جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫حدیث دومین سند دین شناسی و گسترده ترین منبع اسلام است، مسلمانان در تاریخ طولانی حدیث تلاشهای فراوان در حفظ، کتابت، گردآوری، تنظیم، شرح و توضیح و نشر آن داشته اند. بیش از یک قرن است که خاورشناسان، مطالعاتی را در حوزه حدیث آغاز کرده اند آنان در ضمن ارائه خدماتی در زمینه حدیث چون تصحیح، ترجمه و نشر، به طرح پرسشها و شبهاتی در این زمینه پرداخته اند. در میان مستشرقان گلدزیهر و شاخت بیشترین تاثیر را در این زمینه داشته اند. طبیعی است که اگر پژوهشگران مسلمان به نقد وبررسی این دیدگاهها نپردازند، با توجه به سرعت دست یابی به اطلاعات در دنیای کنونی، آثار زیانباری بر عقاید و باورهای مسلمانان و سست کردن بنیادهای دینی خواهد داشت. با این ضرورت موضوع این رساله انتخاب شد. مطالب این رساله در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول به کلیات اختصاص دارد، که در ضمن دو فصل تاریخچه کلی شکلی گیری مطالعات استشراقی به صورت عام ونیز مطالعات خاورشناسی در حوزه حدیث را به بحث می گذارد. در فصل نخست از شکل گیری، انگیزه ها و ابعاد کار خاورشناسان بحث شده است. در فصل دوم از زمان شکل گیری مطالعات خاورشناسی در حوزه حدیث بحث شده و سپس به معرفی سی تن از مستشرقانی که در حوزه حدیث فعالیتی داشته اند، پرداخته شده است، در ادامه انواع مطالعات حدیثی خاورشناسان و نیز جریان های فکری آن مورد بحث واقع شده است. بخش دوم به نقد وبررسی دیدگاههای حدیثی گلدزیهر اختصاص دارد. در فصل نخست این بخش زندگی نامه علمی گلدزیهر و آثار او در زمینه مطالعات اسلامی و حدیثی معرفی شده است، سپس در فصل دوم چهار نظریه از دیدگاههای وی در زمینه حدیث نقد و بررسی شده است: یکی اصطلاح حدیث و سنت، دیگری ماهیت حدیث و سوم دیدگاه او درباره عدم کتابت حدیث و چهارم مسأله نقد متن. بخش سوم به نقد و بررسی دیدگاههای حدیثی شاخت اختصاص دارد. در فصل اول این بخش زندگی نامه علمی شاخت بهمراه آثار او در زمینه مطالعات اسلامی و نیز آثار حدیثی وی معرفی شده است. در فصل دوم چهار دیدگاه از آرای وی مورد نقادی قرار گرفته است. یکی انتساب احادیث فقهی به پیامبر، دیدگری قاعده شاخت در شناسایی احادیث ساختگی، سوم چگونگی شکل گیری اسناد و چهارم خروج شریعت از قلمرو فقه. در پایان نیز جمع بندی و نتیجه گیری از مباحث، بهمراه پاره ای از پیشنهادات ارائه شده است.

خاورشناسان در تمام زمینه ها و ابعاد دین اسلام قلم فرسایی کرده اند ، مطالعات آنها روز به روز ابعاد جدیدی پیدا می‌کند. مهدویت پژوهی تنها یکی از موضوعات پژوهشی آنهاست. با این حال بیشتر پژوهش هایی که در زمینه خاورشناسی سامان یافته ، بر شناخت اهداف و انگیزه های آنان متمرکز بوده است. در این میان پرسشی اساسی بی پاسخ مانده است و آن این است که چرا در بیشتر پژوهش های خاورشناسان نتایج متفاوتی با دیدگاههای اسلامی به دست می‌آید در حالی که منابع مورد استفاده مشترک است؟ پاسخ این به این مسأله در روش پژوهشی آنان نهفته است. در این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است به دنبال این هستیم تا با معرفی و بررسی روش های پژوهشی بکار گرفته شده توسط خاورشناسان در زمینه مهدویت، ارتباط نتایج با روش‌های پژوهشی را نمایان سازیم. بنابراین طبق این پژوهش هانری کربن با روش پژوهشی خود در بررسی مهدویت، در پی آن است تا مبانی و چگونگی پیدایش این تفکر و اندیشه‌ را در متون مقدس و مبانی معرفتی و اعتقادی تشیع بیابد و جایگاه ویژه آن را نشان دهد، با وجود اینکه او با روش پژوهشی خود توانسته است اهمیت و جایگاه مهدویت را بنمایاند ولی بدلیل باطنی نگری خود تنها از یک بُعد به بررسی مهدویت پرداخته است ، در صورتی که این عقیده دارای ابعاد دیگری نیز هست. در عوض مادلونگ با روش تاریخی نگری خود و نیز با استناد به روایت جعلی ، عقیده هم نامی حضرت مهدی(علیه السلام)، وپیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم)، را به زمان قیام مختار و نیز اندیشه غیبت را به ماجرای مرگ محمد بن حنفیه، مربوط می داند، در صورتی که از همان صدر اسلام و نیز در مقاطع مهم و حساس تاریخ ، پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم)، ونیز سایر ائمه(علیهم السلام)، براساس آیات و روایات به تبیین اندیشه مهدویت و نیز معرفی خود ایشان پرداخته اند و بطور کامل ایشان را معرفی کرده اند که چه کسی و از چه نسلی هستند. تیموتی آر.فرنیش با به کارگیری روش تطبیقی آن هم بطور ناقص ، بدنبال یافتن ریشه مهدویت شیعی در یهودیت و مسیحیت است، از طرفی او این اندیشه اصیل را وام دار اهل سنت می داند و معتقد است چون نامی از حضرت مهدی(علیه السلام)، در صحیحین نیامده است در نتیجه در این اندیشه تردید ایجاد شده است؛ درصورتی که روایات مهدی در صحیح مسلم وجود داشته است اما حذف شده اند. در نهایت ادوارد براون بدلیل جایگاه ویژه ای که اندیشه مهدویت در اسلام دارد بطوری که مانع اصلی رسیدن دولت های استعمارگر بخصوص انگلیس به اهداف شوم خود می باشد، با برگزیدن روش وقایع نگارانه و نیز با استفاده از مخفی کاری و دگرگونی ارزش ها درصدد تخطئه دین اسلام و اندیشه مهدویت و در نهایت تبلیغ باب و بهائیت برآمده است.