جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه با هدف بررسی وضعیت ادیان در زمان ظهور حضرت مهدی(ع) تنظیم گردیده است.فصل اول این رساله به کلیات اختصاص یافته که شامل بیان مسئله، هدف تحقیق، سابقه تحقیق، سوالهای اساسی تحقیق، فرضیه های تحقیق و روش تحقیق می‌باشد.در فصل دوم به بررسی آیات ادیان در عصر ظهور در دو بخش "آیات دال بر حضور ادیان در عصر ظهور" و "آیات دال بر نابودی دیگر ادیان در عصر ظهور" پرداخته شده است.در فصل سوم به بررسی روایات ادیان در عصر ظهور پرداخته شده است. در این فصل نیز روایات در دو بخش "روایات دال برحضور ادیان در عصر ظهور" و "روایات دال بر نابودی دیگر ادیان در عصر ظهور" دسته بندی شده و سپس سند و دلالت روایات هر دو دسته مورد بررسی قرار گرفته است.در فصل چهارم به حل تعارض آیات و روایات موافق و مخالف حضور دیگر ادیان در عصر ظهور پرداخته شده است.در پایان چنین نتیجه گرفته شده است که حضور دیگر ادیان در عصر ظهور نمی‌تواند با بسیاری از آیات و روایات که بر عدم حضور آنان دلالت دارد؛ قابل توجیه باشد و حداقل می‌توان به این نتیجه رسید که حضور دیگر ادیان می‌تواند قبل از استقرار حکومت جهانی امام مهدی(ع) باشد.

رجعت به معنای بازگشت گروهی از مومنان وکفار محض به این دنیا وحکومت ائمه اطهار ( علیهم السلام ) پس از ظهور حضرت مهدی (عج) وپیش از قیامت ، از ضروریات مذهب شیعه وجدا کننده آن ازدیگر فرق اسلامی به خصوص اهل تسنن است . شماری آیات قران صراحتا وضمنا ، روایات متواتر صحیح السند وتام الدلاله ، ادعیه و زیارات معتبروبرخی اصول عقلانی فلسفی موید این اصل بزرگ اعتقادی واثبات کننده آن می باشد .واقعه مهم رجعت رابطه ای تشکیکی با ظهور حضرت مهدی (عج) و روز قیامت دارد .هدف وغایت آن انتقام از کفار ، شادمانی مومنان ، ظهور حکومت عدل الهی ، محقق شدن نصرت پروردگارو وراثت صالحین برزمین وتکامل برخی نفوس مستعد است . آنچه اهمیت این اصل بزرگ اعتقادی راآشکارتر می نماید اهتمام ائمه اطهار ( علیهم السلام ) به تبیین وتوضیح این امر وتاکید بر ضرورت آن برای تشیع می باشد.از قرون اولیه اسلام تا سال های اخیر ، محققان بزرگ شیعی کوشیده اند در باره این مسئله هرچه بیشتر بحث وبررسی نمایند وشبهات پیرامون آن نظیر بازگشت از فعل به قوه ، تناسخ ، انتساب به غلات شیعه ومذهب یهود را برطرف نمایند .در این پایان نامه علاوه بر بررسی مسائل مذکور ، با روشی عقلانی هم روایات وهم شبهات مورد بررسی قرار گرفته وکوشش شده است جنبه عقلانی بحث پیوسته برنقل حاکم باشد .

یکی از مباحث مهم کلامی، موضوع اخذ میثاق از انسان ها در عالم ذرّ می باشد. عالم ذرّ مطابق آیات و متن صریح روایات منقول از ائمه علیهم السلام، مقطعی از حیات انسان ها قبل از عالم دنیا، بوده که خداوند متعال در آن عالم با گردآوری همه انسان ها به صورت ذرّات ریزی که از پشت حضرت آدم علیه السلام خارج کرده بود، به ربوبیت خود، نبوت انبیاء و ولایت ائمه علیهم السلاماز آنان اخذ میثاق کرد. این که چرا آن عالم را فراموش کرده و به یاد نداریم، سوالی است که دانشمندان اسلامی نظرات متفاوتی را بیان و برخی این عالم را به صورت حقیقی انکار کرده اند. لذا با توجه به روایات متواتری که تصریح به وجود چنین عالمی قبل از عالم دنیا دارند، در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکردی قرآنی ـ روایی ضمن بیان همه نظرات ـ عالم ذرّ، عالم دنیا ( عالم عقل و وحی، عالم فطرت، عالم عقل و فطرت)، عالم ملکوت، عالم ارواح ـ مطرح شده راجع به این مسئله و نقد آن ها، چنین نتیجه می شود : عالم ذرّ به صورت حقیقی و مادی قبل از عالم دنیا به وقوع پیوسته است. حکمت آن اتمام حجت و آزمایش انسان ها بوده است. فراموشی آن عالم نیز به اراده خداوند و طبق مصلحت صورت گرفته. فطرت نتیجه عالم ذرّ است و به یاد نداشتن زمان و مکان آن عالم دلیل بر عدم آن نیست. همه نظرات بیان شده جز نظریه قائلین عالم ذرّ، اجتهاد مقابل ظاهر آیات قرآن ومتن صریح روایات است.

پژوهش پيش رو در صدد بررسي نقش عيسي مسيح ع در دولت جهاني مهدي موعود ع است. در اين پژوهش پس از مباحث کلي ومفهومي در فصل دوم به شماري از مباني نظري وکلامي تحقيق مانند: امامت و خلافت حضرت مهدي (ع)، عيسي مسيح در کتاب مقدس و قرآن، رجعت و يا نزول مسيح ع، مسيح و جانشيني مهدي (ع)، آيا حضرت مهدي (ع) مجدد است؟ و نجات بشر در پايان تاريخ، پرداخته شده است. سپس در فصل سوم بهمحورهاي اصلي پژوهش مانند اقتداي مسيح ع به نماز مهدي، وزارت دولت مهدي، کشتن دجال ، شکستن صليب به عنوان نماد فرهنگ وتفکر مسيحي، از ميان برداشتن يأجوج و مأجوج، خزانه داري وداوري در دولت مهدي عليه السلام با استناد به کتب روايي پرداخته شده است. به دليل ماهيت اين تحقيق، منابع تحقيق، کتابخانه اي است. شيوه به کار رفته در آن، جستجو، مطالعه و تحليل دادهها است. شيوه بيان مطالب مبتني بر توصيف وتحليل کلامي وحديثي است.

پژوهش حاضر جستاری است در بحث وحدت وجود که مقصود از آن بررسی تطبیقی نظریه وحدت وجود از دیدگاه دو فیلسوف بزرگ صدرالمتألّهین شیرازی و اسپینوزا است. وحدت وجود از موضوعات مشترک حوزه فلسفه و عرفان است که همواره در گستره تاریخ، موافقان و مخالفان بسیاری را به بحث کشانده است. داوری‌های متفاوت درباره آن تا آنجاست که برخی آن را ایمان محض و عقیده‌ای توحیدیو برخی دیگر آن را کفر محض و باوری ملحدانه توصیف نموده اند. واکاوی درباره درستی و نادرستی هرکدام از این داوری‌ها از اهداف ضروری این پژوهش است. تا از این طریق ضعف برخی داوری‌ها و گمانه‌زنی‌ها در ملحدانه خواندن عقیده به وحدت وجود مشخص گردد. صدرالمتألهین شیرازی با پایه‌گذاری بنیان حکمت متعالیه تبیینی عرفانی از وحدت وجود ارائه می‌دهد. او در گذار از نظریه وحدت تشکیکی که ابتدا به آن معتقد بود ،در نهایت به وحدت شخصی وجود می‌رسد و آن را با تفسیر دقیق خود از رابطه علت و معلول و واحد و کثیر تبیین می‌نماید. اسپینوزا فیلسوف بزرگ دیگری است که در جهان غرب به ارائه فلسفی نظریه وحدت وجود در آثار خود به ویژه اخلاق اهتمام ورزیده است. او با ارائه دیدگاه وحدت جوهر تبیین دیگری از وحدت وجود ارائه می‌دهد. ضمن بررسی و تحلیل دو دیدگاه و مراجعه به مستندات فلسفی ، مشابهت‌ها و تفاوت‌هایی میان دو نظریه ملاحظه شد.مسائلی نظیر اعتقاد به یگانگی جوهر و حقیقت وجود ،توجیه رابطه علت و معلول یا جوهر و حالت به تعبیر اسپینوزا به صورت فراتر از رابطه متعارف ،عدم انکار کثرات و توجیه آن با نظریه تجلّی و معرفی کثرت‌ها به عنوان تجلیات و مظاهر وجود و جوهر یگانه، و نیز باور به خدای متعالی و جدایی ناپذیر از جهان هستی ،از مشابهت‌های نظریه آن دو است. همچنین اعتقاد به خدای نا متشخص از نظر اسپینوزا، نوع متفاوت ارائه نظرات، بیان صریح اسپینوزا مبنی بر یکسان‌انگاری خدا با طبیعت و انتساب مستقیم صفت بُعد به خدا و ارائه تبیینی روشن از وحدت شخصی وجود از سوی ملاصدرا و التزام او به آموزه‌های توحید دینی مبنی بر تمایز خدا و خلق از حیث خلق بودن، از تفاوتهای نظریه وحدت وجود اسپینوزا و صدرالمتألهین به شمار می‌آید.

مسأله برزخ و زندگی پس از مرگ انسان از جمله مسائل مهم در حوزه های کلامی و فلسفی است که همواره در میان ملل و ادیان مختلف مطرح بوده است. دین مبین اسلام زندگی پس از مرگ و عالم برزخ را، تحت مباحث مربوط به معاد مطرح نموده و آن را یکی از اصول اعتقادی مسلمانان معرفی می کند. بر اساس این اصل، بعد از مرگ انسان، روح همه انسان ها وارد عالم برزخ شده و تا فرا رسیدن رستاخیز در آن جا به سر خواهند برد. در برزخ حیات انسانی ادامه یافته و متناسب با اعمال و کرداری که در این دنیا انجام داده اند، در بهشت و جهنم برزخی خواهند بود. واژه برزخ در قرآن (مؤمنون/ 100) و در برخی روایات بر عالمی که واسطه میان دنیا و آخرت است، اطلاق شده است. علاوه بر اصل وجود برزخ، شماری از آیات قرآنی بر حیات برزخی و شعور و آگاهی آدمیان در عالم برزخ دلالت می کند. برخی از آیات بیانگر زنده بودن شهیدان بوده و برخی دیگر از نعمت ها و عذاب های برزخی حکایت دارند. ملاصدرا معتقد است که روح انسان دارای نشأت و درجات مختلفی است که برخی پیش از مرگ و برخی دیگر بعد از مرگ تحقق می یابد به طوری که بعد از جدا شدن و انقطاع از وابستگی به جسد، تا بی نهایت خواهد ماند. وی معتقد است وقتی شخص از دنیا می رود، وارد عالم برزخ (قیامت صغری) می شود. قیامت کبری هم وعده گاهی در نزد خداوند است و هر چه در قیامت کبری رخ می دهد، نظیر آن نیز در عالم برزخ (دوران پس از مرگ و قبل از ظهور قیامت کبری) اتفاق خواهد افتاد.طبق بررسی و تطبیق مسأله برزخ از نظر قرآن و ملاصدرا نکات ذیل بدست آمد: الف) تجرّد روح؛ ب) تجسّم اعمال؛ ج) عذاب قبر؛ که در همه این موارد قرآن و ملاصدرا با هم اتفاق نظر دارند؛د) مرگ و احیاء برزخی: براساس آیات قرآن در برزخ حیات و زندگی وجود دارد و حیات برزخی با مرگ برزخی به پایان رسیده تا در قیامت دوباره احیاء جدیدی صورت بگیرد و تمام انسان ها آماده رسیدگی به اعمال و کردار خود شوند. اما ملاصدرا به زندگی و مرگ در برزخ اشاره صریحی نکرده است.

بررسی « مباحث مهدوی » با توجه به مهمترین کتاب شیخ طوسی در موضوع مهدویت یعنی کتاب« الغیبه» علاوه بر ایجاد آشنایی با أبعاد دیگری از شخصیت علمی ایشان زمینه های جدیدی رادرتحقیقات مهدوی و ترویجوارتقاءفرهنگ مهدوی فراهم می آورد.در این رساله بعد از أخذ و استخراج نظرات شیخ طوسی و عنوان‌دهی به نکات استخراج شده به چینش منطقی مباحث پرداخته شده و بر همین اساس پایان‌نامه از فصول پنج گانه تشکیل شده است.اولین و مهمترین مسأله در این مباحث اثبات تولد آن حضرت می باشد که با به بوته نقد کشاندن دو شبهه مهم دراین رابطه یعنی شبهه در اصل مهدی باوری و شبهه در تولد آن حضرت، جواب‌های مختلفی با استناد به ادله عقلی ونقلی مختلف بر بطلان این شبهه‌ استخراج گردیده است .همچنین شبهه عمر طولانی حضرت نیز از راه ادلّه نقلی، اثبات قدرت خداوند و وجود افراد با عمرهای طولانی در طول تاریخ، به نقد کشانده شده است.همچنان که برخی از ویژگی‌های حضرت و یارانش با استفاده از روایات، جمع آوری گردیده است.نظر به اهمیت بحث از « نائبان و مدعیان» به برخی از مهمترین وظایف نائبان خاص مانند پنهان نگاه داشتن نام و مکان حضرت ، رفع شک و تردید درباره آن حضرت، گرفتن اموال متعلق به امام و توزیع آن در موارد لازم، مبارزه با مدعیان دروغین نیابت، جلوگیری از فرقه‌گرایی و اختلاف بین شیعیان و... پرداخته شده است. همچنین برخی از ویژگی‌های نائبان خاص مانند راسخ‌ترین در دین، عاقل‌ترین، پرتلاش در انجام وظیفه، عالم به علوم آل محمد (9) و... إستقراء و در مورد علت نداشتن اطلاعات کامل در مورد زندگی آنها به اموری همچون زندگی ناشناسانه، التزام به رعایت تقیه، سرّ نگه‌داری نواب و از بین رفتن منابع تاریخی توجه داده شده است.در بحث مدعیان نیابت نیز بعد ذکر برخی از این مدعیان ، عوامل پیدایش مدعیان در سه دسته عوامل زمینه ساز ، تسهیل کننده وشتاب زا ؛ بر اساس مکتوبات شیخ تنظیم و به شیوه‌های برخورد با مدعیان (مانند: آوردن خبرهای غیبی، آوردن توقیعات علیه آنان، تبریّ از آنان و روشنگری برای مردم ) و تبیین ضرورت عقلی و نقلی نیابت در این عصر پرداخته شده است.در قسمتی دیگر بعد از اثبات استمرار حجت‌های الهی تا روز قیامت و بقاء تکلیف توسط مردی از خاندان رسول خدا (9) به دو دیدگاه موجود در مورد غیبت حضرت یعنی «دیده نشدن» و « ناشناس بودن» امام (عج) اشاره و دیدگاه دوم به شیخ طوسی استناد داده شده است.در ادامه، به برخی پیامدهای غیبت در جامعه شیعی مانند فرقه‌گرایی، تلاش در توجیه امر غیبت، تبیین امامت و... اشاره گردیده و ضمن ذکر برخی علل غیبت (مانند عدم آمادگی مردم، نبود جانشین، بیم از کشته شدن، امتحان مردم و...) و برخی آثار حضور امام (مانند واسطه فیض بودن، امید بخشی و...) به ضرورت انتظار سازنده و برخی آثار آن مانند صبر و پایداری، اصلاح و خودسازی خود و دیگران و... اشاره شده است.در قسمت پایانی نیز بعد از ذکر چهار ویژگی‌ ظهور حضرت ( حتمی بودن، مخفی بودن، پدیدار شدن در ایام نومیدی، پدیدار شدن بعد از فراموشی) به تبیین تفاوت علایم و شرایط و برخی از علایم و شرایط ظهور همچون ندای آسمانی، امتحانات فراوان، فراگیری ظلم و... اشاره گردیده است.همچنین به برخی از ویژگی‌های حکومت آن حضرت همانند پذیرش همگانی، حکومت مستضعفان، حکومت صالحان، جهانی بودن اشاره شده است.

این پژوهش با بررسی مراتب و درجات شناخت قرآن کریم به این نتیجه رسیده است که عالی‌ترین مرتبه شناخت قرآن، همانا شناخت شهودی است؛ چنین معرفتی، غایت سیر انفسی مفسّر است و ارمغان آن که در واقع بیان آن مشاهدات برای دیگران است، تفسیر انفسی نامیده می‌شود؛ این تعریف، بر آن قسم از تفسیر عرفانی منطبق است که بر تهذیب نفس و سیر و سلوک عملی مبتنی است و در بیان برخی از دانشمندان، تفسیر فیضی یا اشاری خوانده می‌شود؛ از این بیان می‌توان ارتباط تفسیر عرفانی با تفسیر انفسی را ارتباط اعم و اخص دانست؛ بدین معنا که هر تفسیر انفسی، عرفانی نیز هست اما هر تفسیر عرفانی، انفسی نیست. اما در مورد ارتباط تفسیر انفسی با تأویل نیز می‌توان گفت: چنانچه تأویل را مطابق قول علامه طباطبایی(ره) از سنخ حقایق عینی و خارجی بدانیم، تفسیر انفسی، شرح و بیان آن حقایق خارجی –تأویل- خواهد بود. از نگاه دیگر، تفسیر انفسی که محصول مستقیم معرفتِ نفس مفسّر است، به گواهیِ تقسیم دوگانه‌ای که در حوزه معرفت وجود دارد، به دو مرتبه کلیِ حصولی و حضوری تقسیم‌پذیر است و به نسبت تطبیق و ارتباطی که با انسان و نفس ناطقه او و نیز اصول مدوّن و نظریِ معرفت نفس پیدا می‌کند، مصادیق مختلفی می‌یابد. در این رساله، پس از ارائه تعریف تفسیر انفسی قرآن کریم، به این مراتب و مصادیق اشاره می‌شود. این رساله با بیان ارتباط میان اصطلاحاتی همچون: تنزیل، تفسیر و تأویل و تعیین حدّ و مرزهای میان آنها که در لسان روایات با واژه‌هایی نظیر ظهر و بطن و حدّ و مطلع آمده است، به نظامی هماهنگ در مورد مراحل نزول قرآن و متعاقب آن ترقّی و صعود انسان، دست یافته است که از جمله‌ی دستاوردهای آن، می‌توان به ارائه نقشه‌ها و طرح‌هایی همچون دایره تنزیل و تأویل قرآنی که متضمن سیر تنزیل و تأویل است، اشاره کرد. این تحقیق در بخش پایانی خود در پی آن است که با بررسی مراتب وجودی انسان، قرآن و جهان، پیوند و انطباق این سه حقیقت متعالی را که به اصل تطابق کُتب ثلاثه مشهور است، نشان دهد؛ تا از این طریق به برخی از مبانی و اصولی که در ارایه تفسیر انفسی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اشاره کند. از اهداف این پژوهش، بیان اهمیت معرفت نفس و ضرورت پرداختن به این علم شریف جهت فهم معارف قرآنی است.

انسان برای این‌که بخواهد به سمت چیزی حرکت کند، باید شناختی از مقصد خود داشته باشد. روشن است که خداوند، انسان را بیهوده نیافریده است؛ بنابراین بر انسان لازم می‌باشد تا سعادت حقیقی خود و راه‌های وصول به آن را شناسایی کند و رویکرد خود را نسبت به مسائل مختلفِ مرتبط با آن، تصحیح نماید، تا بتواند زندگی سعادتمندانه‌ی خویش را در دنیا و آخرت، به ‌دست آورد. یکی از مسائلی که او در این دنیا با آن دست به گریبان می‌باشد، تلاش برای معاش و تحصیل امکانات و برخورداری‌های هر چه بیشتر برای زندگی است. این مسأله که در فرهنگ اسلامی از آن تحت عنوان رزق و روزی یاد می‌شود همواره در زندگی انسان و مخصوصاً انسان امروزی، مهم‌ترین یا حداقل یکی از مهم‌ترین مسائل او بوده است؛ به‌گونه‌ای که در خیلی از موارد، هدف زندگی واقع شده و بقیه‌ی مسائل زندگی را تحت‌الشعاعِ خود، قرار داده است. این موارد، نگرانی و دغدغه‌ی عجیبی برای همه‌ی مردم به‌ویژه جوانان ایجاد کرده که باعث هدر رفتن نیروها و استعدادهای آنان شده است. اینجاست که انسان، اگر منظر خود را نسبت به رزق، به‌صورت محکم و عقلانی تصحیح نکند، ممکن است که طلب روزی، همه‌ی زندگی او را اشغال نماید؛ و نیز گرفتار تحلیل‌های غلط نسبت به مسائل مختلف زندگی شود و او را از رسیدن به سعادت حقیقی‌اش باز دارد. این تحقیق در پی آن است تا روشن ‌سازد که انسان با کسب معرفت در زمینه‌های مورد نیاز و به‌ویژه نسبت به خدای تعالی و سنت‌های او و نیز اصلاح رویکرد خود نسبت به هدف زندگی و رزق، می‌تواند با آرامش، در جهت ارتقاء کمالات وجودی خود و دیگران، با شتاب روزافزون حرکت نماید و اسباب وصول به سعادت حقیقی خود و حتی دیگران را فرآهم آورد.

آموزه فضل الهی از منظر قرآن عنوانی است جهت آشنایی ودستیابی به مفهوم فضل و باید گفت، این مطلب از مباحثی است که کمتر در کلید واژگان قرآنی مورد توجهقرار گرفته است. رساله حاضر در یک مقدّمه و پنج فصل نگارش و تنظیم شده است،در فصل اولطرح کلیتحقیق و مباحثی چون اهداف و پیشینه تحقیق وواژگان کلیدی تحقیق موردبررسی واقع می شود. فصل دوم که با عنوان« فضل الهی در قرآن » است به مباحثی چون معنای اصطلاحی فضل و «ذوالفضل از منظر قرآن» وهمچنین فرمان به درخواست فضل از خدا ، از منظر قرآن و روایات اشاره دارد. در بخش دیگری از این فصل،مشمولین فضل الهی به گروهها واشخاص تقسیم ودسته بندی شده اند که مفصل در این زمینه بحث می شود. فصل سوم این رساله به تجزیه و تحلیل مسائل مرتبط با فضل اختصاص دارد وارتباط مسائلی چون رابطه عدل وفضل ،مسأله حکمت و همچنین تفاوت‌های فردی و ارتباط هر کدام از این مباحث با فضل حق تعالی پرداخته شده است. در فصل چهارم شرایط و ضوابط بهره‌مند شدن از فضل مطرح می شود اسباب و عواملی که موجبزمینه ساز شدن فضل حق تعالی می‌شود و همچنین آفات و موانع دستیابی به فضل مطرح و این مهم مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان وظایف انساندر برابر بهره‌وری از فضل الهی بیان می شود. فصل پنجم هم به جمع بندی و نتیجه گیری کلی مباحث اختصاص دارد.