جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوران امامت امام رضا(ع) دوره ی آشفتگی فکری و عقیدتی بود که از ادیان و مذاهب گوناگون در جامعه حضور داشتند که برخی سبب ایجاد شبهات در اذهان مردم می شدند.در این بین امام رضا(ع) به عنوان رهبر و پیشوای جامعه اسلامی و اصحاب ایشان متناسب با میزان خطر این جریانات با آنان به مبارزه پرداختند.

با بررسی منابع کلامی به دست می آید که معجزه عملی است خارق العاده و شگفت آور که با ادعای نبوت و تحدی از ناحیه ی خداوند صادر میگردد. متکلمان برای معجزه اجزاء و شرایط گوناگونی بیان کرده اند که از آن میان می‌توان به خارق العاده بودن، مطابقت با ادعای آوردنده، همراهی با تحدی، عدم صدور از غیر و از ناحیه خداوند بودن اشاره کرد. از این رو عمل که دارای این شرایط نباشد بنابر دیدگاه متکلمان خارج از حدود معجزه خواهد بود. نگارنده در تلاش است ابتدا با بیان معنای لغوی، کاربردهای مجازی ومعادلهای این کلمه به تعاریف اصطلاحی این واژه دردیدگاه های گوناگون بپردازد در این میان دیدگاههای متکلمان اسلامی، فلاسفه ی مشا‌ء، اشراق،‌حکمت متعالیه و فلاسفه ی غربی مورد توجه بوده است. فصل دوم این نوشتار اقسام معجزه و اینکه فاعل معجزه کیست؟ در اندیشه های مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است،‌پس از آن برخی از مصادیق اعجاز و ابعاد اعجاز قرآن که از معجزات جاودانه ی پیامبر اسلام است . بیان گردیده و از نتایج مهم این فصل نسبت دادن معجزات و خوارق عادات به انبیاء الهی است که آنان با اذن الهی دست به خوارق عادت می‌زنند. در فصل سوم به تفاوتهای اعجاز با کارهای همگون چون: سحر، کهانت، هیپینوتیزم، کرامات اولیاء الهی و ... پرداخته شده است. دستیابی به تفاوتهای اساسی میان اعجاز و اینگونه افعال همگون از نتایج این فصل به شمار می آید. در فصل چهارم کارکردهای معجزه مورد بررسی قرار گرفته و چهار رهیافت معرفتی موجود در ادیان در باب دلالت اعجاز بر وجود خداوند متعال، صدق نبوت، ادعای امامت و آموزه های دینی،‌مطرح شده است و دلالت اعجاز بر صدق نبوت و رسالت و توسعا امامت دلالت عقلی، قطعی و منطقی بوده و مهمترین کارکرد اعجاز به شمار می آید. در فصل پایانی این نوشتار شبهات و اشکالاتی که به گونه ای مساله ی اعجاز را مورد نقد قرار داده اند، مطرح شده و نگارنده تلاش نموده است در حد توان خود با استفاده از منابع کلامی و غیر کلامی پاسخی سازگار به آن شبهات ارایه نماید.

چکیدهموضوع این پژوهش اثبات ولایت امیرالمومنین وائمهاطهار بااستناد به آیات قرآن کریم استودارای سه بخش عمده است که دراین سه بخش به اثبات ولایت امیرالمومنین بااستفاده از دلایل عقلی ونقلی پرداخته می شود.روش ما در این پژوهش استدلال عقلی و بررسی مستندات نقلی در باب ولایت امیر مومنان است دربخش اول بااستنادبه ادله عقلی ولایت وامامت امیرالمومنین که ازجمله این ادله افضلیت ولی وامام برامت میباشدآیات و احادیثی که دلالت برافضلیت امیرالمومنین دارد را بیان شده است. وباتوجه به تعددآیات وروایاتی که درفضیلت امیرالمومنین بیان شده است وهیچ یک ازاصحاب رسول اکرم دارای چنین فضائلی نیستند لذاا فضلیت امیرالمومنین بر تمامی اصحاب رسول اکرم اثبات شده است.دربخش سوم به شرح و تفسیرآیات و احادیثی که دلالت برولایت امیرالمومنین میکندهمراه باشبهات متکلمین وجواب ب ه این شبهات پرداخته است. دراین بخش چهارآیه بیان شده است که عبارتندازآیات ولایت،تبلیغ،اکمال واولی الامر. و باتوجه به شان نزول این آیات و روایاتی ازطرق شیعه وسنی درذیل این آیات بیان شده استثابت می شود که امیرالمومنین ولی و جانشین و خلیفه پس ازرسول خدااست.همچنین دراین بخش ب اثبات ولایت وامامت ائمه اطهار درذیل آیه اولی الامر پرداخته شده است ودرذیل این آیه احادیثی از پیامبراکرم بیان میشود که رسول خدا پیشوایان بعدازخودرا دوازده نفر بیان میکندوحتی درحدیثی نام این دوازده پیشوا بیان شده است وبدین طریق ولایت وامامت ائمه اطهار نیز ثابت میشود.و در آخر احادیثی از پیامبر اکرم نقل می شود که در این احادیث پیامبراکرم علی بن ابیطالب راوصی وجانشین خود بیان کرده است به طورخلاصه ذکرشده است. البته این بخش استطرادا وبطورخلاصه بیان شده است وتفصیلا به ا ین بجث پرداخته نشده است زیرا موضوع این پژوهش بررسی آیات ولایت وامامت امیرالمومنین است.

چکیده ندارد.

مسئله شر علیرغم آنکه یکی از کهن ترین مسائل حوزه فکری است ولی همچنان مورد تأمل اندیشمندان مختلف قرار می گیرد و در رساله حاضر این مسئله از دیدگاه سوئین برن که از فیلسوفان مهم دوره معاصر است، مورد بررسی قرار می گیرد. وی شرور را به دو دسته اصلی تقسیم می کند: شرور اخلاقی و شرور طبیعی. وی معتقد است که برای آنکه جوابی مناسب به مسئله شر داده شود، ما باید متوسل به دادباوری شویم. دادباوری مورد اعتقاد وی "دادباوری مبتنی بر خیرهای برتر" است. طبق این دادباوری، شرور وقوع می یابند تا آنکه خیرهایی برتر حاصل شوند به عبارت دیگر شرور واسطه حصول خیرهای برتر هستند. سوئین برن تاکید می کند برای آنکه یک دادباوری موفق از کار درآید، باید در دل آن "دفاعیه مبتنی بر اختیار" نیز حاضر باشد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

انتقال ارواح از بدن های مادی به بدن های مادی دیگر به هنگام مرگ، که «تناسخ» نامیده می شود دارای اقسامی است و از دیرباز مورد بحث و بررسی و اعتقاد برخی از دانشمندان، حکما، متکلمان بوده تا مسئله کمال نفس انسانی را توجیه کند. در میان فلاسفه مسلمان،سهروردی و ملاصدرا بیشترین احتمال را به بحث تناسخ داشته و آن را کاملاً جدی تلقی کرده که با مراجعه به آثار سهروردی در می یابیم که وی موضع گیری های متفاوتی در این باره داشته است. و مجموعاً در نه رساله از رسائل خود به مسئله تناسخ پرداخته، او در آثار خود به بیان هشت استدلال تناسخیان پرداخته که به چهار استدلال پاسخ داده و از عدم درستی آن را نشان داده و در مهمترین کتاب خود حکمت الاشراق(کتابی که منشور اندیشه سهروردی و الگوی همه حکمای اشراقی است) ضمن ورود به بحث و بازنمودن ابعاد پنهان تناسخ نسبت به، بطلان آن ،موضع گیری صریحی نمی کند. اما تناسخ ملکی نزد وی به هیچ وجه پذیرفته نیست، چنین اعتقادی را حتی مخالفان شیخ اشراق در زمان حیاتش به وی نداند از سوی دیگر در ابطال ادله تناسخ میان سهروردی و ملاصدرا تفاوت کاملاً محسوسی مشاهده می شود که این تفاوت در روش ابطال این دلایل از جانب آنان است . سهروردی درواقع با تکیه بر مبانی فلسفی خود نظریه تناسخ را نظریه ضعیف و نادرست می داند و این امر موجب اجمال در نقد استدلال های تناسخیان در آثار وی گشته در واقع او دغدغه اصلی اش معرفی نظام اشراقی خود است. و مسئله دیگر این که باوجود تأثیر فراوان سهروردی بر صدرا، اما این دو فیلسوف در تبیین تناسخ در مقام تعریف و توصیف دو نگاه متفاوت داشتند. آنچه نزد منطق دانان مطرح است تقدم «مای» حقیقه و مای «شارحه» بر «لم» اثبات است که این نظم منطقی چندان در بیان این موضوع در آثار شیخ اشراق رعایت نشده است. اما صدرالمتألهین مباحث نفس و در پی آن تناسخ را به صورت مستقل و یکجا مطرح می کند. اما نفس شناسی سهروردی از نظم منطق بی بهره است و از نظر ملاصدرا تناسخ یک تناقض فلسفی است و امکان وقوعی ندارد او براساس حرکت جوهری،نفس ، جسمانیه الحدوث است و به تدریج هماهنگ با آن رشد می یابد و زمانی که در این دنیا به استکمال رسید از بدن جدا می شود و به عالم برزخ می رود و اساساً عقلاً غیر ممکن است که نفس فعلیت یافته به حالت قوه بازگردد و از آن بدن دیگری گردد پس تناسخ به معنی بازگشت نفس به بدن انسان و غیر آن محال است.

در فلسفه اسلامی به تجرد نفس دو گونه نگریسته می‌شود: تجرد عقلانی و تجرد برزخی. تجرد عقلانی را تمامی فیلسوفان مکاتب سه‌گانه مشاء، اشراق و متعالیه پذیرفته‌اند و بر اثبات آن دلایل فراوانی اقامه نموده‌اند اما تجرد برزخی و یا تجرد در مقام قوه خیال از مسائلی است که تا پیش از ملاصدرا مورد پذیرش فیلسوفان نبوده و با آمدن حکمت متعالیه بر تجرد آن براهینی ارائه گردیده است. با نگاه به مقدمات و نتایج به‌کار رفته در شواهد تجرد نفس این نکته دانسته می‌شود که هر یک از آن‌ها با طرح ویژگی‌هایی خاص و یا سلب برخی ویژگی‌ها تجرد نفس انسانی را به اثبات رسانیده‌اند که در واقع این ویژگی‌ها بیان‌گر آثار و مسائلی هستند که در فلسفه به‌گونه مستقل مطرح و مورد بررسی قرار گرفته‌اند. برخی از این آثار در حکمت‌های سه‌گانه مشترک و برخی نیز مختص حکمت متعالیه‌اند، آثاری چون تجرد شناخت (در قسم حضوری و نیز مرتبه ادراک عقلی از قسم شناخت حصولی)، خواب، معجزات، کرامات و خوارق عادات، جاودانگی و معاد روحانی مورد پذیرش همگان بوده و چون از تجرد نفس نشأت می‌گیرند خود نیز مجرد به‌شمار می‌آیند.اما آثار دیگری هستند که تنها بر مبنای حکمت متعالیه و با پذیرش تجرد برزخی قابل تبیین و پی‌ریزی هستند از جمله خلاقیت و فاعلیت نفس و معاد جسمانی که آن‌ها را باید بر پایه تجرد مثالی ارائه نمود البته آثاری چون خواب، معجزات و کرامات و خوارق عادات نیز از تجرد برزخی نشأت می‌گیرند اما افرادی که قوه خیال را مادی دانسته‌اند این دسته از آثار را نیز مجرد به‌شمار می‌آورند. اگرچه حکیمان مکاتب سه‌گانه در پذیرش و عدم پذیرش تجرد مثالی و برخی از آثار آن با یک‌دیگر اختلاف دارند و در چگونگی تقریر و تبیین آثار دیدگاه‌های گوناگونی ارائه نموده‌اند اما جملگی اصل تجرد نفس را که یکی از پایه‌های مهم انسان‌شناسی فلسفی است پذیرفته و بر اهمیت آن اتفاق نظر دارند.در برابر دیدگاه فیلسوفان پیرامون مسئله نفس افرادی هستند که بر اساس مبانی خود نفس را مادی می‌انگارند و از این رو هر آن‌چه را که از آن با عنوان آثار نفس یاد گردید در قالب‌های تجربی و مادی تبیین می‌نمایند. برخی از آن‌ها با نگرش دینی و برداشت‌هایی که از آموزه‌های وحیانی نموده‌اند به انکار تجرد نفس روی آورده و شواهدی نیز بر گفتار خویش مطرح کرده‌اند، تفکیکیان را باید از این دسته به‌شمار آورد. اما پاره‌ای دیگر که به سبب سر و کار داشتن با ابزار حسی و تجربی وجود عالمی فراتر از ماده را نفی می‌نمایند حقیقت انسان را به‌گونه‌ای تحلیل می‌کنند که در نهایت با سایر موجودات از جمله حیوانات برابر شده و تفاوت او با آن‌ها تنها در شدت و ضعف ویژگی‌های مادی است. این افراد که روان‌شناسان و پژوهش‌گران تجربی و به اصطلاح آزمایش‌گاهی هستند همواره انسان را در بُعد مادی او خلاصه کرده و جایگاه آن را در چارچوب تجربه و آزمایش به دیگران معرفی نموده‌اند. نوشتار حاضر بر آن است که با نشان دادن اهمیت تجرد نفس و نیز آثار مترتب بر آن نقص‌ها و ضعف‌های پژوهش‌های تجربی‌گرایان را مشخص و نگرش همه‌جانبه‌ای را در فرایند انسان‌شناسی که علاوه بر جنبه مادی به جنبه تجردی او نیز توجه دارد ارائه نماید.

•