جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریّة ادراکات اعتباری برای اولین مرتبه توسط علاّمه طباطبائی(ره) مطرح شد و در حوزه معرفت‌شناسی از ابتکارات مبتنی بر رئالیسم تعاملی است، طبق این نظریه شناخت ما در مواجهه با واقعیّت خارجی تصحیح می‌شود و تکامل می‌‌یابد. طرح ادراکات اعتباری نتیجة مواجهة علاّمه با مسئلة تکثّر ادراکات است که بر اساس آن، ادراکات انسان تکثیر می‌‌یابد و به تبع آن، ماهیّت گزاره‌های اخلاقی تبیین می‌‌شود، طبق این فرض در برداشت اولیه استدلال علاّمه برای اعتباری ‌بودن حُسن و قبح و نفوذ احساسات در اعتباریّات، ناخودآگاه به نسبیّت‌گرایی هنجاری منجر می‌‌شود، استاد مطهّری در مواجهه با دیدگاه علامه ضمن پذیرش نظریّة اعتباریّات با نقد دیدگاه علامه سعی در ثابت ‌نگه ‌داشتن پایه‌های اخلاقی دارد و راه‌حل قضیه را در تفکیک میان فعل اخلاقی و معیار اخلاقی، تفاوت قائل شدن بین من علوی و من سفلی انسان و تفکیک قائل شدن بین حسن و قبح فاعلی و حسن و قبح فعلی می‌داند، که صرف نظر از برخی نقدها می‌توان رویکرد اصلاحی استاد مطهری را راهگشا دانست، ضمن اینکه باید اذعان نمود که رویکرد نگاه تکثرگرایانه علامه به مسئله اخلاق در ادراکات اعتباری راه گفتگو با دیگر فرهنگ‌ها را باز نگه می‌دارد. در این پژوهش ضمن پاسخ به این پرسش که انتقاد استاد مطهری نسبت به علامه طباطبایی در موضوع اخلاق از منظر ادراکات اعتباری چبست؟ دیدگاه استاد مطهری نیز در موضوع اخلاق از منظر ادراکات اعتباری نقد و بررسی می‌شود.

يکي از مسائل مطرح در فلسفة اخلاق، شناخت واقع‌نمايي گزاره‌هاي ارزشي است. از ديدگاه برخي، مفاهيم ارزشي، از مفاهيم فلسفي‌اند. در نتيجه،‌گزاره‌هاي برآمده از اين مفاهيم، معرفت‌زا و استدلال‌پذيرند. از نگاه برخي ديگر، مفاهيم تصوري اين گزاره‌ها، از اعتبارات ذهن به‌شمار مي‌آيند. اين تحقيق بر آن است تا با نگاهي مسئله‌محور، با توصيف و مقايسه آثار استاد شهيد مطهري و تجزيه‌و‌تحليل عقلاني آنها، حقيقت اين موضوع را از ديدگاه شهيد مطهري روشن کند. با دقت در بيانات استاد، اين مطلب به دست مي‌آيد که استاد مطهري، بر ديدگاه دوم است. اما نمي‌توان نسبيت گزاره‌هاي ارزشي را به وي نسبت داد. به نظر مي‌رسد، سخن استاد در جملات انشائي، درست باشد ولي در گزاره‌هاي خبري، نادرست است.

معنویت یکی از نیازهای اساسی انسان است. یکی از مفاهیم بحث‌شده دربارۀ ارتباط با معنویت، مفهوم الاهیات است. منظور از الاهیات، تبیین نظام‌مند از خداوند و روابط خدا با جهان و همان نظام اعتقادی است. مک‌گراث یکی از متألهانی است که در حوزۀ مسیحیت به رابطۀ معنویت و الاهیات پرداخته است. در حوزۀ اسلام نیز شهید مطهری به رابطۀ معنویت با اعتقادات پرداخته است. هدف این مقاله، بررسی دیدگاه این دو متفکر دربارۀ رابطۀ معنویت و الاهیات با رویکرد مقایسه‌ای و به روش توصیفی‌تحلیلی براساس آثار آنهاست. از دیدگاه دو متفکر، معنویتْ عنصری مهم در دین است. هر دو بر معنویت دینی و مبتنی بر اعتقادات دینی تأکید می‌کنند و معتقدند معنویت باید خدامحور و مبتنی بر متن مقدس باشد. هر دو بر جامعیت معنویت تصریح دارند و به پیوند عمیق معنویت و اعتقادات و پایه و اساس بودن اعتقادات برای معنویت معتقدند. وجد شباهت‌ها نشان‌دهندۀ اهمیت نیاز معنوی انسان، ضرورت معنویت دینی و توجه به مبانی الاهیاتی معنویت است. با اینکه مک‌گراث تأکید می‌کند اعتقادات باید متقن باشد، برخی از اعتقادات مسیحی اینگونه نیستند. همچنین وحیانی‌بودن متن قرآن اثبات‌شدنی است؛ اما دربارۀ کتاب مقدس چنین مطلبی صادق نیست. تفاوت‌ها ناشی از تفاوت جهان‌بینی و سنت دینی آنهاست.

استاد شهید آیت‌الله مطهری همچون دیده‌بانی بیدار به سنگربانی از مرزهای عقیدتی مشغول بود و در هر زمان متناسب با نیاز، قلم و زبان خویش را به بهترین شکل به خدمت اسلام در می‌آورد.

یکی از مسائلی که همواره مورد نزاع بین متکلمان و فیلسوفان اسلامی و غربی بوده، مساله رابطه ایمان با عمل است. در دین اسلام، هر یک از ایمان و عمل ارزش استقلالی دارد و خود مورد نظر شارع است. کانت، در آثار خویش ایمان را امری معرفی می‌کند که یکسره مربوط به اخلاق و عقل عملی است و برای رسیدن به ایمان معرفت را کنار زده و دست عقل نظری را برای درک مابعدالطبیعه کوتاه می‌داند. در نگاه مطهری ایمان و معرفت همراه همیشگی هستند و در آثار خویش مطالبی دارد که به نقد دیدگاه‌های کانت دراین‌باره پرداخته است. این پژوهش، درپی بیان تحلیل‌های مطهری بر مبانی کانت در رابطه ایمان و عمل عقلی است. روش تحقیق به صورت کتابخانه‌ای و بررسی توصیفی-تحلیلی آثار مطهری و کانت است. از جمله نقدهای مطرح شده توسط مطهری می‌توان به تعریف ناقص از ایمان و عدم توجه به اصالت ایمان اشاره کرد.

این پژوهش با هدف معرفی الگوی مدرسه‌‌ مطلوب بر اساس تحلیل مبانی انسان‌شناختی استاد مطهری و استناد به آیات قرآن کریم انجام شده است. نوع تحقیق، بنیادی- کاربردی و روش مورد استفاده تحلیلی- استنباطی و با استفاده از روش کتابخانه‌ای (واقعی و مجازی) اطلاعات جمع‌آوری و ابزار گردآوری اطلاعات نیز فیش‌برداری می‌باشد. یافته‌‌های تحقیق نشان داد که استاد مطهری، کمال را فعلیت یافتن استعدادها می‌داند و از سه نوع فطرت ادراکی، احساسی و خواستنی نام می‌برد که در مدارس و در فضای تعلیم و تربیت باید رشد داده شوند. در ادامه محققان با نظر به آیات قرآن و مبانی انسان شناختی استاد مطهری(ره) به تدوین الگوی مدرسه مطلوب می‌پردازند. مدرسه‌ا‌‌ی که حتی در عصر فناوری اطلاعات نیز اصول ثابت انسانی را پرورش داده و مهارت‌‌های نرم، فقط شامل مهارت‌‌های رایانه‌ای و دیجیتال نیست. نگاه همه کارگزاران مدرسه، بر اصل هدایت‌پذیری انسان می‌باشد. در این مدرسه تنها تراز علمی مدرسه، نشانگر لیاقت و شایستگی آن مدرسه محسوب نمی‌شود.

بر اساس اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت، واقعیت و هویّات خارجی از سنخ وجود هستند، نه از سنخ ماهیت. از نگاه حکمای قبل از صدرالمتألهین، ماهیت که دارای خارجیت است جای خود را به وجود و هستی می‌دهد و خود به اعتباریت تنزل می‌یابد. اما در این مساله، تفاسیر مختلفی از مفهوم «اصالت» و مفهوم «اعتباریت» وجود دارد که خود تأثیر خاصی در نوع نگاه به حقایق خارجی می‌گذارد. از جمله کسانی که دیدگاهش می‌تواند جایگاه خاصی داشته و حائز اهمیت باشد، دیدگاه شهید مطهری (رضوان الله علیه) است. ایشان در این باره معتقد است که آنچه هویات خارجی را تشکیل می‌دهد و خارج‌ساز است «وجود» می‌باشد. در مقابل، ماهیت امری ذهنی است که در جواب سؤال از حقیقت هویت خارجی واقع شده و بر آن صدق حقیقی دارد، اما خود تحققی در خارج ندارد و موطن آن تنها در ذهن است؛ یعنی، وجود خارج‌ساز است و ماهیت ذهن‌ساز. به نظر می‌رسد از بین تفاسیر مختلف، همین نظر درست است که با روش تبیین و تحلیل و توصیف در مقام بررسی آن هستیم.

در پژوهش حاضر، برای دستیابی به الگوی شخصیتی و رفتاری «معلمان الهام‏بخش» در حوزه تربیت اسلامی، براساس چهار مؤلفۀ اولیه یعنی «وجهۀ علمی، شخصیت اخلاقی، نفوذ کلام و شاگردپروری»، جستجویی در احوالات شماری از مربیان حوزوی ایران در عصر معاصر صورت پذیرفت که درنهایت محمدحسین نایینی، محمدحسین طباطبایی و مرتضی مطهری، به جهت شواهدی که حکایت از وجود مؤلفه‌های فوق در ایشان داشت، مورد گزینش نهایی قرار گرفتند. در ادامه، منابع مکتوب درباره شخصیت این معلمان مطالعه شد و با بهره‏گیری از روش تحلیل مضمون، 68 خرده‌مضمون بازیابی شد. در گام بعدی، خرده‏مضمون‌ها در قالب دوازده مضمون سازمان‏دهنده و سه مضمون فراگیر «سلوک فردی، سلوک اجتماعی و سلوک تعلیمی» دسته‏بندی شد. یافته‏‏های این پژوهش شامل خصوصیات و ویژگی‏‏های ارائه‌شده در قالب شبکه مضامین، الگویی از سلوک و منش «معلم الهام‏‏بخش» ارائه کرده است.