جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفه اسلامی از زمان تأسیس و شکل‌گیریِ خود به‌وسیله فلاسفۀ متقدم به‌ویژه حکیم ابونصر فارابی، تحولات مختلف را تجربه کرده است که یکی از آن‌ها «تغییر مکان» است که معمولاً این تغییر جغرافیایی همراه با تغییرات محتوایی هم بوده است؛ مثلاً فلسفه در دوره بغداد دارای ویژگی‌هایی است که در دوره خراسان به ویژگی‌های دیگر مبدل می‌شود. به همین نحو فلسفه اسلامی در حوزه سرزمینی آذربایجان (قرون ششم تا هشتم قمری) دارای مختصات دیگری می‌گردد که یکی از آن‌ها تمایل محسوس نویسندگان متون فلسفی به زبان فارسی است. امروز در سایه همین میل و علاقه به فارسی‌نویسیِ فلاسفۀ آن عصر و دیار، میراث‌دار آثار ارزشمند تحقیقی‌ای هستیم که هم از حیث استحکام‌بخشی به زبان فارسی و هم از جهت استفاده از ظرفیت آن زبان در انتقال مفاهیم و موضوعات فلسفی، جزء گنجینه‌های فاخر فرهنگ عقلی ما محسوب می‌شوند. تحقیق حاضر بر اساس روش کتابخانه‌ای به سامان رسیده است. یافته‌های زیر حاصل این تحقیق و بررسی است: ۱‌) فارسی‌نویسی فلاسفه مکتب آذربایجان معطوف به وجود قابلیت‌های این زبان در انتقال مفاهیم عقلی است؛ ۲‌) نویسندگان رسالات و کتب فلسفی به زبان فارسی در کنار استفاده از زبان عربی به دنبال بهره‌مند ساختن عموم مردم از دانش‌های عقلی بودند؛ ۳) حفظ هویت ملی با مؤلفه‌ای به نام زبان فارسی، یکی دیگر از انگیزه‌های صاحبان آثار فلسفی به زبان فارسی است.

این نوشتار عهده‌دار بیان فلسفه تاریخ از دیدگاه دو اندیشمند معاصر یعنی شهید مطهری و شهید سید محمدباقر صدر است. از منظر نویسنده فلسفه نظری این دو شهید از جایگاه ویژه‌ای در جهان اسلام برخوردار است ولی در هیچ اثری دیدگاه ایشان به‌صورت تطبیقی بررسی نشده است. در این اثر، هر دو متفکر، تاریخ را هدف‌دار و معنادار می‌دانند؛ و معتقد هستند که بر هستی و تاریخ قوانینی حاکم است و انسان با کشف آن قوانین می‌تواند در مسیر پیشرفت حرکت کند و اختیارش این اجازه را به او می‌دهد که از برخی قوانین و سنت‌های حاکم بر هستی، تخطّی کند، اما این تخطی سبب سقوط خودش خواهد شد.