جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

المختار من مناقب الأخیار، کتابی است در شرح حال بیش از 585 نفر از صحابه و تابعان و بزرگان محدث و به ویژه صوفی پس از ایشان، نوشته مفسر و محدث و فقیه و اصولی و نسب شناس و لغوی بزرگ، مجدالدّین ابوالسّعادات مبارک بن محمّد بن محمّد بن عبدالکریم شیبانی جزری موصلی شافعی (544-606 ق، 1149-1209 م.) که به همت سه تن از محققان معاصر، مامون الصاغرجی و عدنان عبدربّه و محمد ادیب جادر، با استفاده از سه نسخه خطی (نسخه احمدیه 1 و 2، و نیز نسخه لیدن) از سوی مرکز الزاید للتّراث و التّاریخ در العینِ امارات متحده عربی تصحیح و چاپ شده است. البته این ابن اثیر را نباید با دو برادر کوچک ترش، یکی تاریخ نگار معروف، عزّالدین ابوالحسن علی بن محمّد (555-630 ق.) صاحب الکامل فی التّاریخ و اللُّباب فی تهذیب الأنساب و أُسد الغابة فی معرفة الصَّحابة، و دیگری ضیاءالدین ابوالفتح نصراله (558-637 ق.) صاحب المَثَلُ السّائر فی أدبِ الکاتب و الشّاعر و الوَشیُ المرقومُ فی حَلِّ المنظومِ اشتباه گرفت.

در مکتب ابن عربی تجربه عارف از خداوند و امر متعالی تابعی از دو عامل فاعلی (تجلی) و قابلی (استعداد و عین ثابت) فرد است که از این امر به «درونی کردن خداوند (معبود)» تعبیر می کنیم. در این میان، مکاشفات صوری خیالی و تعبیر آنها در ذهن فرد، متاثر از عقاید، پیش فرض ها و انتظارات او نیز هست. این حقیقت که هرکس-چه عامی و چه عارف-خدای خاص خویش را می پرستد، در مکتب ابن عربی با عنوان نظریه «الاله المخلوق فی الاعتقاد» یا «اله معتقد» مطرح شده و نقش اساسی در آموزه های نظری و عملی او دارد. این مقاله به معنا و مفاد قاعده مزبور، اهمیت آن و نیز مبادی و مستندات آن در مکتب ابن عربی می پردازد.

تبیین فلسفی معاد جسمانی از مهم ترین مباحث فلسفه، به ویژه پس از صدرالمتالهین، است. دیدگاه آقاعلی مدرس زنوزی در این مساله مبتنی بر این اصول است که اولا نفس پس از مرگ، ودایع و ویژگی هایی متناسب با هویت خود را در ذرات و عناصر بدن باقی می گذارد، و ثانیا این ودایع و ویژگی ها سبب حرکت جوهری و تحول وجودی ذرات بدن شده و در نهایت، زمینه ساز اتصال بدن برآمده از آن ها با نفس خود شخص در آخرت می شوند، به گونه ای که هیچ نفس دیگری، سازگاری و تناسب لازم برای اتحاد با بدن مذکور را ندارد. بنابراین نظر، می توان ضمن ارائه تبیین فلسفی سازگارتر با آیات قرآن و روایات، از اشکالات دیدگاه غیاث الدین دشتکی بر حذر ماند. بی تردید اگر بتوان تبیینی فلسفی از معاد جسمانی به دست داد که با ظاهر آیات قرآن و روایات سازگارتر باشد و از ناسازگاری منطقی درونی نیز به دور باشد، آن تبیین پذیرفتنی تر از تبیین های رقیب خواهد بود. آیا می توان دیدگاه حکیم زنوزی در باب معاد جسمانی را دیدگاهی منسجم و سازگار با آیات قرآن و روایات دانست؟ و نیز آیا می توان دیدگاه او در این باره را بر دیدگاه ملاصدرا ترجیح دارد؟ در این مقاله، استدلال شده است که نظریه مدرس زنوزی در تبیین معاد جسمانی، از اتقان لازم فلسفی برخوردار نیست، و نمی توان آن را بر دیدگاه ملاصدرا ترجیح داد.

دانشی که موضوع خویش را وجود مطلق قرار داده و با روش عقلی و بهره گیری از برهان در پی درک حقایق اشیا است را «فلسفه اسلامی» نامیده اند. اما چرا این فلسفه را با پسوند «اسلامی» وصف کرده اند؟ برای پاسخ گویی به این پرسش، نخست به امکان تحقق فلسفه اسلامی و سپس به ویژگی ها و مولفه هایی که در مجموع، امکان شکل گیری فلسفه ای با وصف اسلامی را قابل قبول می سازند، پرداخته شده است.بررسی جنبه اسلامی آنچه که امروز با نام «فلسفه اسلامی» شناخته می شود، بخش دیگر این مقاله را تشکیل می دهد. در آغاز این بخش در نقد دیدگاهی که عنوان «فلسفه اسلامی» را ساخته و پرداخته شرق شناسان می داند، به تبارشناسی این واژه پرداخته و آثار آن در نوشته های فیلسوفان اسلامی پی گرفته شده است و در ادامه، واژه «فلسفه عربی» مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. آن گاه مولفه هایی که بیانگر اسلامی بودن فلسفه موجود است، برشمرده شده و در پایان به طرح و نقد دیدگاه مخالف تحقق فلسفه اسلامی پرداخته شده است. این مقاله در مجموع با گردآوری دیدگاه های گوناگون درباره نسبت میان اسلام و فلسفه اسلامی، به ارائه معیارهایی که انتساب فلسفه اسلامی به اسلام را قابل قبول می سازد، پرداخته است.

تبلیغ و دعوت به حق بعد از پذیرش و اعتقاد به اسلام یکی از مسائل دینی است که پیش از خلقت حضرت آدم(ع) نیز میان ذات اقدس الهی و مخلوق ناسپاسش (ابلیس) به آن توجه شده است.در قرآن کریم و روایات برای جهانی‌تر شدن و سعادتمندی بشر از سه شیوه حکمت، موعظه و جدل استفاده شده است. این پژوهش با بهره‌گیری از روش نقلی و وحیانی و استمداد از اسناد کتابخانه‌ای به صورت محیطی و محدود به گردآوری و تحلیل و پردازش داده‌ها پرداخته و با جستاری در آیات مرتبط با موضوع و روایات معصومین (ع) این موضوع را تحلیل و تبیین می‌کند در پژوهش پیش رو این تحقیق روشن می‌شود که چرا و چگونه ممکن است انسان مسلمان با استفاده از سه شیوه قرآنی (حکمت، موعظه و جدل) به امر دعوت همه گروه‌ها و سخن گفتن با مخالفان اهتمام بورزد و در این مسیر بایدها و نبایدهای این سه شیوه چیست؟ و تأثیر این سه شیوه از دیدگاه قرآن و روایات با ذکر نمونه‌های آن چگونه بوده است؟

چکیده:علم الهی یکی ازپیچیده ترین و بحث برانگیزترین مباحثی است که در حوزه کلام و فلسفه مطرح است که به این مبحث در حکمت متعالیه ملاصدرا نیز پرداخته شده است. در حکمت صدرایی خداوند علاوه برداشتن علم فعلی دارای علم ذاتی است که این علم ذاتی درمقام خلق و ایجاد مخلوقات دارای دو مرتبه پیش و پس از ایجاد است که این نظریه به علم اجمالی در عین کشف تفصیلی مشهور است. علاوه بر این امر ملاصدراعلم الهی به ماسوای خویش را نیزدارای مراتب می داند هم چنین وی صدور موجودات را ازجانب خداوند از ناحیه ذات می داند. آیات و روایات تبیینی دیگر از علم و فعل الهی و مراتب آن ارائه می دهدکه طبق آیات و روایات علم ذاتی خداوند دارای هیچ مرتبه ای نیست بلکه خداوند علاوه برعلم ذاتی دارای علم فعلی است که علم فعلی خداوند دارای مراتب است و خلق و ایجاد مخلوقات نیزاز مقام علم فعلی خداوند و مراتب آن است. مبنای ملاصدرا با مشکلاتی رو به روست از جمله ایجاد نقص و جبر برای خداوند که این امر با مبنای آیات و روایات هم خوانی ندارد.کلمات کلیدی: ملاصدرا، آیات و روایات، علم الهی، فعل الهی

عارفان براي تبیین دیدگاه خود درباره اسفار اربعه، به آیات و روایات متعددي استناد جستهاند. بـا کاوش در آیات و روایات میتوان مستندات قابل توجهی دراینبـاره یافـت. پـژوهش حاضـر بـه بررسی اسفار اربعه در آیات و روایات پرداختـه اسـت تـا بـا گـردآوري آیـات و روایـات مـرتبط، چشمانداز اسفار اربعه را در عرفان تبیین کند. هرچند آیات و روایات بهروشنی عنوان اسفار اربعـه را مطرح نکردهاند، ولی وجود سفري معنوي را تأکید فراوان کردهاند. موارد اندکی از آیات، مبـین هر چهار سفر است و بیشتر آیات و روایات فقط بخشی از سفرها را توجیه میکننـد. بـااینحـال، طرح مباحثی همچون «حجابهاي نورانی و ظلمانی»، «مقامات و حالات سـالکان» و «لـوازم و نتایج هر سفر»، گویاي آن است که اسفار اربعه داراي بنمایههـاي دینـی اسـت. تـأثیر فـراوان آموزههاي دینی در رویکرد عرفاي مسلمان به موضوع اسفار اربعـه از یـکسـو و لـزوم تبیـین و شناخت مبانی فکري ایشان دراینباره ازسويدیگر، چنین ایجـاب مـیکنـد کـه ایـن مسـئله در پژوهش مستقلی کاویده شود.

پس از مرگ چه بر سر انسان می آید؟ این پرسشی است که همواره اذهان بشر را به خود مشغول داشته است. در این میان گروهی به زندگی پس از مرگ مومن گشتند، اصلی که مورد پذیرش همه ادیان آسمانی می باشد و عده ای دیگرآن را مورد انکار قرار دادند که از جمله این منکران، تناسخ باوران می باشند. ما در این نوشتار در حد توان خویش به بررسی دیدگاه صدرالمتالهین شیرازی در باب تناسخ پرداختیم. از سوالات مطرح در این باره این می باشد که دیدگاه صدرالمتالهین درباره تناسخ چیست؟ از نظر وی تناسخ بر دو قسم می باشد: ۱- ملکی( تناسخ حقیقی): انتقال روح از یک بدن به بدن دیگری. ۲-ملکوتی: انتقال روح از بدن دنیوی به بدن اخروی که مناسب با اوصاف و اعمالی است که در دنیا کسب نموده است. آنچه مورد قبول وی است، تناسخ ملکوتی می باشد که آیات و روایات آن را قبول دارند؛ مردم در قیامت به صورت هایی متناسب با نیت های خویش محشور خواهند شد، این سخن حضرت محمد(ص) تاییدی بر این مساله می باشد. وی تناسخ ملکی را علاوه بر آیات و روایات با استفاده از ادله عقلی خویش که مهم ترین آن ها حرکت جوهری ذکر شده است، باطل می نماید. سوال دیگر این است که آیا نظر وی با آیات و روایات هماهنگ می باشد؟ تناسخ از دیدگاه شرع اینگونه تعریف شده است: قیامت نزد اینان( تناسخیون ) همان خروج روح از قالب خود و ورود به قالب دیگر است که این مطابق تعریف صدرالمتالهین از تناسخ می باشد. از نظر وی اینگونه تناسخ باطل می باشد؛ چرا که مستلزم این می باشد که یک بدن دو روح( نفس) داشته باشد از طرفی در مقابل آیاتی از قرآن که صراحتا تاکید بر معاد دارند، قرار گرفته است. در نتیجه تناسخ از نظر هر دو دیدگاه باطل می باشد. و ما به هدف خویش که تطبیق نظر صدرالمتالهین با آیات و روایات در زمینه ابطال تناسخ بوده است، رسیدیم. نوشته حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری مطلب به شیوه کتابخانه ای و نرم افزاری به این نتیجه رسیده است.واژه‌های کلیدی: تناسخ، صدرالمتألهین، ادله عقلی، آیات و روایات

بر اساس رویکرد غالب اندیشمندان مسلمان، عوامل مجرد و معنوی در عالم مادی تأثیرگذارند، اما این تأثیرگذاری با استخدام علل مادی و طبیعی است. پذیرش این نظریه آیا به ماتریالیسم روش‌شناختی در علوم نمی‌انجامد که با وجود عدم انحصار هستی و وجود در ماده، در روش‌شناسی علوم، روش تجربی را در توصیف و تبیین جهان مادی کافی می‌داند؟ و آیا بر اساس این نظریه، می‌توان قانون فراگیری را پیشنهاد داد؟ در این مقاله در صدد اثبات این نکته‌ایم که پذیرش مبانی گفته‌شده، به ماتریالیسم روش‌شناختی نمی‌انجامد. همچنین بر اساس شرایطی می‌توان از قانون فراگیر در علم دینی (که بررسی علل معنوی را در دستور کار خود دارد) سخن گفت. بر این اساس غفلت از غیب و باطن جهان و واکاوی علل مادی به روش تجربی با عدم لحاظ علل معنوی، از نقیصه‌های معرفتی علوم رایج (طبیعی و انسانی) به‌شمار می‌آید.