جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انگار مترجم مفسرانه می‎فهمد، مترجمانه می‎نویسد، مفسر، مفسرانه می‎فهمد، مفسرانه هم می‎نویسد؛ یعنی او وقتی متن را فهمید در ۸ خط می‌نویسد، مجاز است، ولی مترجم باید برود همۀ قواعد فهم این آیه را به کار بگیرد و در دو خط بنویسد، حداکثر در یک‌ونیم خط ترجمۀ یک آیۀ یک‌سطری را بنویسد. ولی هیچ‌وقت نمی‌توانیم به صرف متن اکتفا بکنیم،

فراز و فرود تاریخی، ساختارها را بر افراد تحمیل نمی‌كند چراكه خود ایشان بخشی از این فراز و فرودند. ساختار را همین كسانی می‌سازند كه در میان آن گرفتار شده‌اند. نسبتی دوسویه میان جزء و كل برقرار است. بسیاری از مردمان نمی‌دانند كه چرا زندگی می‌كنند و شایسته كدام مسیر و غایتند؛ اینها رنج‌كشانی‌اند كه حاصل دسترنج‌شان نانی است كه بر سفره دیگران است؛ دیگرانی كه بر اسب نادانی ایشان می‌تازند. كسی را یارای آن نیست تا این اسب را به زیر كشد زیرا اگر لب گشاید و از جایگاه پر از رنج آنان سخن گوید، اول كسی كه بر او خواهد آشفت همین رنجورانند كه نادانی خود را می‌پرستند. ایشان دشمن هر كسی‌اند كه بیچارگی‌شان را گوشزد می‌كند.

با توجه به عمق تعارض نظام اجتماعی مدرن و نظام اجتماعی مطلوب اسلام، افق حرکتی جامعه‌ی اسلامی نمی‌تواند چندان شباهتی با وضعیت امروزی و حتی صورت ایده‌آل ادعایی غرب داشته باشد. از سوی دیگر نگرش تفکیکی به غرب و خوب و بد کردن آن و سعی در بهره‌گیری از علم و تکنولوژی غرب مدرن مسئله‌ای چالش‌برانگیز و بحران‌زاست و عملاً محکوم به شکست.

پیش از کرونا نیز بشر بیماری‌های مهلک فراگیری را تجربه کرده بود و میلیون‌ها انسان در قرون گوناگون قربانی ویروس‌ها و عفونت‌های مختلف می‌شدند. از این جهت ما انسان‌ها با مفهوم بیماری مسری ناآشنا نبودیم، اما آیا می‌توان گفت کرونا چون اسلاف خود ناخوانده می‌آید، جان انسان‌های بسیار را می‌گیرد و پس از انجام مأموریت ناپدید می‌شود و آن‌گاه ما آدمیان بی هیچ تغییر بنیادینی دوباره به زندگی روزمره پیش از بیماری برمی‌گردیم. شاید چنین شود؛ ولی به نظر می‌آید داستان کرونا ممکن است متفاوت باشد.

اینکه از اساتید و خبرگان بخواهیم تابع فرد یا افرادی در مؤسسه‌‌ها یا جریان‌هایی شوند که حتی تحصیلات و دانش قابل توجهی ندارند و فقط به قصد کسب قدرت و بدون پشتوانه‌ی علمی مدعی سیاست‌گذاری هستند انتظاری بیهوده و نابجا است. برگزاری گنگره‌هایی که خودِ متولیانش سخنران آن هستند و گرد هم آوردن جمعی از همفکران و نزدیکان خود در کسوت نخبه و صاحب‌نظر دردی از تحول درمان نمی‌کند.

در آغاز سال 1906، فروید مقاله ای کوتاه در باب موضوعی شگفت نوشت به نام مختصات بیمارگون در تئاتر. این نوشتۀ کوتاه هیچگاه به زبان آلمانی منتشر نشد، اما ماکس گراف نسخۀ دستنویس مقاله را که از فروید گرفته بود نگاه داشت، به زبان انگلیسی ترجمه کرد و ترجمۀ انگلیسی خود را در سال 1941 به چاپ رسانید... فروید هرگز از این مقاله سخن نگفت و حتی آن را از یاد برد... لکن این مقالۀ شش صفحه ای حاوی نظرات عمیقی است که شایسته است بیشتر گسترده و پرورده شوند. فروید به اجمال نشان می دهد که اثر هنری با استفاده از چه وسایلی مردم را تحت تأثیر قرار می دهد و به هیجان در می اورد و چگونه به هدف خود می رسد. او از شعر غنائی و رقصهای مذهبی و خاصه از درام مثال می آورد و توضیح می دهد چرا نمایش رنج جسمانی در صحنه به ندرت قابل تحما است، حال آنکه رنج روانی نقش عمده ای در تئاتر دارد....

اخیراً در گروههای اجتماعی مسائلی مربوط به اخلاق جوانان مطرح شده که انگیزه ای شد برای نوشتن این یادداشت. پیشنهاد من به وزیر محترم آموزش و پرورش این است که ترتیبی داده شود تا اخلاق بدون هیچگونه پسوند و پیشوندی و فقط اخلاق، صرفاً به دلیل خوب و پرثمر بودن از کودکستان تا دانشگاه تدریس شود و برنامه دقیقی از سوی اطاق فکر یا اندیشکده‌ای که به همین منظور تشکیل می‌شود فراهم گردد. مثلاً معلم در کلاس اول ابتدائی با کودکان به بحث و گفتگو بنشیند و بپرسد که بچه‌ها شرف یعنی چه، شرف چه معنائی دارد، آدم باشرف کیست و آدم بی‌شرف کیست. اگر روی همین کلمه چند ماه آقا یا خانم معلم بچه‌ها را به تفکر وا دارد و آنان را برانگیزاند که در بحث شرکت کنند و نشاط و علاقه‌ای در کلاس پدید آورد که هر بچه‌ای بدون ترس و خجالت این شهامت را پیدا کند که دست خود را به نشانۀ اینکه سخنی دارد بالا بگیرد، و چنان شوری در کلاس به وجود آید که همه بچه‌ها یکی دو ماه در اطراف این مفهوم که شرف چیست و بی‌شرف کیست بحث و گفتگو کنند، مسلماً معنای شرف چیست و بی‌شرف کیست در اعماق وجودشان رسوخ خواهد کرد ومی‌توان این امید را داشت که در رفتار و گفتارشان ملکه گردد.

در بزرگی و عظمت ایمانوئل كانت (1804-1724) نه فقط در تاریخ فلسفه كه در تاریخ اندیشه بشری حرف و حدیثی نیست. بدون تردید نام این فیلسوف بزرگ آلمانی در كنار افلاطون و ارسطو بر صدر تالار متفكران جهان نقش بسته است. اهمیت كانت در فلسفه تا بدانجاست كه می‌توان تاریخ فلسفه مدرن را به دو دوره ماقبل و مابعد او تقسیم كرد؛ با كانت فلسفه و مابعدالطبیعه به مسیر جدیدی قدم گذاشتند كه در این رهگذر علم و دین معنا و هویت یافتند. در سده بیستم هم كه دو نحله یا دو سنت فلسفی قاره‌ای(اروپایی) و تحلیلی(آنگلوآمریكن) از یكدیگر متمایز شدند، باز هر دو جریان عمیقا متاثر از كانت و فلسفه او بودند به گونه‌ای كه می‌توان كل فلسفه قرن بیستم را در واكنش به اندیشه‌های كانت صورت‌بندی كرد. در گفت‌وگو با محمدرضا واعظ ‌شهرستانی، پژوهشگر فلسفه دانشگاه بُن آلمان به بررسی واكنش‌ فیلسوفان تحلیلی در مواجهه با كانت پرداختیم. او به نقل از برخی از پژوهشگران معاصر، سنت تحلیلی كل فلسفه تحلیلی را چیزی جز ارایه استدلال‌هایی بر له یا علیه كانت نمی‌خواند.

اما اینک، در نظر گرفتن آن ملاحظات، روا و بجا نیست و می‌باید در عرصۀ عمومی، با صراحت سخن گفت. اگر صحنۀ بازی معرفتی را خالی کنیم یا به اشکالات پاسخ ندهیم، جریان‌های رقیب – همچون اخباری‌ها، فرهنگستانی‌ها، هایدگری‌ها و ... – در دهۀ آینده برداشتی از انقلاب اسلامی و علوم انسانی متناسب با آن عرضه می‌کنند که فرسنگ‌ها فاصله با اندیشه‌های معمار انقلاب، امام خمینی، خواهد داشت.