جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آموزش نادرست علوم اسلامی می تواند همراه با آسیب و خطر باشد. این خطر برای فراگیرانی که قصد ندارند به شکل تخصصی به علوم اسلامی مشغول شوند بیشتر است. حتی اگر آموزش دقیق و کامل باشد، این پرسش باقی است که آیا این آموزش مفید خواهد بود؟ وضعیت نامطلوب برخی از پرورش یافتگان در نظام تربیتی مبتنی بر آموزش آکادمیک علوم اسلامی، باعث شده است فایده آموزش علوم اسلامی مورد تردید قرارگیرد؛ به گونه ای که برخی در گفتار و رفتار، به عدم آموزش مستقیم علوم اسلامی برای مخاطب عمومی توصیه می کنند. این مقاله با نادرست دانستن مطلق بودن این نتیجه گیری، در تلاش است با تفصیل مسئله بر حسب نوع دانش و مخاطب، هدف مطلوب و معیاری از شیوه مطلوب آموزش را بر اساس تصویر مفروض خویش از دینداری، مبانی فکری رفتارها و سطوح علم آموزی در مقام ""باید"" و ساختار علوم اسلامی مدون در مقام ""هست"" تبیین کند. مدل پیشنهادی ""نظام تربیتی مبتنی بر آموزش آکادمیک"" در این مقاله، دو شکل از آموزش آکادمیک را تجویز می کند:الف) آموزش علوم اسلامی در مقام ""به کاربستن""، که با عنوان ""آموزشهای اسلامی"" یا ""علوم اسلامی کاربسته"" از آن یاد می شود.ب) آموزش علوم اسلامی با تاکید بر اهداف نگرشی و به شکل مرتبه دوم، که با عنوان ""چشم انداز کلی از علوم اسلامی"" از آن یاد می شود.

در این مقاله که به منظور ارزشیابی پویانمایی های دینی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران تهیه شده است، اصول حاکم بر تولید پویانمایی شناسایی شد که بر شانزده اصل مشتمل است. برای بررسی میزان استفاده از اصول مذکور در تولید پویانمایی ها فهرست بررسی (چک لیست) لازم تهیه شد و داده ها از بررسی و تحلیل دو پویانمایی مذهبی، دو پویانمایی غیرمذهبی داخلی و دو پویانمایی غیرمذهبی خارجی به دست آمد. البته پویانمایی های غیرمذهبی را برای فراهم شدن امکان مقایسه و ارزیابی وضعیت پویانمایی های مذهبی بررسی کردیم. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که اصول «استفاده از حرکات موزون»، «پرهیز از خشونت» و «کسب پاداش» در پویانمایی های مذهبی رعایت نشده، اما اصول «پرهیز از کاربرد جملات منفی» و «استفاده از جملات مثبت» تا حدودی، و اصول «استفاده از پیام های کوتاه»، «تراکم اطلاعات»، «استفاده از حرکات صحیح»، «رنگ مناسب»، «پرهیز از مجازات»، «ارایه به موقع پاداش» و «موسیقی شاد» در پویانمایی های مذهبی کاملات رعایت شده است. در عین حال، استفاده از «اغراق»، «فانتزی» و «تکرار» در پویانمایی های مذهبی بیش از حد مقبول بوده است. با توجه به اینکه رعایت اصول تولید در پویانمایی های غیرمذهبی داخلی و در پویانمایی های غیرمذهبی خارجی بیشتر است پیشنهاد می شود که تولیدکنندگان پویانمایی های مذهبی در سیمای جمهوری اسلامی به این موضوع توجه ویژه داشته باشند.

یکی از اهداف مهم دانشگاه اسلامی، تربیت دینی دانشجویان است. به این منظور تاکنون روشهای بسیاری در دانشگاهها اجرا و آزمایش شده که اغلب آنها، منحصر به کتاب معارف و دیگر دروس اسلامی است. با توجه به اینکه دانشجو بایستی در به طور مداوم، تحت تربیت اصیل اسلامی قرار گیرد و علاوه بر آن ثابت شده که اثر تربیت غیر مستقیم بسیار بیشتر از تربیت اجباری و مستقیم است، در این مجال سعی شده طی مطالعه ای بازپژوهانه و مد نظر قراردادن شرایط باورپذیری جوانان، حوزه تربیت دینی و اخلاقی را از کلاس ِاندیشه و معارف خارج ساخته، استادان تمامیِ دروس را در یک دانشگاه اسلامی، استاد اخلاق و بینش ناب اسلامی معرفی کنیم و با استفاده از راهکارهای عملی، به ترسیم نمایی از یک استاد اسلامی بپردازیم تا به هدف والایمان در سیر از آموزش دین، به تربیت و بصیرت دینی؛ یعنی پرورش متخصصان متعهد و در نهایت، اعتلای امر اسلامی کردن دانشگاهها و نظام آموزش عالی که همواره مد نظر حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری بوده است، دست یابیم.

پژوهش حاضر با هدف بررسی کیفیت ارتباط والد - فرزند به عنوان پیش شرط تربیت دینی فرزندان طراحی و اجرا گردید. تعداد 374 نفر دانشجو (177 پسر و 197 دختر) به عنوان نمونه طبقه ای نسبتی در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامه سبک تربیتی یا محیط خانوادگی (نقاشان، 1358) و پرسشنامه محقق ساخته را تکمیل نمودند. به طور کلی نتایج آزمون مجذور کا نشان داد در حالی که در سبک تربیتی مقتدرانه بیشترین فراوانی مربوط به آزمودنی هایی است که والدین خود را «افرادی مذهبی در نظر گرفته اند که برای تربیت دینی آن ها سعی و تلاش کرده اند»، در سبک تربیتی مسامحه کارانه بیشترین فراوانی مربوط به آزمودنی هایی است که والدین خود را «افرادی بی تفاوت نسبت به مذهب در نظر گرفته که برای تربیت دینی آن ها سعی و تلاش نداشته اند». هم چنین در حالی که درصد آزمودنی هایی که خود را در گروه های «من مسلمان هستم و اگر چه دوست دارم که دستورات دینی را رعایت کنم، ولی گاهی چنین نیستم» و «من به خدا ایمان دارم و اگر چه دوست دارم خواسته های او را انجام دهم ولی گاهی اوقات نمی توانم» در سبک تربیتی مقتدرانه دارای بیشترین فراوانی است. درصد آزمودنی هایی که خود را در گروه های «هنوز در مورد دین خود تصمیمی نگرفته ام» و «ممکن است خدا وجود داشته باشد، ولی این امر به زندگی من ارتباطی ندارد» قرار داده اند، در سبک تربیتی مسامحه کار بیشترین فراوانی را دارد. در مطالعه حاضر هم چنین نشان داده شد که منابع شناخت دینی در سبک های تربیتی مختلف، متفاوت است. به طوری که در سبک تربیتی مقتدر شناخت دینی بیشتر از طریق خانواده و در سبک تربیتی مختلف، متفاوت است. به طوری که در سبک تربیتی مقتدر شناخت دینی بیشتر از طریق خانواده و در سبک تربیتی مسامحه کار شناخت دینی بیشتر از طریق اماکن مذهبی است. در تبیین نتایج فوق به ارتباط والد - فرزند در دوران کودکی با توجه به نظریه های روابط موضوعی، دلبستگی و یادگیری اجتماعی اشاره شده است. این نظریه ها فرض می کنند که ارتباط بهینه والد - فرزند در جامعه پذیری دینی فرزندان نقش مهمی ایفا می کند.

ترجمه ماشینی: بررسی جدیدی در مورد چگونگی و چرایی تلاش والدین مذهبی آمریکایی برای انتقال دین به فرزندانشان مهمترین تأثیری که در شکل گیری زندگی مذهبی و معنوی کودکان، جوانان و نوجوانان وجود دارد، والدین آنها هستند. مطالعات بی‌شماری نشان می‌دهد که والدین جوانان آمریکایی، حتی پس از ترک خانه و اغلب تا آخر عمر، نقش اصلی را در شکل‌دهی شخصیت زندگی مذهبی و معنوی آن‌ها بازی می‌کنند. ما در مورد اهمیت والدین در انتقال ایمان چیزهای زیادی می دانیم. با این حال، ما در مورد باورها، احساسات و فعالیت‌های واقعی خود والدین، چیزی که کریستین اسمیت و امی آدامچیک آن را «انتقال بین نسلی ایمان و عمل مذهبی» می‌نامند، بسیار کمتر می‌دانیم. برای رفع این شکاف، این کتاب یافته های یک مطالعه ملی جدید در مورد والدین مذهبی در ایالات متحده را گزارش می دهد. یافته‌ها و نتیجه‌گیری‌ها در Handing Down the Faith بر اساس 215 مصاحبه عمیق و شخصی با والدین مذهبی از بسیاری از سنت‌ها و بخش‌های مختلف کشور، و تحلیل‌های پیچیده دو نظرسنجی نماینده ملی از والدین آمریکایی در مورد فرزندپروری مذهبی‌شان است. «تحویل ایمان» به بررسی باورهای پس‌زمینه می‌پردازد که نشان می‌دهد چگونه و چرا والدین مذهبی به دنبال انتقال دین به فرزندان خود هستند. بررسی می کند که چگونه سبک های فرزندپروری با دینداری والدین برای شکل دادن به انتقال مؤثر مذهبی تعامل دارند. نشان می دهد که چگونه والدین تحت تأثیر تجربیات خود به عنوان فرزندان تحت تأثیر والدین خود قرار گرفته اند. نشان می دهد که والدین مذهبی چگونه به جماعت خود می نگرند و در یک کلیسا، کنیسه، معبد یا مسجد محلی بیشتر به دنبال چه چیزی هستند. تجربیات و دیدگاه‌های والدین مهاجر از جمله کاتولیک‌های لاتین، بودایی‌های شرق آسیا، مسلمانان جنوب آسیا و هندوهای هندی را بررسی می‌کند. اسمیت و آدامچیک به عقب برمی‌گردند تا ببینند که چگونه دین آمریکایی در 100 سال گذشته تغییر کرده است و توضیح دهند که چرا والدین امروز چنین مسئولیت بزرگی را در انتقال ایمان و عمل مذهبی به فرزندان خود بر عهده دارند. این کتاب سرشار از شواهد تجربی و در بسیاری از موضوعاتی است که به بررسی و توضیح آن می‌پردازد، یافته‌های گوناگونی را ارائه می‌کند که گاهی اوقات غیرقابل درک است که محققان دین، دانشمندان علوم اجتماعی علاقه‌مند به خانواده، فرزندپروری و اجتماعی شدن را مورد توجه قرار می‌دهد. روحانیون و مربیان و رهبران دینی؛ و خود والدین مذهبی.

تحقیق حاضر به منظور «بررسی تاثیر آموزش دروس معارف اسلامی بر نگرش دینی دانشجویان» صورت گرفته است و برای انجام این امر از روش پیمایشی استفاده شده که هم به توصیف و هم به تبیین وضعیت جامعه آماری توجه گردد. جامعه آماری این تحقیق را دانشجویان دوره روزانه دانشگاه های استان تهران تشکیل می دهند که از هر دو جنس (مذکر و مونث) در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در رشته های تحصیلی علوم انسانی و هنر، علوم پایه، علوم پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی و دامپزشکی در سال تحصیلی 84-85 مشغول به تحصیل بوده اند. از کل جامعه آماری تعداد 1900 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین گردید. شایان ذکر است در این تحقیق، از نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شد. به طور کلی نتایج نشان می دهد که:1. نگرش دینی دانشجویان در حد مطلوب (یعنی قوی و مثبت) است.2. از میان اجزای نگرش دینی بعد عاطفی، بعد آمادگی رفتاری، بعد انگیزشی و بعد شناختی به ترتیب بالاترین نمره ها را به خود اختصاص داده اند.3. دانشجویانی که دروس معارف اسلامی (1) و (2) را گذرانده اند، نسبت به آنان که این دروس را نگذرانده اند، از نگرش دینی مطلوب تری برخوردار می باشند؛ اما گذراندن یا نگذراندن سایر دروس معارف (اخلاق اسلامی، متون اسلامی، تاریخ اسلام، انقلاب اسلامی و ریشه های آن) تحت شرایط فعلی هیچ تاثیری بر افزایش یا کاهش نگرش دینی افراد نمونه ندارند.4. با استفاده از روش «گام به گام» رگرسیون چند متغیری سهم و نقش متغیرهای مستقل در تبیین متغیر وابسته به ترتیب اهمیت عبارتند از: شرایط مذهبی، ویژگی های رفتاری استاد، شرایط سیاسی- اجتماعی حاکم بر جامعه، ارزیابی از نقش خود، نوع دانشگاه، ترم تحصیلی و درس معارف اسلامی (2).

این مقاله به دنبال آن است که با توجه به تحقیقات انجام شده در خصوص وضعیت موجود تربیت دینی در مدارس و با نظر به شاخص های برگرفته از آموزه های دینی (اعم از قرآن و سنت)، به آسیب شناسی تربیت دینی دانش آموزان در نظام آموزش رسمی کشور بپردازد. در این مقاله ابتدا با استفاده از روش فراتحلیل و اسنادی،‌ مجموعه ای از تحقیقات انجام گرفته در عرصه تربیت دینی در آموزش و پرورش مورد بررسی قرار گرفته و سپس با استفاده از روش تحلیلی- استنتاجی تلاش گردیده است با بررسی متون دینی،‌ شاخص هایی جهت نقد وضعیت موجود استخراج گردد و در پایان جهت اصلاح و بهبود کمی و کیفی روند تربیت دینی دانش آموزان در نظام آموزش رسمی کشور در مقاطع مختلف تحصیلی، با عنایت به مشکلات و آسیب های مطرح شده، راهکارهایی جهت نزدیکتر شدن به وضعیت مطلوب در پنج محور رویکرد و برنامه ریزی، اهداف، محتوا، روش و معلم مورد نظر قرار گرفته است.

پژوهش در هر حوزه ای نیازمند تامل و دقت فراوان است. پژوهش در تربیت دینی از این قاعده مستثنی نیست. مهمترین تامل لازم در این حوزه، اندیشه در خصوص رویکرد پژوهشی است. بخشی از این گونه اندیشه ورزی بر عهده «فرا- فلسفه تربیت دینی» است؛ بحثی درجه دوم در خصوص ماهیت و قلمرو تربیت دینی. در این راستا، این نوشتار درصدد است تا با تعیین حوزه های مخلتف تربیت دینی، رویکردهای پژوهشی هر یک را بررسی کند تا پژوهشگران این حوزه، با دقت بیشتر به کاوش در آن بپردازند.

روش تلقین، یکی از روشهای مورد استفاده در تربیت دینی است. برخی از کارشناسان تربیت دینی معتقدند در تربیت باید از روشهایی استفاده کرد که موجب تغییر نگرش متربی شود و چشم انداز شناختی در او ایجاد کند. از نظر آنان کاربرد تلقین، قبولی کورکورانه و عادت به یادگیری و یادآوری مکانیکی آموزه ها را در پی دارد و موجب ایجاد خصوصیاتی همچون تسلیم و انقیاد در متربی می شود. موافقان بکارگیری این روش در تربیت دینی نیز معتقدند، کاربرد روشهایی غیر از تلقین همچون روشهای عقلانی منوط به رشد عقلی در متربی است.مقاله حاضر، به بررسی چالشها، پیامدها و محاسن ناشی از بکارگیری روش تلقین در تربیت دینی پرداخته و به تشریح ماهیت و مفهوم تلقین و تربیت دینی و سازواری و ناسازواری آن پرداخته است. از آنجایی که نمی توان در دوره های کودکی منتظر رشد فرایند عقلانی در متربیان شد و به آموزش عقلانی دین پرداخت، بنابراین در دوران کودکی، که دوره تمهید برای قلمرو اصلی تربیت دینی است، می توان از روش تلقین برای ایجاد برخی آداب و صفات انسانی و اخلاقی استفاده کرد. همچنین از این روش نیز می توان برای تثبیت ایمان در دوره های بالاتر رشد بهره گرفت.