جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان موجودی بسیار پیچیده و دارای جایگاه رفیع، در عالم وجود است که بخش اعظم ماهیت و ابعاد او هنوز ناشناخته باقی ماده است. مکاتب و دیدگاه?های متفاوت فلسفی از جمله ایده?آلیسم، رئالیسم، پراگماتیسم، اگزیستانسیالیسم و دیدگاههای مختلفی در زمین? انسان?شناسی ارائه داده?اند که گاهی با هم همپوشی و گاهی با هم متعارض اند. از این رو هدف از این پژوهش مقایسه تطبیقی دیدگاه?های دو صاحب?نظر دو مکتب اگزیستانسیالیسم و اسلام یعنی یاسپرس و مطهری در زمینه انسان?شناسی است. مولفه‌های مورد بررسی در این پژوهش عبارتند از: ابعاد وجودی انسان، ویژگی‌های انسان، نیازهای انسان و انسان کامل از دیدگاه مطهری و کارل یاسپرس و همچنین وجوه اشتراک و اختلاف ابعاد وجودی انسان، ویژگی‌های انسان، نیازهای انسان و انسان کامل از دیدگاه مطهری و کارل یاسپرس. در راستای دستیابی به اهداف فوق الذکر با استفاده از روش تحلیلی و تطبیقی دیدگاه های «مرتضی مطهری» و «کارل یاسپرس» در باب انسان شناسی به طور هدفمندانه از طریق مطالعه آثارشان یا آثاری که دیگران درباره دیدگاه‌های انسان‌شناسانه آنان به تصویر کشیده بودند،‌ مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفتند. داده‌های حاصله با استفاده از روش بردی در چهار محور توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های حاصله حاکی از آن است که برای هر دو اندیشمند شناخت انسان مهمترین مسأله است. هر دو اندیشمند برای انسان مراتبی قائلند. نزد یاسپرس وجوه انسان عبارتند از وجود تجربی، آگاهی کلی، ذهن و نفس که با هم در ارتباط و تعاملند. و در نزد مطهری نیز وجوه انسان عبارتند از بعد روحی و جسمی. بنابراین هر دو به وجود هسته‌ای مرکزی به نام نفس اشاره دارند که البته این حقیقت در نزد مطهری دارای تعین‌ها و تحصل‌ها و مراتبی است. وجوه تفاوت ایندو اندیشمند در این است که کارل یاسپرس هرگونه ذات و ذاتی را از انسان نفی می‌کند و معتقد به حقیقتی از پیش تعیین شده نیست در حالیکه مطهری قائل به فطرتی ملکوتی و الهی است که بصورت بالقوه در ضمیر انسان نهفته است. در نزد یاسپرس رسیدن انسان به خود اصیل تنها با آزادی، ایمان فردی بدون پیروی از وحی امکان پذیر است در حالیکه در نزد مطهری رسیدن به حقیقت انسانی، آزادی انسان بعنوان وسیله‌ای با پیروی از شریعت و ایمان مذهبی امکان پذیر است. وجوه شباهت هر دو متفکر در این است که هر دو از کانالهایی متفاوت برای رسیدن به یک نقطه و آن هم شناخت انسان در تلاش و تکاپو بوده اند

بدون شک، دو متفکر بزرگ عالم غرب و اسلام، يعني کرکگور و ملاصدرا، توجه خاصي به بحث سيلان انسان و حرکت او به سوي تحصيل ماهيت خويش داشته اند که در تاريخ تفکر کم سابقه به نظر مي‌رسد. کرکگور که خود،‌ بنيان‌گذار اگزيستانسياليسم نيز به شمار مي‌رود، انسان را داراي وجودي سيال مي‌داند که مي‌تواند از پايين‌ترين مراحل وجودي خويش به بالاترين مراحل آن صعود کند. این موجود، در هر لحظه، تعالی می‌جوید و از آنچه در آن لحظه است، پای خود را فراتر می‌گذارد. کرکگور معتقد است که انسان، آن موجودی است که عمل می‌کند. بنابراین، انسان دائماً ماهیتش تغییر می‌کند. درواقع، کرکگور به شدت از مقولات جوهری و ایستا دربارة انسان پرهیز می‌کند و بر اين نکته تأکيد مي‌کند که انسان، موجودی است که خود را در مرحلة عمل می‌سازد. در اين تفکر انسان به‌واسطة عمل اختیار، امکانات وجودی خویش را به منصۀ ظهور می‌رساند.آدمی نهایتاً، آن‌چه واقعاً انتخاب می‌کند، می‌شود.بنابراین، آدمی هیچ‌گاه موجودِ قطعی و تعیین شده‌ای نیست؛ بلکه همیشه آن چیزی است که باید تعیین شود. من باید تعیین کنم که آیا خودِ خویش هستم؟در تفکر ملاصدرا نيز انسان بر اساس حرکت جوهری‌ای که دارد هویت خاص و مرتبة وجودی ثابتی ندارد؛ بلکه در وعاء طبیعت و به مقتضای حرکت جوهری و اتحاد و یگانگی با بدن، دائماً در حرکت بوده و از مرتبه‌ای به مرتبة دیگر منتقل می‌شود. بنابراین انسان، مراتب وجودی متفاوتی دارد و در هر آنی از آنات به موجودی تازه منقلب می‌شود و از هر مرتبۀ آن ماهیت خاصی انتزاع می‌شود.انسان، بر اساس حرکت جوهری که در ذات وجودش قرار دارد، باید آرام آرام حرکت کند تا نفس خود را از جسمانیت رهانیدهو لباس تجرد را بر آن بپوشاند. اما گرچه ميان اين دو متفکر دربارة‌ سيلان وجودي انسان،‌ شباهت‌هايي ديده مي‌شود؛ اما با بررسي دقيق آراء آنها اين نتيجه گرفته مي‌شود که ميان کرکگور و ملاصدرا در اين خصوص اختلافات بنياديني وجود دارد که ناشي از نوع نگاه آنها به انسان و حرکت وجودي اوست.

مقوله دنیا و دنیا گرایی ومفاهیمی همچون حب دنیا ودلبستگی یا بیزاری از مظاهر حیات دنیوی هموارهدغدغه انسان وجامعه اسلامی ونیز مورد توجه آیات و روایات و سیرهوسنت معصومین بوده است. بنابراین کشف مرز بندی ها ودیدگاه های دقیق قرآن درباره محدوده گرایش وتوجه به دنیا اهمیت مییابد و از طرفی شناخت ابعاد وآثار مثبت دنیا گرایی اعتدالی و آثار منفیدنیاگرایی میتواند رهنمودهای ارزشمندی در جهت اصلاح امور جامعه اسلامی وقرار گرفتندر مسیر آموزه های کتاب وسنت ارایه نماید. از آنجا که در لسان روایات، از فقر به عنوان یکی از زمینه های کفر یاد شده است ( به عنوانمثال:کاد الفقر أن یکون کفرا / بحارالانوار،ج19،ص113) می توان گفت رفاه بعنوان نقطه مقابل فقر، یکی از عوامل سعادت و رستگاری انسان می باشد. از طرفیدنیا محل تلاش وبستر سازندگی وآماده شدن برای حیات جاودان وسعادت ابدی و کمال انسان است. پس میزان گرایش و پرداختنبه این دنیا که در سرنوشتابدی ما دخیل است اهمیت ویژه پیدا میکند.در این تحقیق ما با روش کتابخانه ای وجمع آوری اطلاعات وفیش برداری موضوعی و با استفاده از شیوه توصیفی به نگارش وتدوین فصول پایان نامه پرداخته و ذیل توصیف هر مورد به تحلیلوبررسی وارزیابی عناوین می پردازیم. تا در سایه این مباحث با توجه به اینکه دنیا می تواند مزرعه آخرت و تجارتگاه اولیاء خدا باشد و در صورت برخورد ناصحیح با آن ، زمینه ساز شقاوت و جاودانگی در دوزخ گردد، آثار و پیامدهای گرایش به دنیا را با تکیه بر آموزه های قرآن و حدیث در بصورت فردی(بنیادی ، اخلاقی) واجتماعی تبیین کنیم.از جمله آثار بنیادی دنیاگرایی افراطی می توان به افترا به خدا، خیانت به خدا ورسولش، حق ستیزی و ارتداد اشاره کرد. همچنین حرص، بخل ،مسخره کردن دیگران وتکبر ، از جمله تبعات اخلاقی ورفتاری دنیاپرستی می باشند ودر نهایت می توان به مواردی مانند گمراهی مردم ، تطمیع وتهدید ، کم فروشی ، رشوه خواریو گسترش فساد به عنوان مهمترین پیامدهای اجتماعی دنیاگرایی اشاره کرد. کلمات کلیدی: دنیاگرایی ، انسان ، قرآن ، حدیث

چکیدهعواطفکه مجموع کشش‌ها و گرایش‌های نفسانیرا شامل می‌شود به دو دسته‌یفطری و حصولی تقسیم می‌شوندو در هندسه‌ی دورنی انسان‌‌ نقش کلیدیداشته تا آنجا کهسرنوشت او را در سایه‌سار خود رقم می‌زنند.مهندسی سازه‌واره‌هاینرم‌افزار درونی انسان به گونه‌ای است که برای تربیت، هدایت و مدیریت انسان ملاحظه عواطف وی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. از‌این‌رو قرآن در جذب انسان به سمت و سوی هدایت وسعادت، روش خاصی دارد که این پژوهش کوشیده است روشقرآن در جذب عاطفی انسانرا به صورت نظام‌مند بررسی کند.در این بارهبا مطالعه‌یچیستی، هستی، گستره‌یعواطف و ارزش آنهاو نیز میزان توجه قرآن به این ویژگی انسان و بیان اصول، مبانی و راهبرد‌های جذب عاطفیروش قرآن با نگاه ضمنی به راه‌کار‌های کلی و کاربردی آن، این پژوهش سامان یافته است.طرح بحث پیرامون معناشناسی واژگان عاطفی قرآنیبه ویژه واژگان عاطفی‌ایکه در رابطه با خداوند متعال در قرآن آمده است و تقریر چالش‌هایجدی پیرامون معنا و مفهوم آنها و نقل و نقد دیدگاه‌های اندیش‌وران و بیان زاویه‌ی پنهان نگره‌های بنیادینِ دیدگاه‌هایآنها از جنبه‌های نو در این پژوهش استاز‌این‌رو گوشه‌هایی از لغزش‌های معنا و مفهوم‌شناسان و لغت‌پژوهان در این عرصه را نمایانده و نیازهای پژوهشی مسئله را روشن کرده است.

یکی از مباحثی که در انسان شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد، جایگاه و منزلت انسان نسبت به سایر آفریدگان است یا به عبارت دیگر، بحث کرامت انسان یکی از مباحث انسان‌شناسی است . در مورد جایگاه و منزلت انسان دیدگاههای گوناگونی وجود دارد. گروهی انسان را به عنوان برترین آفریدگان معرفی کرده‌اند. در این گزارش انسان محور حقائق و ارزشهاست و همهء فعالیتهای علمی و عملی انسان بر محور خود آدمی، می‌گردد. از سوی دیگر در این نظر، تشکیک‌هائی شده است از جمله اینکه این نظر ناشی از خودخواهی انسان است که می‌خواهد بر همهء موجودات جهان، چیرگی یابد و همه را زیر یوغ خویش بکشد. در دنیای امروز برخی مکتب‌ها بر اصالت انسان بسیار تاکید دارند بگونه‌ای که بسیاری از کشورهای باصطلاح متمدن برآنند که باید در قوانین کیفری ارزش و کرامت انسان حفظ شود. در این رساله ما سعی بر این داریم تا ارزش و کرامت انسان را از دیدگاه اسلام بررسی کنیم. آیا ارزش و کرامت انسان در برتری ظاهری او بر موجودات عالم است ؟ آیا ارزش و کرامت انسان در بعد جسمانی و مادی او خلاصه می‌شود؟ آیا ارزش و کرامت انسان ارتباطی با بعد روحانی و معنوی انسان دارد؟ پاسخ به این سوالات مباحث اصلی این تحقیق را تشکیل می‌دهد. برخی آیات برای انسان بطور کلی منزلت قائل شده‌اند و در آیاتی دیگر لحن قرآن نکوهش‌آمیز است . هم‌چنین در احادیث چنین مواردی دیده می‌شود. پس باید در آیات و احادیث دقت بیشتری کرد که آن تکریم‌ها و نکوهشها به چه اعتباری است و سرانجام نظر قطعی اسلام دربارهء انسان و منزلت وی نسبت به موجودات‌دیگر چیست ؟ در این رساله در دو بخش اول بحث‌های ارائه شده بیشتر جنبه مقدمه‌ای دارند. برای اینکه بحث دربارهء کرامت انسان شود، نخست باید یک آشنائی کلی با انسان چه از نظر لفظی و چه از نظر حقیقتوی، بدست آید. در بخش اول به این مطلب پرداخته شده است . در بخش دوم به طور اجمالی به بررسی نظریات سه مکتب غیرالهی دربارهء ارزش و کرامت انسان پرداخته شده است . اگرچه بحث دربارهء ارزش و کرامت انسان در اسلام است اما بررسی اجمالی نظریات این سه مکتب عمده مطرح در غرب در زمینه انسان می‌تواند موید و گواهی موجود بر نادرستی ارزش ارائه شده در این مکتب‌ها و درستی ارزش ارائه شده در اسلام باشد. از بخش سوم، در واقع ما وارد بحث اصلی خود می‌شویم. در این بخش با بررسی آیه 70 سورهء اسراء بحثی دربارهء کرامت و علل و عوامل و موانع آن بیان می‌شود. در بخش چهارم دو مظهر از مظاهر کرامت انسان که در قرآن بیان شده ذکر گردیده و دربارهء آنها بحث شده است . و در نهایت در بخش پنجم ارزش و کرامت انسان از دیدگاه معصومین صلوات الله علیهم‌اجمعین که خود با کرامت‌ترین انسانها در روی زمین بودند، بررسی شده است .

چکیده بشر از دیرباز در اندیشه‌ی استفاده‌ی بهینه و حداکثری، از منابع قابل دسترس خود بوده است. یکی از این منابع که همگان بر محدود بودن آن اذعان دارند، «زمان» می‌باشد، که گذشت حتی یک لحظه و ثانیه‌ی آن قابل جبران نیست. از آن جا که از نظر اسلام، هدف از خلقت انسان، رسیدن به سعادت و کمال است و هر انسانی فرصت محدودی در اختیار دارد تا به این هدف دست یابد و اصولاً تمامی هدف-ها در چهارچوب زمان قابل تعریف هستند؛ از همان ابتدا نیاز به روشی که بتواند در کوتاه-ترین زمان ممکن، این هدف را محقق سازد، احساس می‌شد که در زمان معاصر با نام مدیریت زمان، مطرح گردید؛ لیکن از آن جا که فطرت کمال طلب انسان، رسیدن به اهداف مادی و محدود را برنمی‌تابد، و به افقی برتر که همان کمال اخلاقی و معنوی است، می-اندیشد، نگارنده را بر آن داشت تا به این موضوع، از نگاه دین بپردازد و تأثیر آن را در سعادت انسان مورد بررسی قرار دهد. روش تحقیق در این پژوهش، روشی توصیفی ـ تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای است که تبیین سخنان حضرت علی علیه السلام برای تحلیل موضوع، ملاک اصلی است و در نهایت آن‌چه از کلام آن بزرگوار استنباط می‌شود، این است که مدیریت زمان، جایگاه مهمی در قلمرو تکامل اخلاقی انسان دارد، با این شرط که ثانیه‌ها و لحظات عمر خویش را در جهت کمال نهایی مدیریت کرده و دنیا را مقدمه و ابزاری برای آخرت تلقی کنیم؛ در این صورت است که فرصت محدود انسان، مفید و اثربخش خواهد بود. با توجه به این که مدیریت زمان، مستلزم فراگیری اصول و مهارت‌های آن و شناسایی آسیب‌ها و راه‌های برون رفت از آن است، نگارنده، این پژوهش را با نگاهی دینی و به صورت مشخص با محوریت نهج‌البلاغه، تدوین کرده تا همگان بدانند که منابع دینی ما از هر جهت غنی بوده و کلام علوی، محدود به هیچ عصر و زمانی نیست.

قرآن کریم کتاب "هدایت و اعجاز " و به تعبیر صحیح تر، کتاب " اعجاز در هدایت "است . روش و اسلوب هدایتگری قرآن کریم، ایده‌اصلی و اساسی ترین جهت دراین پژوهش است . مادر صدد آن بوده‌ایم که این آیت بلند اعجاز و مکتوب وحی را از منظری دیگر (روش‌شناسی) مورد بررسی قرار دهیم. جایگاه مسلم متدولوژی در علوم مختلف و اهمیت و کاربرد وسیع آن در عرصه‌های گوناگون ما را برآن می‌دارد که از خود بپرسیم که آیا قرآن کریم و اسلام (بعنوان یک مکتب) نیز دارای روش و متدولوژی خاصی است ؟ و با این فرض آن روش‌کدام است ؟ و طرق استحصال آن چگونه‌است ؟ و .. دراین رساله با پیمودن سه طریق جداگانه (ادلهء نقلی، استقراء و ادله عقلی) نهایتا" حقیقت واحدی به اثبات رسیده و خط مشی جامع دعوت در اسلام ترسیم شده‌است . (حکمت ، موعظهء حسنه و جدال احسن، با تکیه برابعاد عملی دعوت). مفهوم، نحوهء ارتباط، تقدم و تاخر، جایگاه و کاربردهای وسیع روشهای هدایتی قرآن کریم در عرصه‌های گوناگون (آموزشی، پرورشی، مدیریتی، اجتماعی، سیاسی، تبلیغاتی (داخلی و خارجی) و ... در بخش‌های این رساله مورد اشاره قرار گرفته‌است .ویژگیهای روشهای هدایتی قرآن کریم - که بارزترین آن مبتنی بودن بر انسان شناسی بی‌بدیل و واقع بینانه و همه سونگراست - اسلام را بطور جدی از دیگر مکاتب ممتاز می‌سازد . امید آنکه اندیشمندان جامعه اسلامی با برداشتن گامهای استوار و متین، نهال تتبع دراین‌موضوع را به ثمر بنشانند تا در سایه آن انقلاب اسلامی استحکام یابد.

از اساسی‌ترین مفاهیم و موضوعات مورد بحث در سراسر دورانهای پرفراز و نشیب ادبیات فارسی موضوع و مفهوم انسان است و چگونگی وجود و کیفیات روحی - روانی او. بیشترین بهره را در این جریان " ادبیات عرفانی " ما با بهره‌وری از سرمایه‌های فلسفی در اختیار دارد. در واقع، انسان مرکز تمام کاوشها و جستجوهای فلسفی - عرفانی است که در قالب‌های ادبی به ظهور رسیده است . بدین جهت طرح و پی اندازی نگاهی نو به سنت‌ها و ارکان انسان‌شناسی شاعران - که نوعا" متفکران ایران در گذشته بوده‌اند - لازم و ضروری است . بررسی انسان در آثار اقبال - که میراث دار فرهنگ عرفانی - فلسفی ما هم هست - با توجه به این بینش بوده است . این پایان نامه کوشیده است تا با درک و دریافت درست نظریات اقبال در کلیه آثار وی نوع نگاه متفکر فقید پاکستان را در باب انسان تبیین و ارزیابی کند و در این راه تا آن جا که در توان دارد از نظریات اندیشمندان و مولفان دیگر بهره جوید

اندیشه مرگ و زندگی یکی از مهم‌ترین اصول عقاید و باورهای آدمیان است. انسان از گذشته‌های دور تا کنون، بعد از آفرینش و مشاهده مرگ، همواره به دنبال جاودانگی و در آرزوی بی‌مرگی بوده‌است. از نظر مردمان گذشته و در اغلب آیین‌ها و دین‌ها، مرگ پایان زندگی و نابودی مطلق انسان نیست، بلکه می‌تواند عاملی برای زندگی بهتر و والاتر باشد. پژوهش حاضر با هدف بازشناسی نحوه ورود نمادهای اسطوره‌ای آفرینش در شاهنامه و مثنوی، و همچنین یافتن پیوند میان این عناصر اسطوره‌ای، شامل انسان، حیوان (گاو) و گیاه، و دریافتِ رابطه میان مرگ و زندگی مجدد آنها در این دو اثر صورت گرفته است، تا پاسخگوی این سوالات باشد که عناصر اسطوره‌ای، انسان، حیوان و گیاه، در شاهنامه و مثنوی چگونه نمود یافته‌اند؟ مرگ و زندگی این عناصر چه رابطه‌ای با هم دارند؟ تمایزات میان این آثار (شاهنامه و مثنوی)، در استفاده از این عناصر چگونه است؟این پژوهش با بررسی دو اثر مذکور با رویکرد نمادگرایانه و کهن‌الگویی و به شیوه بررسی توصیفی- تحلیلی به این نتیجه رسیده‌است که: عناصر اسطوره‌ای، انسان، حیوان (گاو) و گیاه در شاهنامه به صورت شاهان و پهلوانان و در مثنوی در ارتباط با انسان‌های جاودانه و همچنین به صورت نمادهای درون‌گرایانه نمود یافته‌است؛ ارتباط میان مرگ و زندگی این عناصر در هر دو اثر به صورت مستقیم است، به گونه‌ای که مرگ یکی موجب زندگی و زندگی (رشد) یکی دیگر از عناصر موجب مرگ دیگری می‌گردد. تمایزات میان این دو اثر ادبی، شاهنامه و مثنوی، به دلیل دو حوزه متفاوت حماسه و عرفان است که هر کدام به فراخور موضوع خود، به شیوه عینی یا ذهنی از اساطیر بهره برده‌اند؛ هر چند نمی‌توان به تمایز مطلق میان دو اثر نیز قائل شد، چرا که استفاده از «نمادها و اسطوره‌ها»، می-تواند عاملی برای اشتراک و همسانی شاهنامه و مثنوی باشد.

عشق و محبت پدیده روحی بسیار مهمی است که ماهیت و ابعاد آن از چشم‌اندازهای متفاوت نیازمند تفسیر و تبیین است. بررسی مبانی محبت بین ارواح پیش از حیات دنیا یکی از معضل‌ترین مباحث این زمینه است که در پیشینه‌ی پژوهشی آن نیز هیچ تحقیق مستقلی یافت نشد. در این تحقیق با تأملات فلسفی و عرفانی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای با روش استنباطی، توصیفی و تحلیلی به آن پرداخته شده است. در این پژوهش به سبک نوآورانه در مرحله نخست پس از تبیین ماهیت و اقسام و علل ألفت و محبت بین ارواح انسانی ریشه‌های محبّت در مبادی هستی بر مبنای سریان عشق ذاتی حق، حرکت حبی و تناکح اسمائی مورد بررسی قرار گرفته است سپس مبانی جهان شناسی ارتباط ارواح در عالم "عقل"، "مثال" و "ذر" (عوالم پیش از حیات دنیا) بیان گردیده است و آنگاه به برخی از مبانی انسان شناسی این مسئله نظیر اصالت، تجرد و تنزل روح انسان پرداخته شده و در آخر به شواهدی نقلی دالّ بر وجود محبّت بین ارواح در عوالم پیش از دنیا اشاره گردیده است. از نتایج این تحقیق بنیادین این است که ارائه مبانی فلسفی- عرفانی این مسئله می‌تواند برخی از ابهام‌ها و شبهات موجود در این زمینه را برطرف نماید و تأثیر خود را در عرصه‌های کاربردی در مواجهه‌ی عالمانه با این پدیده روحی نشان دهد.