جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق بر آن است که با مراجعه به آیات نورانی قرآن کریم و دیگر منابع معتبر اسلامی « عدالت صحابه » را مورد تحلیل و بررسی کامل قرار دهد. در ابتدا ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مسأله با استناد به آیات، ضرورت این تحقیق اثبات گردیده است و برای رسیدن به هدفهای تحقیق اهدافویژه ای شامل: بررسی معنای صحابه و عدالت از نظر لغوی و اصطلاحی، بررسی عدالت صحابه از دیدگاه آیات قرآن و سپس بررسی عدالت اصحاب از دیدگاه احادیث و روایات و معرفی برخی از اصحاب پیامبر اکرم* که به تصریح آیات و روایات عادل نبوده اند طراحی گردیده است. برای رسیدن به اهداف مذکور سوالاتی به شرح زیر مطرح شده: صحابی به چه کسی می گویند؟ آیا صحابه مورد نکوهش خداوند و پیامبر* قرار گرفته اند؟ دلایل معتقدان به عدالت کل صحابه چیست؟ دلایل معتقدان به عادل نبودن برخی از اصحاب چیست؟ با توجه به ماهیت، اهداف و امکانات موجود روش تحقیق توصیفی - تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده است. پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها نتایج ذیل بدست آمد: صحابی کسی است که پیامبر* را ملاقات کرده و به او ایمان آورده و با اعتقاد به اسلام از دنیا رفته است، یعنی همان کسانی که ملازمت و همراهی آن حضرت را اختیار کرده اند و بعد از پیامبر* مبلغ سیره و سنت پیامبر* بودند ولی مطلبی که باید متذکر شویم این است که صحابیان پیامبر* بنا به گزارش تاریخ نویسان و کتب رجالی بالغ بر صد هزار نفر بوده اند که همگی نتوانستند پیوسته و دائم همراه حضرت باشند و برخی فقط برای حفظ جان و موقعیت خود تظاهر به اسلام و همراهی با پیامبر* نموده اند و برخی مرتکب گناهانی از قبیل: فسق، فرار از جنگ و جهاد، نقض عهد با خدا و رسولش، افشا کردن اسرار پیامبر* و بر خورد نادرست با آن حضرت، ارتداد و نفاق و ... شده اند که همگی دال بر این است که نمی توان به همه آنها اعتماد کرد و همه را عادل دانست. ولی اهل سنت بدون توجه به موارد فوق الذکر، به عدالت کل اصحاب عقیده دارند و هر گونه تهمت و ذکر گناهی برای یکی از اصحاب را کفر و خروج از اسلام می دانند. در مقابل شیعه می گوید با این که صحابی بودن یک افتخار است اما نمی توان فضیلت عدالت را برای همه آن ها مطلق و عام در نظر گرفت. هر یک از این دو گروه به آیات و روایاتی استناد کرده تا باور خود را اثبات کنند که در طی این رساله تمامی ادله قرآنی و روایی مطرح و به دور از هر گونه غرضی مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده ندارد.

یکی از موضوعاتی که در دو حوزه فقه و کلام همیشه مورد بحث قرار گرفته است مساله سهوالنّبی و وجود روایاتی در این رابطه است. موافقان و مخالفان نظریه سهوالنبّی هریک به طرح دیدگاه خود پرداخته و آثاری عرضه نمودند. نجاشی در رجال خود برخی از پیشینیان مانند، اسحاق بن حسن از راویان کتاب کلینی را نام می برد که به تألیف کتابی با عنوان «نفی السهو عن النبّی صلّی الله علیه و آله » پرداخته است. در مقابل ابن غضائری، قمی‌ها و در رأس همه شیخ صدوق و استاد او ابن الولید را باید از مدافعان جدّی این نظریه دانست که نفی آن را غلوّو معتقد به آن را غالی می‌پنداشتند. بررسی همه جانبه این بحث که در شناخت جایگاه پیامبر و ائمه علیهم السلام و تفسیر آیات قرآن کریم و پذیرش یا ردّ بسیاری از روایات تأثیر مستقیم و جدّی دارد ما را بر آن داشت تا به پژوهش ژرف‌تر و تحقیقی فزونتر از آنچه پیشینیان به یادگار گذاشته‌اند، در این حوزه بپردازیم. لذا در این رساله ابتداء آراء فریقین (شیعه و اهل سنّت) در مساله عصمت را طرح نموده و اعتقاد اکثریت علماء شیعه مبنی بر عصمت مطلقه را تبیین نمودیم. سپس به ذکر روایات سهوالنبی پرداخته و دیدگاه علمای متقدم و متأخر شیعه در این مسأله را با مراجعه به منابع کلامی ، فقهی ، تفسیری و حدیثی ارائه نمودیم. با بررسی‌های سندی گسترده و بررسی دلالی روایات دیدگاه سهوالنبی و همچنین نظریه اسهاء که قرائت دیگری از این روایات از سوی شیخ صدوق بود را مورد نقد قرار دادیم و روشن گردید که ساحت معصوم و حریم عصمت والاتر از آن است که گرد سهو یا غبار اسهاء بر دامنش نشیند.در پایان نیز روایات إنامه که به جریان در خواب ماندن پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم و همراهان آن حضرت و قضاء شدن نماز آنان و إبار نخل که به مــــوضوع منع پیــامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم از گرده‌افشانی در مورد نخل‌های خرما اشاره دارد و بی ارتباط با موضوع مورد بحث نبود را مطرح نموده و در ترازوی نقد قرار دادیم و این همه نقدی است که به بازار خرد و اندیشه تقدیم داشتیم، تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

شرکیکی از گناهان کبیره‌ای استکه خدای تعالی در قرآن کریم صریحا بخشنده نشدن آنرا بغیر از راه توبه بیان کرده است .از طرفدیگر شرکاز آن جمله گناهانی استکه با وجود اعتقاد به خالقیتتعالی موجبخروج فرد از دین میشود.این نکته مهمی درباره این گناه استکه میتواند هشداردهنده به این مطلبباشد که صرفاعتقاد به وجود آفریننده برای عالم هستی برای نجاتو رستگاری کافی نیست .از نظر قرآن کریم شرکتنهاترین گناهی استکه همه پیامبران الهی علیه آن قیام کرده تمام سعی و تلاشخود را برای ریشه کن کردن آن بکار گرفته‌اند.پیامبر اسلام (ص ) نیز نفوذ این گناه به دلها را به راه رفتن مورچه سنگصافدر شبظلمانی تشبیه کرده استاین تشبیه پیامبر (ص ) وقتی در کنار آن همه آیاتبر حذرکننده قرآن کریم از شرکقرار میگیرد اهمیتبررسی این موضوع را دوچندان میکند.علتهمه این تاکید بخاطر این استکه شرکنقض‌کننده توحیدی استکه حقیقتعالم هستی بدان استوار استدر جهان‌بینی توحیدی همه مخلوقاتبدون استثناء در ذاتخود هیچ استقلالی ندارد و در همه شئون خود وابسته به خدا هستند و هر قدرتو سبیتآنها در طول سبیتخداستنه در عرضآن، ولی مشرکین زمانهای مختلفاز روی عواملی چون جهل و پندار، غرق شدن در زندان تفکراتمادی و حس‌گرایی، تقلید کورکورانه، فریبسودجویان جوامع و امثال این در مقابل خدای تعالی خدایان، اربابو شفیعان مستقلی تصور کرده آنها را شریکخدا در گردشامور و سبیتپنداشته‌اند از نظر قرآن کریم چنین نگاه مستقلانه‌ای به هر مخلوقی در هر کاری شرکمحسوبمیشود.از طرفدیگر برخی از مسلمانان بخاطر عدم توانایی تشخیصحد و مرز توحید و شرکگروهی از مسلمانان را بخاطر شفاعتخواهی توسل و استغاثه به پیامبر (ص ) و اولیاء خدا بعد از وفاتشان مشرکخوانده‌اند.دلیل عمده آنها در این ادعاهایشان مرده و بی‌جان بودن پیامبر (ص ) و اولیاء الهی استاین گروه که بزعم خود درصدد نهی مردم از شرکبود با سخنانیکه زده خودشبه شرکدچار شده است .چرا که اگر ما فاعلیتو سبیتهر موجودی را مشروط به اذن و اراده خدا بدانیم در اینصورتمرده و زنده بودن فرق نخواهد کرد.ولی ما اگر چنین تصور کنیم که شخصدر حین حیاتخود از بیشخود توانایی بر امری دارد و لیکن بعد از مردن بخاطر مردن به کاری توانایی ندارد این قابل شدن به قدرتذاتی به مخلوقی استکه شرکمحسوبمیشود.

رفتار مودبانه‌ی انسان‌ها درتمام جوامع بشری بروز و ظهورجدی دارد و گستره ادب بهوسعترفتار تمام اقشار و گروه‌های بشری است.در رفتار، کردار و نوشته‌های انسانها ادب که همان « ظرافت در عمل است» بار یافته و توانسته است زیبائی خاصیبه اعمال انسان‌ها بدهد. هر که از این سرمایه عظیم بهره‌ای برده باشد نام او به نیکی برده می‌شود و هرکس از آن بی‌بهره باشد خسران عظیمی نصیبش شده است. تأثیر ادب بر افراد، خانواده و جامعه فوق‌العاده مهم است. اگر عناصر جامعه به این سرمایه بزرگ مجهز شود آن جامعه مدینه فاضله خواهد شد. پژوهش درپایان نامه ی حاضر براین اصل مبتنی است که خداوندانسان راخلق نموده تا به مقام خلافت وجا نشینی اوبرسدواسباب رسیدن به این مقام را برای بشرفراهم نموده که یکی ازاین وسایط ارائه ی الگوهای رفتاری یعنی انبیا واوصیا است، لذا برآن است تا علاوه برتبیین جایگاه ادب ازحیث لغت وگستره ی آن دررفتارهای اجتماعی به میزان تاثیر رعایت آن در تربیت فرد، خانواده واجتماعپرداخته ودرپایان الگوی بارز بشری ازنگاه قرآن را معرفی نماید. براین اساس فرضیه های تحقیق چنین تنظیم گردیده است :1-

«صبر و توکّل» از مفاهیم ارزشمند دینی و اخلاقی است، که خداوند متعال در کتاب شریف خود آیات متعددی را به این دو مفهوم اختصاص داده و از مومنان می‌خواهد که با استمداد از آن‌هاباب نجات دنیا و آخرت را به روی خویش بگشایند. صبر و توکّل به عنوان دو مفهوم ارزشمند قرآنی نقش فراوانی در زندگی پیامبران الهی، خصوصاً پیامبر اسلام(ص)و امامان(ع) داشته است. علاوه بر آن مسلمانان و مومنان نیز با تأسی از آیات قرآنی و سنت و سیره پیامبر(ص)و امامان معصوم(ع) در زندگی مادی ومعنوی خود از این مفاهیم بهره برده‌اند. عالمان، دانشمندان، فلاسفه، عرفا و شاعران مسلمان نیز در طول تاریخ زندگی‌شان متأثر از این مفاهیم بوده‌اند، به گونه‌ای که در زندگی شخصی خویش و نیز آثار و تألیفاتشان این تأثیرات کاملاً آشکار است. خواجه حافظ شیرازی نیز که، مانند ستاره‌ای تابناک درآسمان شعر و ادب و عرفان فارسی به زیبای می‌درخشد، با تأسی و الهام از آیات قرآنی به این دو مفهوم ارزشمند در دیوان خویش بها داده و ابیات زیادی را در مورد صبر وتوکّل به رشته نظم کشیده است و پیوند شعر حافظ با تعالیم دینی به قدری قوی و ناگسستنی است که خود حافظ هم گفت: "صبحدم از عرش می آمد خروش عقل گفتقدسیان گوی‌که شعر حافظ از بر می‌کنند

رساله حاضر به منظور بررسی اندیشه ی عدالت صحابه پیامبر گرامی اسلام (ص) در یک مقدمه چهار فصل و نتیجه کلی مباحث تهیه تنظیم گردیده است به این بیان که: در مقدمه به معرفی موضوع و اهمیت آن پرداخته شده است. و فصل حاوی مباحث کلی از قبیل پیشینه ای تاریخی موضوع، اشاره ای به تحقیقات انجام شده در این زمینه اهداف و فرضیه این تحقیق و نیز توضیح کلمات و اصطلاحات کلیدی این مبحث است. و فصل دوم به ریشه یابی این اندیشه اختصاص یافته روی اهداف و انگیزه های طرح این نظریه تکیه ی بیشتر شده است. در فصل سوم دیدگاهها و نظریات عمده در این موارد معرفی شده و فصل چهارم که خود دارای دو بخش است به نقد و بررسی ادله ای این نظریه اختصاص دارد: در بخش اول آیاتی از قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته که شامل آیات ستایشگر و نکوهشگر می شود. و در بخش دوم روایات مربوط به این بحث بررسی شده است. مهمترین اهدافی که برای رسیدن به آنها در این نوشتار سعی گردیده است.1- بیان عدم انطباق اندیشه مذکور با صریح قرآن کریم، روایات صحیحه موجود در منابع معتبر اهل سنت و نیز حقایق تاریخی مورد قبول آنها. 2- تبیین تناقص در مواضع هواداران این نظریه از جهات مختلف. 3-بررسی مفصل انگیزه ها و اهداف طراحان این اندیشه. 4-توجه به این نکته مهم که خوش بینی چشم بسته و بیش از حد به صحابه نه تنها به نفع اسلام و مسلمین نبوده و نیست که پیامدهای بسیار خطرناکی را در پی داشته و دارد.

واژه «کتاب» یکی از مهمترین کلید واژگان قرآنی است که معانی متعددی را دارا می باشد. یکی از کاربردهای وسیع آن در حوزه وحی است که به پیامبران الهی اِسناد داده شده است. این کلمه از نظر لغوی به معنی «نوشته» یا «نوشتن» است که در متن عبری عهد قدیم و آیات قرآنی نیز فراوان به این معنی آمده است. در کنار این معنی ، معنی «ثبت و ضبط» نیز به عنوان معنی ضمنی قابل تصور است. اسناد مشتقات ماده «کتب» به خدای سبحان می تواند بر مبنای همین معنی ضمنی باشد. لذا این واژه در کاربردهای قرآنی بویژه در حوزه وحی لزوماً به معنای مادی و ملموس یا متنی مدون نیست. اِسناد برخی مفاهیم وحیانی توأم با کتاب به برخی انبیای الهی نشان از عدم ترادف آنها دارد. در مواردی نیز رابطه جزءواژگی یا عموم و خصوص میان آنها برقرار است. از طرفی، یکی انگاری همه عناصر وحیانیِ نازل شده بر پیامبران الهی نیز منتفی است. لذا مدلول هر یک از مفاهیم کتاب ، قرآن ، فرقان ، حکمت و ذکر در اِسناد به پیامبر اسلام (ص) متفاوت از دیگری است. این امر درباره دیگر پیامبران نیز صادق است. عمومیت اِسناد کتاب به پیامبران و خصوصیت اسناد دیگر مفاهیم وحیانی ـ همچون تورات و انجیل و قرآن ـ نسبت به برخی پیامبران، بیان از آن دارد که کتاب به عنوان یک اسم معنی و مفهومی کلی بر شاکله اصلی تعالیم هر پیامبر دلالت دارد که از آن تعبیر به «شریعت» می شود. استعمال مشتقات ماده «کتب» درباره خدا ـ که مفید معنی هایی چون ایجاب و حکم کردن است ـ تأییدی بر این سخن است. تفاوت مولفه های معنایی هر کتاب نیز حاکی از تفاوت کتابها و به عبارتی تفاوت در شریعت هاست. استعمال کتاب درباره پیامبر اسلام (ص) دلالتی بر مرحله نوشتاری بودن قرآن و تدوین آن ـ همانگونه که برخی از خاورشناسان چنین پنداشته اند ـ نیست ؛ بلکه هر کدام از این کلمات، معانی خاص خود را دارند. اقتباس تعالیم پیامبر اکرم (ص) از کتاب مقدس یهود و نصاری نیز منتفی است و آرای نویسندگان غیر مسلمان در این باره از استواری و منطق علمی برخوردار نیست.

موضوع این پایان نامه عبارت است از « شخصیت اخلاقی پیامبر اکرماز نگاه قرآن و مستشرقان» که در قالب بخش کلیات وسه فصل سامان دهی شده است، در بخش کلیات به مباحثی از قبیل تبیین و تعریف مسئله، فرضیه ها،ضرورت و روش و اهداف تحقیق پرداختیم،سپس بحث مفهوم، تاریخچه و اهداف استشراق که استعماری سیاسی، تبشیری مذهبی و علمی پژوهشی پرداخته شده، و مواضع مستشرقان نسبت به پیامبر اکرممطرح شده است. در فصل اولدر باره شخصیت اخلاقیپیامبر اکرماز نگاهآیات قرآن و تفاسیر فریقینپرداخته شده است مانند اسوه حسنه بودن، تواضع و فروتنی و مظهر رحمت و رأفت بودن، نرمخویی و عفو و بخشش پیامبر اکرم ، و خُلق عظیم. در فصل دوم فضایل اخلاقی پیامبر اکرماز دیدگاه تعداد مستشرقانی که نگاه منصفانه و واقع بینانه داشته اند: مانند زهد،‌ قانونگذاری، شجاعت، مصلح جهانی بودن، فداکاری،ابرمرد تاریخ بودن، عدالت خواهی، نظافت، مدارات، صدق وصفا، ریاست گریزی، آزادی از شهوات، طرفداری از پاکان،سیاست، مطرح شده است.در فصل سوم اشکالات و اتهامات تعدادی از مستشرقانی که دیدگاه منفی نسبت به پیامبر اکرمداشته اند مانند: تعدد زوجات، تحریف سیمای ملکوتی پیامبر اکرمریاست طلبی، خوشگذرانی، کاهن، شاعر، ساحر بودن و مرض صرع داشتن مطرح شده و پاسخ به اتهامات هم از خود مستشرقان منصف داده شده و دفاع از پیامبر اکرمصورت گرفته است.

رساله با عنوان «پرتو نبی در شعر دری» در یک پیش گفتار و چهار بخش تنظیم شده است: در پیش گفتار، اهمیت و جایگاه این پژوهش و نیز خطر جدا شدن قرآن پژوهی و هنر شعر دری بررسی شده است. در بخش نخست، تأثیر قرآن در گسترش و غنامندی شعر دری، شیوه و پیشینه پژوهش بیان شده است. در قسمت دیگر این بخش، کلید واژه‏ها و دلیل گزینش آن‏ها توضیح داده شده است. ضمن این که تأثیر قرآن در شعر دری از راه ادبیات تطبیقی بررسی می‏شود؛ اما باید گفت گوهر بنیادین قرآن و رویه اعجاز آن از بام ادبیات تازی و دری فراتر است و در گردونه ادبیات ملکی، سنجش پذیر نیست. بخش دوم در مورد تأثیرگذاری زبان تازی در شعر دری است و به دلیل سایه سنگین عربی اندیشی در سرزمین آریان‏ها، دری زبان‏ها و به ویژه در حوزه‏های علمیه، بایسته است که تعامل زبان تازی و دری روشن شود. در بخش سوم، رابطه شعر و قرآن، شاعر از دیدگاه قرآن و قرآن از نظر شاعران بررسی شده است. قرآن با آن که به شدت شعر بودن خود را رد کرده، اما دارای شاعرانه ترین گفتارها و تعبیرها است. این موضوع از نگاه درون متنی و برون متنی نیز بررسی شده است. بخش چهارم، آینه کوچکی است که بازتاب تجلی آفتاب نبی را در مهتاب شعر دری نشان می‏دهد و این پرتو در دو حوزه درون نمایه و برون نمایه تابیده شده است.