جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی پروژه احداث سد کارون 3 است که با استفاده از روش کیفی اجرا شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد افرادی که تحت تاثیر اثرات منفی سد کارون 3 قرار گرفته اند عبارتند از: خانواده های نقل مکان شده از محل خود، جوامع میزبان و پذیرنده و جوامع ساکن در حاشیه رودخانه کارون می باشند. مهم ترین پیامد احداث سد کارون 3 ویرانی نظام تولید سنتی و مهاجرت روستائیان به سوی شهرها بوده است که این امر خود منجر به از دست دادن هویت، از بین رفتن همبستگی و روابط خویشاوندی، افزایش فردگرایی و انزوا، حاشیه نشینی و بزهکاری و در نهایت فقر و بیکاری بوده است. از سویی دیگر، با احداث سد کارون 3 و با توجه به جابه جایی و تجمیع صورت گرفته می توان به بروز مسائلی از قبیل بر هم خوردن نظام همسایگی، کمرنگ شدن ارتباطات اجتماعی به دلیل بر هم خوردن نظام گذشته، کمرنگ شدن آداب و رسوم خاص محلی به دلیل ورود افراد از سایر روستاها و تجمیع ساکنان روستاهای مختلف در یک مکان، از بین رفتن راه های ارتباطی و کاهش سرمایه اجتماعی را برای روستاییان حاشیه سد برشمرد.

هدف این مطالعه که با روش کیفی و با ابزار مصاحبه و مشاهده صورت گرفت این است که، نگرش توسعه دولت محور بعنوان الگوی غالب بر توسعه روستائی تا چه حد در شکل گیری مهاجرت روستائیان به شهر تاثیرگذار بوده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که نگرش توسعه دولت محور با ایجاد حس وابستگی به دولت و ایجاد روحیه مصرف گرائی و نیاز محور کردن روستائیان از یک سو و همچنین عدم استقبال همه جانبه از مشارکت روستائیان در توسعه و عمران روستائی از طرف دیگر، روستائیان را دچار انزوای اجتماعی و اقتصادی نموده است که اثرات مخرب آن در شکل گیری مهاجرت به شهر مشهود بوده است. از آنجا که اهالی روستای چشمه علی اکبر در تعیین سرنوشت خود کمتر دخیل بوده اند، اعتماد آنها به ویژه اعتماد نهادی آنها نسبت به دولت کمرنگ گردیده است. عدم اطمینان برای برآورده شدن فرانیازها و داشتن درآمدی دائمی برای آینده در بین آنها رو به خاموشی گراییده است که آسیب های اجتماعی آن در مهاجرت به شهر هویدا می باشد.

این پژوهش با هدف تحلیل تطبیقی اثر مهاجرت در سطح دینداری و اولویت های ارزشی دختران و پسران انجام شده است. جمعیت آماری مورد پژوهش، دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شاهین شهر و خمینی شهر، در سال تحصیلی 1387 می باشند. روش تحقیق نیز از نوع توصیفی، علی مقایسه ای است. نتایج به دست آمده نشان داد که میانگین های ابعاد دینداری، سطح دینداری و اولویت های ارزشی در بین دو گروه دختر و پسر مهاجر (دانش آموزان شاهین شهر) و دختر و پسر بومی (دانش آموزان خمینی شهر) متفاوت و معنادار است. لذا به نظر می رسد مهاجرت به عنوان یکی از عوامل موثر در سطح و وضعیت دینداری بوده است.

ایران یکی از مهم ترین کشورهای پذیرای مهاجران و پناهندگان افغانی است. با توجه به سابقه طولانی مهاجرت افغان ها به ایران و تعداد قابل توجه آن ها، بررسی تغییر در وضعیت افغان ها در ایران از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله بر آن است تا با استفاده از داده های دو طرح آمایش و بررسی نمونه ای سال 1384، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مهاجران افغانی را با توجه به مهاجرت آن ها به ایران بررسی کند. در این بررسی از فرضیه ها و نظریات مختلفی استفاده شده که مهم ترین آن ها فرضیه انطباق است. بر اساس این فرضیه هرچه مهاجران ارتباط بیشتری با جامعه مقصد داشته باشند، وضعیت آن ها به جامعه مقصد شبیه تر خواهد بود. یافته ها بهبود وضعیت مهاجران، به ویژه در زمینه های آموزش، مهارت و بهداشت را منعکس می کنند. تفاوت نسلی قابل توجهی (وضعیت بهتر نسل دوم)، در این بهره مندی وجود دارد. در مقابل، انطباق مهاجران با جامعه مقصد در بعضی جنبه ها نظیر اشتغال، ضعیف بوده است. این وضعیت به ناهماهنگی همانندی با جامعه مقصد منجر شده است. ویژگی های مهاجران، تجربه زندگی در ایران و نگرش جامعه مقصد، می توانند تبیین گر این وضعیت باشند. با توجه به تبعات متفاوت این وضعیت برای مهاجران و جوامع مبدا و مقصد، تدوین راهکارهای سیاستی مناسب ضروری است.

مهاجرت از مناطق کمتر برخوردار به مناطق برخوردار داخل کشور در اغلب موارد مشکلاتی در پی دارد که شناخت علل این مهاجرت ها و ترکیب سنی – جنسی، وضعیت اقتصادی، وضعیت اشتغال، نوع شغل، وضعیت تحصیلات، وضعیت زناشویی و بعد خانوار مهاجران برای سیاست گذاران جمعیتی و اقتصادی از اهمیت بسزایی برخوردار است.این مطالعه می کوشد با استفاده از داده های 20% نمونه گیری سرشماری 1385 ضمن بررسی علل این مهاجرت ها، ویژگی های مهاجرین بین شهرستانی روستا- شهر و شهر- روستا را مورد مطالعه تطبیقی قرار دهد. آزمون ها و تحلیل نهایی بر روی 167 هزار مهاجر انجام گرفته است. نتایج حاصله با آزمون های دومتغیره (مجذور کا، وی کرامرز و فی) و چندمتغیره (رگرسیون لوجستیک دو وجهی) بررسی شده اند.یافته ها نشان می دهد در ترکیب سنی – جنسی، علل مهاجرت و ویژگی های جمعیتی-اقتصادی یاد شده، تفاوت معنی داری بین مهاجران بین شهرستانی روستا-شهر و شهر-روستا وجود دارد. این تفاوت ها با یافته های برخی از محققان مطابقت دارد. نتایج به دست آمده می تواند در برنامه ریزی و سیاست گذاری های جمعیتی و اقتصادی-اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد.

ایران از لحاظ تاریخی عمدتا کشوری مهاجرپذیر بوده و مواج مهاجرفرستی در آن در دوره های خاصی پیش مشاهده نشده است. این امواج نیز غالبا موقت بوده و جابه جایی های بسیار گسترده جمعیتی به سوی خارج از مرزها را در برنداشته است. با این وصف انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی، دو واقعه بزرگ تاریخی در قرن اخیر بوده اند که موجی از مهاجرت ها را به خارج از ایران بیشتر با انگیزه های سیاسی ایجاد کردند. از این دو مهاجرت اصلی، مهاجرت های سال های پیش و پس از انقلاب اسلامی به دلایل متعدد، گسترده تر بودند. و بنابر اطلاعاتی که هنوز نمی توان دقت هیچ یک از آن ها را دارای اعتبار بالای علمی دانست. امروز ظاهرا بیش از یک میلیون ایرانی یا ایرانی تبار در سراسر جهان و عمدتا در ایالات متحده زندگی می کنند. این مهاجرت نسبت به جمعیت ایران در زمان انقلاب (در حدود 30 میلیون نفر) و حتی جمعیت کنونی ایران (حدود 70 میلیون نفر) رقم مهمی است. افزون بر این، جمعیت مهاجرت کننده عمدتا دارای سرمایه های فرهنگی و اقتصادی بالایی نیز بوده اند، همین امر نیز سبب شده است که در طول سه دهه گذشته یک دایاسپورا (جماعت مهاجران) علمی در دانشگاه های جهان و از جمله در برخی از معتبرترین دانشگاه های اروپا و آمریکا شکل بگیرد. این دایاسپورا امروز در حوزه علوم انسانی و به ویژه علوم اجتماعی عمدتا در حوزه مسایل ایران تدریس و پژوهش می کند و در این راه و در برخی موارد، موقعیت بحران سیاسی بین المللی و مشکلاتی که در ایجاد رابطه میان ایران و برخی از قدرت های بزرگ پس از دوران انقلابی وجود داشته و دارد زمینه هایی را برای رشد آن (از لحاظ تامین بودجه های مطالعاتی و انتشاراتی و تاسیس کرسی های مطالعه خاورمیانه و ایران) فراهم آورده است که این امر تبلیغاتی نیز داشته است. پرسش های اساسی در این مقاله علاوه بر روشن کردن مفهوم «دایاسپورای علمی» و «بومی سازی علم» و امکان تحقق علمی آن پرداختن به این مساله است که اولا بومی بودن دانشمندان و دانش اجتماعی را باید بر اساس تبارشناختی آن دانشمندان ارزیابی کرد و یا بر اساس تعلق دانشگاهی و ملی آن ها به چارچوب های نهادینه شده علمی و دوم آن که حضور و تداوم فعالیت این دایاسپورا در چه موقعیت و شرایطی می تواند به سود بومی سازی علوم اجتماعی در ایران باشد؟ در واقع امروزه ما در وضعیتی هستیم که نه فقط دیدگاه روشنی نسبت به ابعاد دقیق و فعالیت های این دایاسپورا (و اصولا دایاسپورای ایرانی در کلیت آن) نداریم، بلکه رابطه ای مشخص و تعریف شده به خصوص نهادینه شده نیز با آن وجود ندارد و روابط صرفا شکل شخصی دارند و به مناسبات افراد با یکدیگر یا روابط نهادهای ایرانی با اشخاص دایاسپورا یا برعکس محدود می شوند. با توجه به هدف اساسی ای که باید مدنظر علوم اجتماعی ایران باشد، یعنی انتقال مرکز شناخت جامعه ایرانی به آکادمی های خود این کشور (در کوتاه یا درازمدت)، ارزیابی و سنجش موقعیت این دایاسپورا با نگاهی انتقادی و به دور از پیش داوری و با در نظر گرفتن تمامی ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی ضروری است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این مطالعه به بررسی جریان های مهاجرتی استان مازندران و علل و عوامل موثر بر آن می پردازد. در این زمینه نویسندگان مقاله در پی یافتن پاسخ به این پرسش هستند که روند مهاجرت در استان مازندران به چه صورتی است و هم چنین چه عواملی بر آن تاثیر دارد؟ با توجه به این پرسش اساسی چند فرضیه مهم در متن این پژوهش شکل گرفت که با استفاده از نظریاتی که در حوزه مهاجرت مطرح شده است سعی در تبیین آن داریم. از مهم ترین نظریاتی که در این بخش مورد استفاده قرار گرفته نظریاتی است که در غالب نظریات اقتصادی و اجتماعی و روانشناختی مهاجرت و روانشتاین و ... مطرح شده است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش از داده های سرشماری (تحلیل ثانویه) و در ادامه برای بررسی پیمایشی از تکنیک پرسش نامه استفاده شده است. نمونه آماری پژوهش پیمایشی شامل افرادی است که برای تغییر نشانی به ادارات ثبت احوال سطح استان مراجعه کرده اند و روش نمونه گیری سرشماری مقطعی است. نتایج پژوهش بر اساس یافته های سرشماری نشان می دهد که در طی سال های 75-1385 مازندران جزء 11 استان مهاجرپذیر کشور است. بیش ترین مبادله مهاجرتی استان همواره با استان های هم جوار خود بوده و حدود 60 درصد از جریانات مهاجرتی به مهاجرت های داخل استانی و 40 درصد به مبادلات مهاجرتی با دیگر استان های کشور اختصاص دارد. یافته های پژوهش دربخش آزمون فرضیات نشان می دهد که عوامل روانشناختی بیش ترین تاثیر و متغیر عوامل اقتصادی کمترین تاثیر را بر مهاجرت داشته است.