جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روایت رسانه ها از رویدادها، روایت عینی نیست، بلکه بازنمایی آن در چارچوب های گفتمانی و ایدئولوژیکی است. این مقاله به دنبال آن است تا ببیند یکی از مهم ترین رویدادهای خاورمیانه (برکناری مرسی) چگونه توسط رسانه هایی با چارچوب های گفتمانی مختلف (شبکه یک صداوسیمای ج. ا. ا و بی بی سی فارسی) بازنمایی می شود. روش بررسی این نوشتار تحلیل گفتمان انتقادی است. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که تلویزیون بی بی سی فارسی از گفتمان لیبرال دموکراسی در قالب مولفه هایی چون مشروعیت اکثریت، حکومت قانون و برابری برای بازنمایی رویداد مصر استفاده کرده و در مقابل شبکه یک تلویزیون ج. ا. ا. از مولفه های گفتمان انقلاب اسلامی همچون حمایت از اسلام گرایان، حمایت از جبهه مقاومت و توطئه غرب برای برساخت رسانه ای رویداد مصر بهره گرفته است. علاوه بر این، شبکه یک، مولفه های گفتمانی دیگر، همچون دموکراسی و خواست اکثریت را نیز برای بیان مقاصد خود به خدمت گرفته است.

متن کامل مقاله های این شماره به زبان انگلیسی منتشر شده است، لطفا برای مشاهده مقالات به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده مقاله های این شماره اینجا را کلیک کنید.

تاریخ مصر به دلایلی چند، این کشور را همواره مهد چالش ها و کانون رویدادهای تاریخ ساز کرده است. رویدادهای تاریخی مصر را به کانون جریان های نظری و عملی تبدیل کرده است. تشکیل خلافت نیرومند فاطمی، فعالیت و حیات شیعیان، فرهنگ تشیع، تاریخ معاصر حضور شیعیان در مصر، وضعیت کنونی شیعیان مصر، شخصیت های همسو با تشیع، و سازمان های شیعی در این مقاله بررسی شده اند تا به این پرسش اصلی مقاله پاسخ داده شود: شمار (فراوانی) شیعیان مصر چقدر است و جامعه مصر تا چه میزان پذیرای فرهنگ تشیع است؟

در این مقاله یکی از دوردست ترین تاثیرات خلافت فاطمی، یعنی قرمطیان ملتان، محل بحث و بررسی قرار گرفته است. ابن حوثب، یکی از داعیان اسماعیلی یمن، ابن هیثم را برای تبلیغ آیین اسماعیلی به سند اعزام می کند. فعالیت های دعوت ابن هیثم در این منطقه به تشکیل یک دولت اسماعیلی در ملتان می انجامد. هنگامی که خلافت فاطمی در شمال آفریقا و بعدها در مصر قوام و دوام می یابد، ظاهرا اسماعیلیان ملتان که با عنوان عمومی "قرمطیان ملتان" شناخته می شدند، از خلیفه فاطمی تمکین نمی کنند. از این رو، خلیفه برای اعمال نفوذ در این منطقه سرانجام داعی دیگری را به ملتان اعزام می کند و این داعی گرایش حکومت قرمطیان ملتان را به نفع خلیفه فاطمی تغییر می دهد و نفوذ خلافت فاطمی را در دوردست ترین نقطه جهان اسلام آن روزگار بسط می دهد. در این مقاله کیفیت شکل گیری و رویدادها و سرانجام این دولت اسماعیلی مطمح نظر قرار گرفته و پژوهیده شده است.

زنان در نخستین سال های تاریخ معاصر مصر، در زمینه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نه تنها قدرت برابری با مردان را نداشتند، بلکه از حقوق اولیه، مانند تحصیلات مقدماتی نیز محروم بودند. بنابراین، ادیبان نواندیش مصری، با نگاهی متناسب با جهان نوین به مسائل زنان،کوشیدند در راستای دفاع از حقوق زنان، مانند طلاق، پوشش، شغل، آموزش و مشارکت های اجتماعی راه کارهایی بیابند. تلاش نگارندگان این مقاله بر آن بوده است که با کاوش های کتابخانه ای و اینترنتی، به این پرسش پاسخ دهند که ادیبان نواندیش در رهایی بخشی زنان از بند بردگی و جهالت چه نقشی داشته اند. پژوهش حاضر، ما را به این امر رهنمون می کند که کوشش های آنان، اگرچه در مواردی با واکنش تند اسلام گرایان سنتی روبرو شد، ولی سرانجام به تصویب قوانین عادلانه به سود زنان منجر شد و از این رهگذر، برای رشد و توسعه جامعه مصر و بهره گیری از توان زنان، زمینه های دیگری فراهم شد.

جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی، گفتمان ویژه ای را در سطح جهان و به ویژه در خاورمیانه به وجود آورد که مبتنی بر سه محور اسلام گرایی، استقلال گرایی و وحدت گرایی است. و با آغاز تحولات بیداری اسلامی در خاورمیانه نیز تلاش کرده است تا با حمایت از تحولات انقلابی، نقش موثرتری را در شرایط جدید منطقه ایفا نماید. نگارندگان با طرح این سوال که فرصت ها و چالش های تحولات ژئوپولیتیک نوین مصر بعد از وقوع بیداری اسلامی برای ج.ا.ایران چه بوده است، این فرضیه را طراحی کرده اند که بعد از وقوع بیداری اسلامی، فرصت های ژئوپلیتیکی ایران در شمال آفریقا و به خصوص کشور مصر، نسبت به چالش های دوران رژیم سابق این کشور، افزایش یافته است. فرصت ها و عوامل موثر نقش آفرینی ایران در سه سطح داخلی، منطقه ای و بین المللی در مواجه با تحولات کشور مصر شامل متغیرهای جغرافیایی، اشتراکات دینی، متغیرهای انقلابی و همراهی انقلابیون با ایران می باشد.این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی با سنجش سه شاخص روابط ایران و مصر در سه دهه گذشته، فرصت های پیش روی کشور ایران پس از سرنگونی حکومت حسنی مبارک و همچنین مولفه های اهمیت دو کشور ایران و مصر برای یکدیگر، روابط خارجی ایران از نظر ژئوپولیتیک نوین در قبال بیداری اسلامی در مصر مورد ارزیابی گیرد. و در پایان مقاله، راهکارهایی برای بهره گیری از فرصت ها در روابط بهتر با مصر در آینده ارائه شده است.

جایگاه ارتش در مقابله با انقلاب ها و حفظ نظام های استبدادی یا عکس آن پیوستن به انقلابیون و سقوط نظام های استبدادی، از موضوعات مهم در پژوهش های مرتبط با انقلاب است. از این رو مطالعه تطبیقی جایگاه ارتش در مواجه با انقلاب اسلامی ایران و تحولات 2011 مصر حائز اهمیت پژوهش است. مقاله حاضر در تلاش است تا با مطالعه تطبیقی به تبیین تفاوت جایگاه ارتش ایران در پیروزی انقلاب و تداوم آن آن و جایگاه ارتش مصر در جنبش 2011 مصر و پس از آن پرداخته و به این سوال پاسخ دهد که چه تفاوت های ماهوی و ساختاری در ارتش ایران در آستانه انقلاب و ارتش مصر در سال 2011 وجود داشته و ایت تفاوت ها چه تاثیری بر نقش و جایگاه ارتش در تحولات انقلابی داشته است. مقاله حاضر با اشاره به تئوری هایی در باب رابطه ارتش با قدرت سیاسی به تبیین موضوع مورد بحث مقاله پرداخته است. نگارندگان بر این باورند که در ایران وجود رهبری حضرت امام(ره) و چگونگی تعامل ایشان با ارتش و همذات پنداری فرهنگی- مذهبی بدنه ارتش و مردم سبب همراهی ارتش با انقلابیون شد در حالی که در مصر، ارتش خود رهبری مرحله انتقالی را بر عهده داشت و محبوبیت مردمی و زاویه داشتن و جدا بودن ساختار نهادینه ارتش از سیاست های مبارک اجازه نقش آفرینی مستقل به ارتش را داد. از دیکر تفاوت های ماهوی ارتش در ایران و مصر می توان به کارکرد تعریف شده برای ارتش و نوع وابستگی آن در ایران و مصر اشاره نمود.

این پژوهش با عنایت به نظریه سازه انگاری در پی پاسخ به این سوال می باشد که وقوع تحولات انقلابی در مصر و برکناری رژیم توتالیتر و سکولار حسنی مبارک، چه تاثیری بر جایگاه رژیم صهیونیستی گذاشته است؛ به این نتیجه رسیده است که تغییر هویت مصر قبل از انقلاب به هویت اسلامی ضد صهیونیستی پس از انقلاب و فراهم شدن زمینه برای رشد و فعالیت جریان های اسلامی، منجر به انزوای بیشتر رژیم صهیونیستی در منطقه شده است. درواقع با از بین رفتن دیوار میان مصر و فلسطین اشغالی به عنوان حافظ امنیت رژیم صهیونیستی، تقاضای مردم مصر برای تجدید نظر اساسی در توافق نامه کمپ دیوید، موافقت مصر با عبور دو کشتی نظامی جمهوری اسلامی ایران از کانال سوئز و همچنین مواجه شدن مصر با چالش امنیتی در کرانه باختری از رهگذر آشتی فتح و حماس، امروز می توان گفت رژیم صهیونیستی در پی بیداری اسلامی در مصر و با از دست دادن مهمترین شریک خود در زمینه مسائل امنیتی، بیش از هر زمان دیگری، خود را برای ورود به مرحله بعدی یعنی بحران جدی هویتی و امنیتی آماده می کند. در این پژوهش برای پاسخ گویی به سوال اصلی از روش استقرایی استفاده شده است.

این نوشتار بر اساس کارکردگرایی ساختاری و با تکیه بر نظریه کنش تالکوت پارسونز به عواملی که سبب کنش مسالمت آمیز اسلام گرایان مصر و کنش خشونت بار اسلام گرایان لیبی در جریان تحولات سال 2011 م. گردید، پرداخته است. بر اساس نظریه مذکور کارکرد خرده نظام های درون هر جامعه عامل عمده تاثیرگذار بر کنش افراد و جریان های موجود در آن جامعه بوده است. ما نیز همراه با نظریه پارسونز بر آن هستیم که وجود درگیری و منازعه در هر جامعه اجتناب ناپذیر بوده. اما کارکرد صحیح هر یک از خرده نظام ها و به ویژه شکل گیری جامعه مدنی در هر جامعه سبب کنش های مسالمت آمیز و عملکرد افراد و گروه ها در چارچوب جامعه مدنی و قوانین شده است. بر این اساس، بررسی عملکرد خرده نظام های درون هر یک از دو کشور مورد این مطالعه بوده است. فلذا بر اساس کارکرد یا بدکارکرد خرده نظام های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی - اجتماعی و جامعه گی هر یک از این دو جامعه، کنش جریان های اسلام گرا نیز مسالمت آمیز یا خشونت بار بوده است.

جهانی شدن شبکه ای، به مثابه ساختار قدرت جدید اجتماعی، به کنشگران عربی و مصری، قدرت و پتانسیل کنش در مقابل ساختار حاکم پدرسالارانه مصری را داد. در انقلاب مصر، مردم بیش از هر چیز، امکانات نوینی را که روند جهانی شدن در اختیار بشر نهاده، به خدمت گرفتند. بر این اساس، در دنیای جهانی شده کنونی، مساله مرکزی، تاثیر بر افکار عمومی است و حلقه مرکزی بر این تاثیر، رسانه های جمعی و ارتباطات جهانی می باشند. جهانی شدن، این امکان را به وجود آورده که شبکه ارتباطات، تبدیل به عمل جمعی و حرکت جمعی شود. به این معنا، انقلاب کشور مصر، در فرایند جهانی شدن سود می جوید. در انقلاب مصر نیز شاهد بودیم که جوانان و شبکه ای عرب، چگونه خیابان های کشورهای عربی را به تسخیر خود درآوردند. لذا در فرایند انقلاب مصر می توان به نقش فناوری های نوین اطلاعات اشاره کرد و نقش آن را نادیده نگرفت.