جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هنگامی که زمان برگزاری آیین شکرگزاری روز یکشنبه در کلیسای کاتولیک سنت مری در ایالت ویسکانسین آمریکا می‌رسد، صدها نفر از مسیحیان مراسم را بر اساس توصیه‌های جدید کشیش انجام می‌دهند، چنانکه آنها به جای اینکه برای دست دادن به یکدیگر نزدیک شوند، با خم شدن در مقابل همدیگر سلام و احوال پرسی می کنند.

یکی از پیامدهای شیوع ویروس کرونا در سرزمین ما، داغ شدن نزاع طب اسلامی و پزشکی جدید است. طی هفته‌های گذشته به اندازه کافی اخباری از این نزاع منتشر شده است. بسیاری از مردم و حتی برخی از طرفین دعوا بیشتر به خروجی‌های رسانه‌ای این ماجرا توجه می‌کنند که معمولاً به شکل مچ‌گیری و حاشیه‌های پررنگ‌تر از متن بروز می‌کند. اما عده کم‌تری که با مباحث فلسفه علم آشنایند، به فراست دریافته‌اند که ورود این نزاع از سطح مباحثه نظری به کارزار عملی در همین یکی دو ماه اخیر، چه تجدیدنظرهایی را در باب علم اسلامی موجب خواهد شد. برای درک اهمیت موضوع، کتاب «تولد کلینیک (1963)» اثر میشل فوکو را پیشنهاد می‌کنم. او در این کتاب به خوبی نشان داده که پزشکی بالینی بنیاد علوم انسانی مدرن را گذاشته است. اگر مدعای فوکو برای ما قابل درک باشد خواهیم دانست که طوفان‌هایی مانند کرونا، چه اندازه بر پژوهشگران فلسفه علم تاثیرگذار است.

چند روز پیش خبر مبتلا شدن «لاورنس بِکَوو»، رئیس دانشگاه هاروارد و همسرش به ویروس کرونا در صفحه اینترنتی CNN منتشر شد. گر چه این روزها شاید اکثر ما از موضع بیرونی و ساحل امن و پناهگاهی که در آن به سر می‌بریم و با دغدغه‌ای بسیار کم البته همراه با ترسی عمیق (همراه با دلداری به خودمان و اطرافیان که کاملاً متناقض گونه به نظر می‌رسد) در حال رصد کردن اخبار محلی و جهانی کرونا هستیم، اما این خبر آن هم مربوط به دانشگاهی که دستی برتر در تولید علم، اختراع و اکتشاف دارد و جذب کننده نخبگان علمی دنیاست، قدری ترس ما را بیشتر می‌کند و هم بسیار هشدار دهنده به نظر می‌رسد.

در خاورمیانه که عمدتاً سه دین بزرگ ابراهیمی حاکم هستند، رهبران مذهبی محدودیت‌هایی را برای متدینان منظور کرده‌اند که تا چند هفتۀ پیش غیرقابل‌تصور بود. برای مثال روحانیان برجستۀ حوزۀ خاورمیانه و آفریقای شمالی بر تعطیلی مساجد مهر تأیید زده‌اند تا مانع از شکل‌گیری تجمعات بزرگ شوند. یا این که حاخام ایتسخاک یوسف راب اعظم سفاردی اسرائیل حکمی صادر کرده مبنی بر این که یهودیان گوشی‌های همراه خود را در روز شبت روشن نگاه دارند تا بتوانند اطلاعات ضروری را دربارۀ بیماری کووید 19 دریافت کنند.

انجیل، کتاب مقدس مسیحیت به عنوان یک دین سازمان یافته، در یکی از مهم‌ترین بخش‌های خود نقل قولی از مسیح ارائه می‌دهد: “هرگاه دو یا سه نفر تحت عنوان من کنار هم جمع شوند، من در میان آنها خواهم بود.” اما در بحران‌های بهداشتی به ویژه آنچه امروز به نام کویید ۱۹ سلامت جوامع را با خطر مواجه کرده است اگر دو یا سه مسیحی کنار هم جمع شوند و به مصافحه و عبادت و اجرای مراسم عشای ربانی بپردازند، به نظر می‌آید آنچه در میان آنها می‌تواند قرار بگیرد ویروس کروناست.

با منتشر شدن ویروس کرونا در اقصی نقاط جهان، رهبرانِ ادیان مختلف اعمال و مناسک دینی خود را تغییر داده و با شرایط موجود همگام ساخته‌اند. در این مطلب نگاهی داریم به نحوۀ همگام‌سازی ادیان مختلف با خطری که از جانب ویروس کرونا جوامع را تهدید می‌کند.

کرونا یک حادثه کوچک نیست بلکه یک رخداد مهم ملی بلکه جهانی است. در ایتالیا و در کشورهای مسیحی عالی‌ترین مقام مذهبی یعنی پاپ و دستگاه واتیکان چند بار با مردم همدردی کرد و کلیسا به طرق مختلف در کنار مردم بوده؛ و از کمک و مساعدت مالی تا برگزاری مراسم نیایش برای روحیه دادن به مبتلایان مقامات مذهبی مساعدت کرده‌اند. مردم مسلمان در ایران و دیگر کشورهای اسلامی هم از دستگاه مذهبی، از روحانیت و از حوزه‌های علمیه انتظار دارند حداقل با آنان همدردی کنند. اما متأسفانه برخی شخصیت‌های مذهبی و مسئولین برخی نهادهای دینی به جای همدردی نمک بر زخم مردم پاشیدند یا با توصیه‌های غلط، راه اشتباه به مردم نشان می‌دهند و بر سردرگمی و ناراحتی مردم افزوده‌اند. یکی می‌گفت کرونا ناشی از گناه خودمان است، دیگری گفت کرونا عاقبت و نتیجه اعمال زشت مردم است. با اینکه در آوردن کرونا و گسترش آن، مردم هیچ نقشی و هیچ جایگاهی نداشته و کسانی دیگر به منظور تجارب و درآمد خودشان، کرونا را از چین آورده و سرایت داده‌اند.

در جریان شیوع بیماری کرونا، آنچه اخیرا مورد بحث و جدل قرار گرفته است، ارتباط مسأله توسل با پیشگیری ها و احتیاطات در مورد بیماری هاست؛ این اختلاف تا آنجا بالا می گیرد که برخی تعطیلی اماکن مقدسه را توهین به اهل‌بیت (ع) به شمار آورده و در طرف مقابل، برخی با هیاهو، در باب بی تاثیر بودن توسل قصه بافی می کنند.

نوعی از باورداشت دینی است که دین را از جهت کارکرد‌های دنیوی‌اش می‌شناسد. "دین، مجموعه ای از باورهاست که مرا در دنیایم یاری می کند." در کارم، در زندگی ام، در درسم، در بیماری‌ها و تمامی لحظات سختم. این دین خوب است چون می‌توانم این باور را داشته باشم که یار من است در سختی‌ها.

والتر ترنس استیس یکی از فلاسفه‌ای است که حرفی قابل اعتنا درباره دنیای مدرن دارد. او، هم در بحث تعارض علم و دین و هم در بحث معنای زندگی از تغییر پارادایمی سخن می‌گوید که در دنیای مدرن و با فلسفه مدرن رقم خورد. او زوال ایمان به خدا را ناشی از یک روحیه عمومیِ علمی و یک سلسله پیش‌فرض‌های بنیادینی می‌داند که علم جدید از قرن 17 به این‌سو بر آنها بنا شده است.