حتما قبل از آن موجود اشرفی موجود بوده است چون اگر اخس باشد و اشرف نباشد یا باید اشرف و اخس هر دو از خداوند صادر شوند که صدور کثیر از واحد می شود یا باید اشرف بواسطه اخس صادر شود که باعث شرافت معلول بر علت می شود یا بایدوجود اشرف ممتنع باشد که این هم باطل است.» پس با ابطال هر سه فرض ثابت می شود که اشرفی حتما قبل از اخسی موجوداست. همچنین در زمینه تبیین و استدلال و آثارقاعده امکان اشرف نقاط افتراقی با همدیگر دارندکه در این تحقیق به آنهاپرداخته شده است. روشی که در این تحقیق به کار گرفته شده تحلیلی، تاریخی و کتابخانه ای می باشد. و نتایجی که از این قاعده به دست می آید این است که در تمام مراحل وجود باید اشرفی بر اخسی مقدم باشد و گرنه با سه مشکل صدور کثیر از واحد، شریفتر بودن معلول ازعلت، و ممتنع بودن وجود اشرف مواجه خواهیم شد، پس به خاطر دفع این سه مشکل باید حتما اشرفی بر اخسی مقدم باشد.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نقش خیال در مکاشفات صوری از دیدگاه سهروردی و ملاصدرا

نویسنده:

محمد ابراهیم نتاج

نوع منبع :

مقاله , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: موسسه پژوهشی حكمت و فلسفه ايران ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

ادراک تخیلی , خیال منفصل , خیال متصل , مکاشفه صوری , حکمت اشراق the School of Illumination , فلسفه اسلامی , حکمت متعالیه , صورت مثالی , عالَم مثالی(حکمت اشراق) , عالَم خیال(مقابل عالَم حقیقت) , مکاشفه(معرفت شناسی)

کلیدواژه‌های فرعی :

انوار اسپهبدیه , عالم عقول , سلوک , قوه جسمانی , عقول طولیه , عقل فعال , سالک , عالَم مثال(قسیم عالم معانی و ارواح و اجسام) , خیال(معرفت شناسی) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

کاربرد خیال در مباحث هستی شناسی و معرفت شناسی عرفان همواره مورد توجه اهل نظر در علوم فلسفی و شهودی بوده است؛ در این میان خیال در تحقق و تبیین بخش عظیمی از مکاشفات پیش روی عارف، نقش اساسی ایفا می‌کند. سهروردی و ملاصدرا در تبیین این مسأله، خیال را به دو قسم متصل و منفصل تقسیم می‌کنند. خیال متصل یکی از قوای باطنی انسان و نگهدارنده صور خیالی است و خیال منفصل عالمی مستقل است که حد فاصل میان عالم عقل و عالم حس است. از نظر ملاصدرا نفس عارف با سلوک باطنی می‌تواند توسط خیال متصل با خیال منفصل ارتباط و اتحاد برقرار کرده، صور مثالی را که به خیال متصل تنزل کرده است مکاشفه کند. ثمره این مکاشفه، اتحاد نفس با مشهود خود و علم حضوری به آن است. اما سهروردی گرچه برغم ملاصدرا قوه خیال را مادی می‌داند و سنخیت میان این قوه با عالم مثال را نمی‌پذیرد، ولی چون مدرِک اصلی صورت‌های مثالی را نفس می‌داند، پس تبیین سهروردی از چگونگی تحقق مکاشفه صوری، منطقی خواهد بود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 183 تا 204

مشخصات اثر

ثبت نظر