جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فقر پدیده‌ای است که میلیون ها انسان در سراسر جهان به آن دچار بوده و با پی‌آمدهای زیانبار آن دست و پنجه نرم می‌کنند. طبیعی است که پیدایش این پدیده معلول عواملی است که آن را به وجود می‌آورد و اسلام که دین جاودانه بوده و به تمام جنبه‌های زندگی انسان‌ها توجه دارد، راهکارهایی جهت پیشگیری و مقابله با آن ارائه نموده است. در این رساله سعی شده است که سازو کارهای اسلام در مبارزه با فقر مورد بررسی قرار گیرد و پاسخ این پرسش که آیا اسلام د رجهت پیشگیری و رفع فقر دارد؟ به دست آید. این تحقیق در سه بخش انجام گرفته است. در بخش اول کلیات (تعریف فقر، اقسام، آثار و عوامل) آن به بحث گرفته شده است، بخش دوم آن تحت عنوان (مکانیسم پیشگیریو رفع فقر) از مسایلی که در جهت پیشگیری و رفع فقر موثرند مثل تقوی، علم و دانش، کار و تولید، عدالت در توزیع، اعتدال در تولید و مصرف و اعتدال در رشد جمعیت و ... ذکری به میان آمده است.و بخش سوم به (راهبردهای مقابله با فقر) اختصاص یافته است که در آن از وظیفه دولت وظیفه ثروتمندان و ابزارهای عمومی فقرزدایی بحث گردیده است. و بالاخره جمع‌بندی و نتیجه گیری از مجموع مباحث رساله شده است.

روایات سیره ومغازی پیامبر (ص) ، یکی از مهم ترین موضوعات تاریخ نگاری اسلامی است که بعد از رحلت ایشان ، مورد توجه راویان و سیره نویسان و تاریخ نگاران قرار گرفت ، و با آغاز تدوین احادیث ،سیره و مغازی پیامبر نیز به صورت مکتوب در آمد و کتاب‌های مستقلی به وسیله‌ی ابن شهاب زهری، موسی بن عقبه ، محمد بن اسحاق ، محمد بن عمر واقدی ، ومحمد بن سعد تألیف گردید و یا همچون محمد بن جریر طبری در ضمن تألیف تاریخ عمومی روایات سیره را نقل کرده است .منابعی که سیره نویسان در تألیفات خود از آنان استفاده نمودند ، گوناگون و متعدد است ، و باتوجه به گرایش علمی مؤلّفان روش‌های آنان در استفاده از این منابع متفاوت است . یکی از این منابع مورد استفاده ، قرآن کریم است که مورد توجّه مورخان و سیره نویسان بوده است. از این رو پژوهش حاضر ، تلاشی است در دست یابی به اطلاعاتی از سیره‌ی پیامبر در قرآن کریم ، میزانونحوه‌ی استفاده عده‌ای از سیره نویسان مشهور از قرآن در تألیفات خویش ، و همچنین مقایسه‌ تطبیقی تعدادی از روایات ذکر شده در کتاب‌های سیره‌نویسان با قرآن کریم در جهت بررسی صحت وسقم آنان.

حضرت محمد (ص‏) آخرین پیامبر و فرستاده خداوند است. و از جانب خداوند متعال پیام الهی را دریافت نمود تا بشر را به اسلام‏ دعوت کند. پیامبر(ص) در طول تاریخ بزرگترین سرمشق بشریت بوده است؛ زیرا پیش از این که با گفتار خود مربی و راهنمای مردم باشد؛ با رفتار خویش بهترین تربیت کننده و راهبر بود. خاتم پیامبران از برترین و سرآمدترین پیامبران به شمار مى‏رود. از این جهت باید از نظر کمالات نفسانى و ملاکات فضیلت و برترى، بالاتر از همه ی انسانها باشد. زندگانی پیامبر(ص) به دو بخش مادی و معنوی تقسیم می شود. بعد معنوی شامل ارتباط آن حضرت با خداوند مثل توکل به او، تسلیم و رضا ...و ارتباط با خود مانند مسئولیت پذیری، ایثار ...و هم در بر دارنده ی نحوه ی برخورد و ارتباط آن حضرتبا دیگران مانند صبر و بردباری، عیب پوشی از دیگران و ... است. همه ی این شاخصه ها درسیره ی آن حضرت نمایان است که نشان دهنده ی شخصیت والای پیامبر(ص) است. هدف از این تحقیق این است کهما به شخصیت پیامبر(ص) که نمونه‏ و اسوه ایی کاملو به طور کلی سمبل جهانی و همیشگی برای تمام مردم در همه زمانهاست؛ پی ببریم ...و سیره ی پیامبر (ص) را برای خود در زندگی الگو و سرمشق قرار دهیم؛ تا به سوی حق رهسپار شویم. روشی که در این تحقیق از آن بهره برداری شده است؛ روش توصیفی- تحلیلی است. و با مطالعه احادیث نقل شده از پیامبر اکرم(ص) صورت می گیرد.

این پژوهش درصدد تبیین جایگاه معنایی واژه حکمت است و نگاه معناشناختی به این واژه، یک راه دست‌یابی به دقایق معنایی و پی بردن به مقصود خداوند متعال است. تعیین جایگاه معنایی دقیق حکمت با این روش، در گرو بررسی معانی قریب‌المعنی (مانند واژه‌های تفکر، حلم، حجر، لب، فطرت، فقه...)، واژه‌هایی که با واژه حکمت تقابل معنایی دارند (مانند واژه-های جهل، خطا، هوی، خشم، تعصب و..) و نیز سایر واژه‌های هم‌حوزه هم‌چون واژه هم‌نیشن (مانند واژه‌های کتاب، ملک، فصل الخطاب، آیات الله، موعظه‌الحسنه و ...) و یا واژه جانشین (مانند بصیرت، علم، عقل، فهم، معرفت، حکم) است. حکمت یک مفهوم قرآنی است که در روایات اسلامی نیز فراوان به کار رفته، با نگاهی به کتب تفسیری و نیز به کتاب‌هایی در موضوع، وجوه و نظایر و کتب لغت دانسته می‌شود که حکمت در معنایی مختلفی به کار رفته است. هم‌چنین حکمت در حوزه‌های دیگر جنبه اصطلاحی پیدا می‌کند و در آن حوزه‌ها براساس موقعیت خود مورد توجه و استفاده قرار گرفته است. در این پژوهش ابتدا معنای حکمت در لغت، قرآن و تفاسیر، حدیث و اصطلاح حکماء و عرفاء بررسی می‌کنیم. اهل لغت حکمت را چیزی می‌داند که از جهل جلوگیری می‌کند و مفسران نیز معانی هم‌چون قرآن، نبوت، سنت، رسیدن به واقع، معرفت خدا و ترس از خداوند ذکر کرده‌اند. در روایات نیز حکمت به قرآن، اطاعت از خداوند، شناخت امام و دوری از گناهان تفسیر شده است. البته حکما شناخت حق، استکمال نفس، تبحر بسیار در صناعت، تعقل برترین موجودات از طریق برترین علم و علم به احوال موجودات را حکمت می‌دانند و عرفاء معرفت، قوه‌ای نفسانی، مواعظ بصیرت‌آمیز را حکمت معرفی می‌کنند و علماء علم اخلاق، حد اعتدال قوه فکریه را حکمت می‌دانند. با بررسی این دیدگاه‌ها به این نکته پی می‌بریم که حکمت همان علم و دانشی است که فایده و منفعت آن زیاد است.

فرستادن درود بر والاترین انسانها عملی خداپسندانه است که خداوند خود بر این کار سبقت گرفته و فرشتگان ومومنان را فرمان داده است که بر او درود فرستند .چنانچه می فرماید :إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیما.امروزه صلوات بر پیامبر وخاندان پاکش به شعار ونماد شیعه تبدیل شده وبه هر بهانه ومناسبتی شیعیان، این سنت الهی را به جای آورده ،نام پیامبر عظیم الشأن اسلام وخاندان پاکش را بلند ویاد این عزیزان خدا را زنده می سازند.مجموعه حاضر کوششی است در راستای بیان اهمیت وجایگاه این شعار اسلامی که در شش فصل تهیه گردیده است:نتایج بدست آمده ازاین پژوهش نشان می دهد، صلوات از ریشه «صَلَوَ » ودر معنای دعا، نماز، عبادتگاه (کنیسه )و... بکار می رود.صلاه از جانب خدا به معنای رحمت واز جانب ملائکه استغفار واز جانب مردم در معنای دعا وتعظیم می باشد . صحیح ترین شیوه صلوات ،صلوات برمحمد و آل محمد است واین شیوه در کتب مختلف شیعه واهل سنت نقل شده وپیامبر صلی الله علیه آله و سلمخود از صلوات بدون آل نهی نموده و آن را «بتراء» خوانده است.آل پیامبر در مکتب امامیه منحصر به علی وفاطمه وحسنین علیهم السلام وذریه طاهره ایشان می باشد. اما در مکتب اهل سنت آل پیامبر به متقین ،صحابه، ازواج وذریه وبالاخره امت حضرتاطلاق می گردد .همچنین همه صاحب نظران امامیه جز برخی، صلوات را در تشهد نمازها، خطبه‌های جمعه و نماز میت واجب دانسته‌اند و از میان مذاهب اهل‌سنت، شافعی ها و حنابله صلوات بر محمد صلی الله علیه آله و سلمرا در موارد یاد شده فرض و واجب شمرده‌اند، در حالی که حنفیه و مالکی ها در همه موارد حکم به استحباب و سنت آن می‌کنند.

موضوع و هدف پایان‌نامه ‌پیش‌رو، تحقیق ‌گسترده ‌و همه ‌جانبه ‌پیرامون ‌مفهوم وعده در قرآن کریم‌ می‌باشد. تحقیقات قرآنی ‌نشان ‌می‌دهد قرآن‌ مستقیم‌ وغیرمستقیم‌ به این‌ موضوع ‌پرداخته‌است. ناگفته‌ پیداست‌ هر امری‌ که ‌ازجانب خداوند حکیم صادر می گردد، بر اساس مصلحت بشروحکمت بالغه الهی است و اساسا صدور امور بیهوده و بی‌هدف از سوی باریتعالی محال علی الاطلاق بوده و منتفی است. بایستی توجه نمود که سرشت آدمی اینگونه است که ‌تا میل به انجام کاری نداشته باشد آن را انجام نمی‌دهد، خداوند لذت های پیش روی بشر را بدین منظور وعده می دهد که انگیزه ای برای انسان ایجاد کند. درختان انبوه که رودها از زیر آن جاری است و خوراکی های لذیذ را برای عده ای وعده ‌می‌دهد، زیرا درک درجات بالای انسانی در آغاز راه برای انسان سخت است، برای ایجاد انگیزه و حرکت دادن انسان همین وعده های ملموس کفایت می کند. درسطح بالاتری هم‌، خشنودى پروردگار بعنوان وعده عالی تلقی می گردد بدین معنا که وعده های قرآن بر اساس مخاطب‌ متغیراست، کما اینکه قرآن اشاره به این مطلب دارد که: (کسانی که انفاق می کنند و کارهای خیر انجام می دهند تنها خشنودی و رضایت پروردگار‌ر‌امی‌خواهند). خدا بیش ازآنچه که‌وعده داده است خواهد ‌بخشید ولی انسان قادر به درک آن نعمت ها نیست. از زاویه ای دیگربرخی از وعده ها در دوره حیات با سعادت نبی گرامی اسلام( ص) رخ داده است و بخشی‌دیگر از وعده ها اختصاص به جهان دیگر دارد که دسته ای از وعده ها خطاب به سائر انبیاء عظام الهی است و دسته ای از آنها مخصوص به‌ پیامبر اعظم ‌و مسلمانان می‌باشد که البته هر بار حامل پیامی نو و امید بخش و نوید دهنده برگ زرینی از تاریخ نورانی اسلام را برای مسلمانان رقم بوده است. درخصوص وعد گفته شده ‌وعده به معنی عهداست، و در اصطلاح تعهد نمودن به انجام کاری است، خواه خیر باشد یا شر. علما و مفسران تفاوتهایی بین وعده و وعید و وعده با عهد قایل شده اند. وعده در قرآن بصورت مکرر آمده‌ و این مسئله در سراسر کتاب نورانی الهی به شکل اعطاءنعمت، شفاعت، نصرت و غلبه بر دشمنان و نظایر آن به چشم می خورد و آیات دال بر حق و حتمی بودن وعده های خدا نسبت به نبی گرامی اسلام (ص) و جمیع مسلمانان، جزء مفاهیم پرشمار قرآن به حساب می آید.

این پژوهش، با رویکردی قرآنی به وصف و شناسایی ابرار می‌پردازد و ویژگی‌های آنان را بر اساس کتاب خدا بیان می‌کند. نویسنده می‌کوشد با مراجعه به آیات و روایات، مقام و جایگاه والای ابرار و مصادیق آن را مشخّص کرده و اهل بیت پیامبر اسلام ( را بنا بر ادلّه‌ای فراوان به عنوان شاخص‌ترین مصداق ابرار در قرآن معرّفی نماید. وی در چهار فصل به تفسیر و شرح اجمالی سوره دهر یا انسان می‌پردازد که در آن به تفصیل از اوصاف ابرار سخن رفته است. او در فصل اوّل تعریف ابرار را از لِحاظ لغوی، اصطلاحی و تفسیری ارائه کرده و تفسیر علمای شیعه امامیه مانند شیخ طوسی، شیخ طبرسی و عالمان اهل سنت همچون: طبری و قرطبی را در این زمینه مطرح می‌سازد. در فصل دوم به تفسیر سوره دهر پرداخته، و نخست به سبب نزول سوره انسان (دهر) و سپس به شبهه‌هایی درباره مکی یا مدنی بودن و نزول آن در شأن اهل بیت پیامبر اسلام ( پاسخ می‌دهد. او در ادامه به تفسیر برخی آیات این سوره در شأن ابرار و جایگاه والای بهشتی آنان می‌پردازد. در فصل سوم ویژگی‌های ابرار، علایم آنان در قرآن و سنّت و نیز صفاتی همچون: وفا به نذر، خوف و رجای الهی، اِطعام کردن به فقیر، امنیت و سلامت، ایمن بودن از آتش جهنّم، رسیدن به وعده الهی، توکل کردن بر خدا، اخلاص نسبت به خداوند متعال، عمل کردن در طاعت الهی، تقوی، مَحبّت الهی، طلب شهادت در راه خدا و مساوی بودن ظاهر و باطن آن‌ها ذکر شده است. نگارنده در فصل چهارم آثار مترتب بر بِرّ و نیکوکاری، اعمّ از آثار دنیوی و اخروی آن را بازکاوی کرده و نوشیدن از آب سلسبیل، بهره بردن از نعمت‌های بهشتی و رفتن به مقام علّیین را از آثار مترتّب بر ابرار و داشتن صفت برّ بر شمرده و آیات، روایات و داستان‌هایی نیز از اوصاف ابرار و عملکردهای آنان نَقل می‌کند.

این پایان نامه از سه فصل تشکیل شده است : فصل اول این پژوهش ، به جفر و مصحف حضرت فاطمه (س) اختصاص دارد . جفر ، پوست بز یا بره ای است که بر روی آن علم ماکان و مایکون نوشته شده است . همچنین جفر، ظرف و وعا برای اشیا ذی قیمتی ، همچون سلاح رسول خدا ( ص) و کتب یوده است . مصحف فاطمه که به املای حضرت فاطمه (س) و دست خط حضرت علی (ع) است ، خبر از حوادث آتیه می دهد . این مصحف بعد از وفات رسول خدا (ص) نوشته شد. فصل دوم ، به صحیفه جامعه می پردازد که مهمترین مکتوب حضرت علی (ع) است ، راجع به محتوای آن آمده است که در آن تمام چیزهایی که مردم احتیاج دارند، وجود دارد ، حتی دیه خراش هم در آن ذکر گردیده است . مصحف علی (ع) عنوان دیگر این مکتوب است ، که بر جنبه قرآنی آن اشاره دارد. صحیفه جامعه ناظر بر بعد تاویل و احکام مورد نیاز مردم بوده ، و براین اساس ، تنها حاوی احکام به نظر می رسد. صحیفه الفرائض - نیز بخشی از همین مکتوب است که به علت داشتن احکام مربوط به فرائض و ارث ، صحیفه ای جدا به نظر می رسد. صحیفه ای در حمایل شمشیر رسول خدا (ص) ، صحیفه ای است که حاوی یک سری مطالب است ، که از کیفیات دقیق آن ، تصویر روشنی بدست نیامده است . گرچه منابع اهل سنت و شیعه ، به این موضوع ، همانند حرمت شهر مدینه ، حدث ، دیه ، فرائض صدقه ، اشاره می کنند. فصل سوم اختصاص به محتوای کتاب علی (ع) دارد. احادیث پیرامون هر موضوع ، ذیل آن آورده شده است . در پایان نیز قصه اصحاب سبت و داستان روز غدیر و نتیجه گیری از مطالب آمده است .

رساله حاضر تحت عنوان واژگان دخیل در قرآن و نقد آرای مستشرقان می باشد که شامل یک مقدمه و دو بخش می باشد و هر یک بخش مشتمل بر سه فصل است و در آخر یک خاتمه و نتیجه گیری.پس از فصل اول از بخش اول که به کلیات موضوع اختصاص یافته است در فصل دوم پیرامون تاریخچه استشراق و انگیزه های آن، مفهوم استشراق و فعالیتهای مستشرقان بحث شده است و در فصل سوم این بخش، مراد از زبان، زبان قوم، زبان قرآن، تأثیر متقابل زبانها، علل وامگیری زبانها و راه های نفوذ آن بررسی شده است.امّا فصل اول از بخش دوم، به طرح دیدگاه های مختلف درباره وقوع معرّبات در قرآن مجید و معرفی طرفداران آن با بیان ادلّه شان و نقد و بررسی ادلّه آنان اختصاص یافته است.در فصل دوم از بخش یاد شده، جدول های متعددی از واژگان دخیل در قرآن از نظر دانشمندان مسلمان و غیر آن با بیان مفترقات و مشترقات از واژگان دخیل میان آنان آمده است و بالاخره در فصل سوم از همان بخش دیدگاه های برخی از مستشرقان پیرامون تعدادی از واژگان دخیل بر اساس کتاب واژه های دخیل در قران مجید نوشته آرتور جفری مطرح و آرای آنان با استناد به اقوال اهل لغت مقایسه و مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است.معرّبات قرآن یکی از شاخه های مفردات الفاظ می باشد که پیرامون واژه های أجنبی و بیگانه در قرآن بحث می کند.کنجکاوی درباره معرّبات قرآن پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)توسط ترجمات القرآن، حبر الأمه صحابی جلیل القدر عبدالله بن عباس ( (ع)) و عبدالله بن مسعود و . . . شروع شده هر چند در این باره تألیفاتی مستقل قبل از قرن دهم وجود نداشته و نخستین کسی که در این امر گام نهاده جلال الدین سیوطی بوده است او توانسته با استفاده از کتابهای تفسیر، قراءات، علوم قرآن، حدیث، معرّّب، لغات القرآن و فقه اللغه، در حد توان معرّبات قرآن را بصورت کتاب جمع آوری کند.جفری در کتاب خویش 322 واژه دخیل در قرآن را معرفی نموده است که این تعداد خیلی بیشتر از آن است که دانشمندان مسلمان به آن پرداخته اند بانگاه اجمالی به این واژه ها معلوم می گردد که نزدیک سه چهارم از آنها واژگانی هستند که دراز زمانی پیش از اسلام وارد زبان عربی شده بصورت واژه های عادی و بومی در آمده اند و برای هفتاد و اندی واژه باقی مانده متأسفانه مدرک کتبی که دال بر کاربرد در زمان جاهلی باشد در دست نیست اما احتمال می رود این واژه ها در گفتار مردم رائج و متداول بوده سپس به قرآن راه یافته است. او در تبیین واژه ها، آرای مستشرقان را در پیش گرفته است.دیدگاه متعدد درباره معرّبات در قرآن در واقع به دو دیدگاه مخالفان و موافقان بر می گردد.مفاهیم واژگانی کلیدی:1-لغات جمع لغه: عبارت است از صدا های ک هر قوم بوسیله آن اغراض خویش را بیان داشته به هدفش می رسد.2-معرّب و دخیل: عبارت است از واژگان بیگانه ای که اعراب طبق قواعد زبان عربی در آن تصرف کردند که تعدادی از آن رنگ و بوی عربیت را به خود گرفتندن و تعدادی دیگر بدون تغییر بر اصل خود باقی ماندند.3-قرآن: (یعنی خوانده شده) کتابی است که از جانب خداوند توسط جبرئیل بر پیامبر اکرم (ص)برا هدایت بشر نازل شده است.4-نقد: (یعنی جدا ساختن خوب از بد) تمییز و نظر کردن به اشیاء جهت شناخت عیوب و محاسن و إعمال رأی و نظر خویش درباره آن.5-استشراق: عبارت است از مجموعه تلاشهای علمی غریبان برای شناسایی و شناساندن تمام ویژگیهای مشرق زمین در تمام حوزه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگ، ملی، مذهبی و . . .

تشبیه و تمثیل و به عبارت دقیق‌تر بیانات تصویری قرآن، از موضوعاتی است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران اسلامی و قرآنی بوده است. منتها در این تحقیق از بعد دیگری که تاکنون مورد توجه نبوده است، بررسی می شود و آن خاستگاه آنهاست. پنهان نیست که غرض از مصورسازی و ممثل سازی مطالب، آسان سازی مطالب پنهان و پیچیده و اثر‌گذاری افزون‌تر بر مخاطبان است؛ به همین رو، مطالب در قابل مثال‌ها و نمونه های آشنای مخاطبان ریخته می‌شود. در این پژوهش کوشش می شود، آن سابقه های تاریخی و فرهنگی که با تکیه بر آنها به ممثل سازی و مصورسازی مطالب قرآنی اهتمام شده است، شناسایی و معرفی گردد. بررسی‌ها در این تحقیق نشان می‌دهد، تمثیلات و تشبیهات قرآنی بر سابقه‌های تاریخی و تمدنی و فرهنگی و مختصات جغرافیایی و بازرگانی عرب حجاز عصر پیامبر اسلام(ص) متکی و مبتنی است. البته، این اتکا و ابتنا بر تاریخ و فرهنگ و تمدن قومی عرب فقط برای آسان سازی مفاهیم قرآنی است و هرگز به معنای تأیید اباطیل و خرافات آنان نیست و هیچ منافاتی هم با جهانی و جاودانی هدایت-های قرآنی ندارد.