جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چنانچه بپذیریم که زمان از لوازم حرکت است، ضرورتی ندارد تا چنین بپنداریم که بدون حرکت، زمان مفهومی تهی است. اساساً نباید نادیده انگاشت که اشتمال مصداقیت زمان و حرکت می‌تواند از سنخ رابطه منطقی عموم و خصوص مطلق تلقی شود؛ بدین معنی که هرچه مصداق حرکت است، زمانی است؛ اما متقابلا چنین نیست که هر چه مصداق زمان است، مصداق حرکت باشد. زمان همسایة نیستی است، اما حرکت هرگز به همسایگی نیستی درنمی‌آید. در عین حال حتی اگر وجود هر حرکتی در عالم انکار شود، باز می‌توان تصور کرد زمان وجود دارد. زمان حتی چنانچه محدود به یک اندک آن باشد، باز امکان وجودش هست؛ ولی این را درباره حرکت نمی‌توان گفت؛ زیرا چنانچه حرکت محدود به آخرین جزء آن ملاحظه شود، دیگر حرکت معنی نخواهد داشت.

ماتریالسم تاریخی امروز به یك ادعای نظری، دانشگاهی و غیرعلمی عقب‌نشینی كرده است. این جایگاه پس از انواع گرایش‌های علم‌گریز و علم‌ستیز جناح انتقادی به اوج خود رسیده است. گرایش‌هایی كه به بهانه نقد پوزیتیویسم هر شكلی از علمیت و علم را انكار كرده‌‌اند. انگلس به دشمن شماره یك هر خوانشی از جنبش‌های انتقادی مبدل شده است كه باید همچون جزامی‌های رومی از او دوری گزید و نوشته‌هایش را قرنطینه كرد. خط علمی با خط شوروی یكی در نظر گرفته می‌شود. انتقاد از «تكنیك» جانشین انتقاد از نظام‌ها و الگوهایی شده است كه از ابزار در جهت منافع خود سود می‌برند. این انحراف منجر شده كه لیبرالیسم خود را نماینده تام‌الاختیار ترویج علم و تكنولوژی جا بزند كه منافع آن برای همگان خواهد بود. به نظر می‌رسد وقت آن رسیده كه ماتریالیسم در نسبت خود با علوم تجدیدنظر كند. به نظر نگارنده بهترین نقطه آغاز در این زمینه‌ علوم انسان‌شناسی، باستان‌شناسی و زیست‌شناسی هستند تا جایی كه به انسان پیش از تمدن (كمون اولیه) می‌پردازند. زمان آن رسیده كه حقانیت نظرگاه مادی به تاریخ در مستندات گذشته بی‌طبقه آینده خود را شناسایی كند. زمان «بازگشت» به «آینده» فرا رسیده است.

ابن سینا (370- 428) در این خطبه کوتاه، فشرده دیدگاه فلسفی خود را در باب ذات اقدس خدای متعال، امکان ناپذیری اطلاق مقلات بر او، صفات او، ارکان نظام هستی، ترتیب موجودات، حکمت خلقت، جایگاه انسان و فیض و هدایت الهی بیان کرده است.