جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فرقه مرجئه، گروهی بودند که در سده ی اول هجری در عصر عبدالملک بن مروان در واکنش خوارجیان بوجود آمدند سپس چند گروه و فرقه شدند از فرقه مرجئه خوارج و مرجئه جبریه و مرجئه قدریه و مرجئه خالصیه ... که هر فرقه ای صاحب عقیده و اندیشه مختص به خود بودند در عقایدشان، این باورها تأثیر زیادی بر ایمان و باور مسلمانان گذاشت و چندین نفر مثل جعد بن درهم و جهم بن صفوان، غیلان دمشقی که از پیشگامان این عقیده و این گروه بودند و نظریات و عقایدی مطرح کردند و حمایت از خلیفه اموی کردند و علاوه بر این دشمن عقیده ی معتزله بودند و چندین تن از علمای سنی و شیعی درباره ی آن ها صحبت کردند و بعدها به خاطر حمایشان از دولت اموی در زمانی که عباسیان بوجود آمدند رفته رفته به سوی نابودی رفتند و در بین گروه های دیگر حل شدند.

گسترش علوم دینی درجهان اسلام از قرن دوم هجری به شکل تدریجی‌آغاز شد.البته از زمان وفات پیامبر به بعدکه با روایت و نقل اقوال و سیره پیامبر بود زمینه‌های علوم دینی از جمله حدیث شکل گرفته بود که در قرن دوم این جریان تثبیت شد.در دوره متوکل عباسی وسعت و دامنه علوم دینی در حّدقابل توجهی افزایش یافت. عصرسلجوقی را می‌توان سومین مرحله در گسترش علوم دینی در جهان اسلام دانست که بیشتر تحت حمایتهای نظام سیاسی صورت گرفت.عصر سلجوقیان یکی از ادوارطولانی تاریخ اسلام(ایران) است که دارای ویژگی‌های‌گوناگون-تاریخیاست اول وفور علما و ادبا در هر شهر و کثرت تالیف و تصنیف‌های دینی در این زمان مدارس اسلامی کاملاً دایر بود و تحصیل ادبیات و علوم بویژه معارف مذهبی مانند فقه و اصول و حدیث و کلام شیوع یافت و در نتیجه این علوم به حدی بالا گرفت که در کمتر دوره‌ای نظیر پیدا کرد. دوم رواج و رونق دیانت اسلامی مخصوصاً مذهب تسنن که خلفای بغداد وهمچنین پادشاهانسلجوقی و رجال و اعیان دولت با تمام قوا حامی و نگهبان آن بودند.سوم شایع شدن تبلیغات و مجادلات مذهبی و غلبه افکار و اشتداد احساسات و تعصبات مذهبی. با توجه به مقتضیات ایران عصرسلجوقی ما شاهدپیوند‌و همسوئی نزدیکی میان سه عنصرقدرت‌نظامی که مربوط به قوای نظامی قبیله‌ای سلجوقیان بود و دیوانسالاری پیشرفته‌ای که ریشه در سنن‌قدیمی ایران داشت وتلاش فقها و علمای برجسته اهل سنت در این عصرکه در جهت یافتن راه حلی برای سازش میان سلطان و خلیفه بودند.از آنجا که ترکان سلجوقی سنّی مذهب بودند از این‌رو سلاطین متقدم آنها و نیز مشاورین آنان‌ درصدد بودند تا جامعه تسنّن اسلامی را از روی علایق خود و ایجاد شرایطی برای احیای تسنّن بار دیگر وحدت بخشیده و استحکام بخشند. دین و دولت دو روی یک سکه بودند و هرگونه مخالفت سیاسی با دولت خرق اجماع مسلمین شمرده می‌شد.اما عقیده به پیوند دین وسیاست ریشه در‌دورهساسانیان داشت که در اسلام نیز پذیرفته شد.سلجوقیان با ورود به ایران موفق شدند باترک محدودیت‌های قبیله‌ای به سمت تشکیل نظام‌ سیاسیقدرتمند گرایش پیدا کنند. از مهمترین این امکانات تشکیلات اداری و دیوانسالاری مدوّنی بود که عمر خود را در راه خدمت به دولتهای سامانی ، غزنوی ، دیالمه و خلفا به اداره قسمتهای مختلف ممالک شرق اسلام گذرانده و از همه جهت کارآموزده بوده و همه گونه اطلاعات درخصوص اداره کشور پهناوری همچون ایران آن روز را دارا بودند. سلاجقه چون مسلمان بودند به سهولت‌توانستند از دیوانیان ایرانی استفاده کرده ایشان را در کار کتابت و عمیدی محل رجوع خود قرار دهند، با پیوند سه عنصر قدرت نظامی قبیله‌ای سلجوقیان ـ قدرت دیوانسالاری تمرکزگرای ایرانی ـ قدرت دین و شریعت اسلامی علوم دینی رواج وگسترش یافت و جایی برای چون و چراهای عقلی باقی نگذاشت.در فصل اول این پژوهش کوشیده شده تا وضعیت کلی علوم در تمدن اسلامی قبل از ورود سلجوقیاندر دربارهای سلسله‌های مختلفی که در ایران برسر کار آمدند و هرکدام از این سلسله‌ها، در تدوین و گسترش علوم نقش ایفا نمودند، اشاره شود. .همچنین به روندهای روبه گسترش علوم دینی در جهان اسلام همزمان با ورود سلجوقیان به عنوان نیروهای تازه نفس که نقش مهمی در گسترش علوم دینی ایفا نمودند، اشاره شده است.در ادامه به جغرافیای مذاهب در عصر سلجوقی که به معرفی مذهب اکثر شهرهای مهم عصر سلجوقی به همراه مناسبات فکری ـ مذهبی حاکم بر روابط اهل سنت و شیعیان امامی و همچنین مناسبات میان مذاهب اربعه اهل سنت که بخش بزرگی از تاریخ جهان اسلام در عصر سلجوقی را تشکیل می‌دهند به همراه اقدامات غزالی در تثبیت موقعیت علوم دینی و فقه شافعی پرداخته شده است. در بخش پایانی این پژوهش که به سیاست‌های حمایتی حکومت سلجوقی از عالمان علوم دینی به همراه نظامیه‌ها و نقشی که این مدارس در ترویج علوم دینی و فقه شافعی داشته‌اند به همراه مناصب دینی که در گسترش علوم دینی نقش مهمی داشته‌اند اشاره شده است. در ضمن در مبحث پایانی این بخش تلاش شده است بر اساس اطلاعات بدست آمده از تعداد علمای دینی دوره سلجوقی یک نتیجه گیری تحلیلی- آماری از وضعیت علما و علوم دینی و رابطه آن با سیاست های حمایتی سلجوقیان از علوم دینی ارائه شود.

فرقه فکری و مذهبی معتزله از همان آغاز پیدایش یعنی 131 هجری فراز و نشیب های فکری و سیاسی بسیاری را سپری نمود. در زمان مامون عباسی به شکوفایی و توانمندی شایانی رسید به گونه ای که سران آنها پست های حساس دولتی از قبیل قضاوت را در اختیار داشتند، ولی در زمان متوکل به سردی گرائید و حتی علیه آنها دست به تبلیغات زده شد و از نظر درون گروهی نیز اختلافات و انشعاباتی پیدا کردند، اگر چه تاثیر آموزه های آنان در نهضت های نوین اسلامی هویدا است اما تنها می توان دو قرن دوم و سوم هجری قمری را اوج شکوفایی و تاثیر گذاری این فرقه در جریانات فکری تاریخ اسلام دانست. پایان نامه حاضر تلاش نموده تا علاوه بر بررسی پیشینه اعتقادی قوم عرب و حوادث تاریخی صدر اسلام و نقش آنان در بستر سازی مناسب جهت ظهور فرقه ها به نقش فرقه های مرتبط قبل از معتزله بپردازد و از سویی دیگر پیشینه تاریخی و مختصری از سیر تحولات سیاسی فکری معتزله را مورد بررسی قرار دهد. برای آگاهی اجمالی از این مهم ابتدا ضمن بررسی خاستگاه فکری این نحله به ادامه حیات آن در دوره های مختلف تاریخی تا قرن سوم هجری می پردازیم و عوامل افول و انحطاط فکری، اجتماعی این مکتب را بازگو می‌نماییم.

نوشته حاضر پایان نامه ای است که به بررسی نقش کوفه به عنوان یکی از مراکز شیعی در گسترش تشیع تا قرن چهارم پرداخته است. در این نوشته ابتدا کلیاتی دربارة تعاریف مختلف از شیعه بیان شده، و بعد به بسترشناسی سیاسی کوفه که شامل پیدایش کوفه به عنوان یک شهر اسلامی، حوادث مهم تاریخی آن و نقش مردم کوفه در این حوادث پرداخته است. گونه های مختلف تشیع و راههای ارتباط شیعیان با ائمه یکی دیگر از مباحث این نوشتار به حساب می آید.نگاهی به مکتب حدیثی شیعه در این چهار قرن، دانشمندان شیعی کوفه و میراث علمی آنها در زمینه های همچون تفسیر، فقه، کلام، تاریخ و رجال و نقش آنها در سلسله اسناد روایات شیعه از مباحث مهم این رساله است.در قسمتی دیگر به بیان فرقه های موجود در کوفه مانند فرقه های مختلف شیعه، مرجئه، خوارج، معتزله، اصحاب حدیث و اصحاب رأی پرداخته و تعامل شیعیان امامیه با این فرق را مورد بررسی قرار داده است. بررسی نقش شیعیان کوفه در گسترش تشیع در دیگر سرزمین های اسلامی مانند شهرهای ایران از جمله قم، ری، اهواز، اصفهان، خراسان ، منطقه عراق از جمله بغداد، بصره، موصل، انبار وکشور مصر مبحث پایانی این پایان نامه است که بخش مهمی از این نوشته را به خود اختصاص داده است.

ابن تیمیه احمدبن عبدالحلیم یکی از فقهای مشهور و تأثیرگذار در عالم اسلام است. وی در دورانی پرآشوب در منطقه «حرّان»به دنیا آمد و از همان ابتدا زندگی درگیر حوادث و بلایایی بود که محیط زندگی او را به چالش میکشیدند. مغولان از شرق و صلیبیان از غرب به جهان اسلام هجوم آورده بودند و اینها علاوه بر مصائبیبود که از درون جامعه مسلمین را در خود فرو برده بود. این دوران پرتنش از ابن‌تیمیه چهره‌ای سرسخت ساخت. او در مسائل سیاسی و نظامی شخصیتی بسیار فعّال بود و علوم عقلی را با ردیّه‌هایی به چالش کشید، در باب عقاید مذهبی و دینی نظریات شاذّی ارائه کرد و علمای زمان خود را به واکنش واداشت. این مبارزه طلبیها زندگی او را پر افت‌و‌خیز کرد. وی بارها به زندان افتاد، درجلسات محاکمه حاضر شد، با علمای مختلف به مناظره پرداخت و عقاید او از سوی بسیاری از علمای جهان اسلام مورد نقد قرار گرفت.ابن‌تیمیه به سان آباء خویش گام در مسیر فقاهت دین نهاد و به فراگیری علوم دینی پرداخت، اما آنچه از او چهره‌ای شاخص ساخت شرایط زمانه و زندگی‌اش بود. زمانه‌ای پر آشوب و حیاتی پر فرازو نشیب که طبع تند و خشن او را به اوج فعلیّت رساند. رواج برخی اندیشه‌ها همچون تصوف و تسلط کلام اشعری و فقه شافعی در کنار نفوذ سریع تشیع در نقاط مختلف، که همزمان با ضعف مذهب حنبلی بود، باعث شد وی به ردیه‌نویسی بر فرق و تفکرات مختلف بگراید و در مواردی فتاوایی مغایر با مذاهب اربعه اهل سنت ارائه دهد. اما آنچه بیش از همه بر سرسختی او افزود جنگ‌ها و حملات خارجی بود. این احوال تأثیر عمیقی بر روحیه‌ی ابن‌تیمیه نهاد تا جایی که در باب سیاست و حکومت به نگارش کتاب پرداخت و در آثارش به صورت ویژه‌ای به بحث جهاد اهمیّت داد و فتاوای ‌سختگیرانه‌ای ‌در این‌ زمینه ‌ارائه‌ کرد و حتی در موارد بسیاری عملاً خود وارد کارزارهای سیاسی و نظامی شد.

نام خانوادگی:صحرائیان جهرمینام :فاطمهرشته وگرایش:الهیات و معارف اسلامی(علوم قرآن و حدیث)

شهید ایه الله سید محمد باقر صدر? از جمله علمایی می باشد که در قرن اخیر در حوزه های مختلف علوم اسلامی دارای آثار وتالیفات می باشد. تاریخ وسیره معصومان? یکی از حوزه های می باشد که شهید صدر?در طول عمر گرانبهای خود به آن اهمیت می دهد واز آنجائیکهشهید صدر دارای یک شخصیت علمی و فکری می باشد که ، معلومات و دانش گسترده ، اندیشه عمیق و ذهن خلاق و نوآور،ایشان را به یکی ازچهره هایبرجسته علمی جهان اسلام بدل ساخته استنظرات تاریخی وی در باره اهل بیت می تواند به عنوان یک صاحب نظر مورد دقت وارزیابی قرار گیرد. لذا در این تحقیق در پی شناخت نگاه و رویکرد وی نسبت به تاریخ وسیره اهل بیت ?هستیم و با این شناخت بتوانیم به روش شناسی شهید صدر ? در تاریخ وسیره معصومان برسیم تا بتوان آنرا به عنوان یک الگو برای پژوهشگران عرصه تاریخ ارائه نمائیم این پژوهش در چهار فصل تدوین شده است که فصل اول به مفاهیم وکلیات موضوع می پردازد فصل دومتحت عنوان چیستی وویژگی شهید صدر در استفاده از منابع ونقل ونقد گزاره های تاریخ وسیره اهل معصومان ? می باشد .تبیین نظریه هدف مشترک ائمه? ،بهر گیری از قرآن ، علم کلام ر تاریخ وسیره معصومان?، شیوه استفاده از منابع ونقد گزارشهای تاریخی از مطالب ارائه شده در فصل دوم می باشد. در فصل سوم به بیان رویکرد شهید صدر در تاریخ وسیرهاشاره می شود که عنوان مثال می توان به رویکرد شهید صدر در وحدت مسلمین ،رویکرد اجتماعی وجامعه شناسانه به تاریخ ،روش ارائه اطلاعات تاریخی و روش پاسخگویی به اشکالات وشبهات تاریخی اشاره نمود

پژوهش حاضر تفسیری موضوعی با رویکرد تاریخی است که موضوع آن بشارت های قرآن در رابطه با پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می باشد. در آیات قرآن از بشارت هایی که به انبیاء گذشته مبنی بر بعثت پیامبر خاتم حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم داده شده است، سخن گفته است و همچنین آیاتی از قرآن به آن حضرت نوید نصرت و یاری و الهی و غلبه و پیروزی بر دشمنانشان را داده اند.هدف از این پژوهش آن است که تمامی آیاتی که حاوی این بشارت ها می باشند به ترتیب نزول و با توجه به بستر تاریخی نزول آیه ها مورد بررسی قرار گیرند تا سیر تحول و فراز و فرود وعده ها و نوید های پیروزی از جانب خداوند و خطاب به رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مشخص گردد. در این تحقیق روشن گردید که بشارت بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در کتب دینی ادیان پیش از اسلام آمده بود و اهل کتاب از آن ها اطلاع داشتند. همچنین بشارت های نصرت و یاری الهی از اولین سوره های نازل شده پس از بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آغاز گردید و تا زمانی که اسلام در مدینه به عزت و قدرت رسید ادامه یافت.

این رساله پژوهشی است پیرامون قصه و شرح‌حال راه‌یافتگان به تشیع توسط ائمه از عصر امام صادق تا پایان غیبت صغری که از منابع معتبر حدیثی و تاریخی مورد پژوهش و تحقیق قرار گرفته. نویسنده پس از تحقیق و پژوهش فراوان در شرح‌حال راه‌یافتگان به این مطلب دست یافته که افراد و اشخاص فراوان- که دارای گرایش‌های مختلف غیراسلامی و غیرشیعی بودند-توسط ائمه اطهار از ضلالت و گمراهی، بی‌دینی، شرک و بت‌پرستی، یهودیت و نصرانیت و مخالفان و معاندان ائمه، نجات‌یافته، و در برخورد و ملاقات و گفتگو با ائمه اطهار به اسلام و صراط مستقیم هدایت شده و بعضا در زمره یاران و اصحاب خاص ائمه قرار گرفته‌اند و بعضا به شهادت رسیده‌اند.

ولسوالی (شهرستان) ارزگان یکی از نقاط مهم، حاصلخیز، استراتژیک و دارای سابقه درخشان تاریخی در کشور افغانستان است. تا قبل از حاکمیت عبدالرحمان مرکز قدرت و اقتدار هزارستان (منطقه شیعه نشین) شمرده می شد و ساکنان آن را مردم هزاره تشکیل می دادند. پس از به قدرت رسیدن عبدالرحمان، وی به خاطر یک سلسله عوامل داخلی و خارجی، سرستیز با شیعیان گرفت. نیروی فراوان را جهت تسخیر ارزگان تهیه نموده و آنگاه تهاجم گسترده را به آن سمت آغاز نمود و بی سابقه ترین نسل کشی قومی را انجام داد، طوری که بر اثر آن قتل عام و نسل کشی، بسیاری از اقوام ساکن ارزگان به انقراض دچار گردیدند. پس از آن جنایت بی نظیر تمام زمین های ارزگان را به پشتون های فرامرزی (پاکستان) واگذار کرد. بعد از عبدالرحمان، در دوران حبیب الله و امان الله، اگر چه چند گام مثبت در مورد هزاره ها برداشته شد، حبیب الله خرید و فروش برده و کنیز را که مصداق اصلی آن در آن روز مردم هزاره بودند، ممنوع کرد، عده از مردم ارزگان را در سمت شمال افغانستان بجای زمین ارزگان، زمین داد. امان الله نیز قانون جواز بردگی را که در زمان جدش به تصویب رسیده بود لغو کرد و تا حدودی آزادی های فردی و مذهبی به وجود آورد، اما آن هردو، در مورد ارزگان همان سیاست سلف شان را دنبال نمودند و هیچ اقدامی جهت جبران خسارت هزاره ها و استرداد زمین ارزگان نکردند. در دوره طولانی حاکمیت ظاهرخان؛ تا اواسط حاکمیت وی، هزاره ها تحت فشار سیاست های تبعیض آمیز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی قرار داشتند و از حدود سال (1324 شمسی)به بعد اعتراض ها و قیام ها بر ضد سیاست های تبعیض آمیز حکومت اوج گرفتند و حاکمان کابل را تا حدی وادار به بازنگری، در مورد بعضی سیاست های تبعیض آمیز آنها هنگام قیام بر ضد رژیم کمونیستی، برای اولین بار روابط نسبتا مناسب بین دو قوم پشتون و هزاره بر قرار شد، در حالیکه قبل از آن، پشتون های مهاجر هیچ ارزش و اهمیتی برای هزاره ها نمی دادند.