جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از نگارش این پژوهش، بررسی روش‌های تربیت‌اخلاقی در سیره حضرت‌ابراهیم (7) از منظر قرآن کریم است.بر اساس فرضیه‌ی تحقیق، در قرآن کریم، روش‌های خاصی از جمله روش‌های ایجادی، اصلاحی، و تثبیتی و تقویتی در تربیت‌اخلاقی انسان در ضمن داستان حضرت‌ابراهیم (7) قابل بررسی است. لذا در این پژوهش سعی شده روش‌های موجود را با زندگانی حضرت‌ابراهیم (7) تطبیق داده و اثرات هر کدام از آن‌ها را بر روی مخاطبان بررسی کنیم.مطالب این تحقیق، با مراجعه به کتب تفسیری، اخلاقی، و تربیتی پس از بیان کلیات و مفاهیم، به بررسی روش‌های ایجادی، اصلاحی و تثبیتی و تقویتی در تربیت‌اخلاقی در سیره حضرت‌ابراهیم (7) در قرآن پرداخته است.در روش‌های ایجادی در تربیت‌اخلاقی مخاطبان، که در سیره حضرت‌ابراهیم (7)، بر اساس آیات نورانی کلام الهی، مورد مطالعه قرار گرفته‌است، می‌توان به روش‌هایی مانند: روش الگویی، عبرت‌آموزی، تشویق، انذار و تبشیر، تلقین به نفس، تکریم شخصیت، ارائه نشانه، پرسش، ایجاد عادت و... اشاره کرد. حضرت‌ابراهیم (7)، با استفاده از این روش‌ها، در ایجاد یک رفتار یا صفت تازه‌ی نیک و پسندیده در مخاطبانش، آن‌ها را به سوی تربیتی اخلاقی فراخوانده‌اند.در ادامه، روش‌های اصلاحی در تربیت‌اخلاقی در سیره حضرت‌ابراهیم (7)، مورد بحث قرار گرفت که این روش‌ها عبارت‌اند از: روش موعظه، محاسبه، معاتبه و معاقبه (سرزنش و کیفر دادن)، تغافل (چشم پوشی)، توبه، مقایسه، وعده پاداش، عمل به ضد و تنبیه. حضرت‌ابراهیم (7) برای اصلاح رفتار مخاطبان از این روش‌ها سود جسته‌اند.سپس در پایان روش‌های تقویتی و تثبیتی در تربیت‌اخلاقی که توسط حضرت‌ابراهیم (7) مورد استفاده واقع شده، بررسی؛ و روش‌های اعطای بینش، ابتلاء و امتحان، تمرین و تجربه، مرحله‌ای بیان کردن، تکلیف به قدر وسع و توانایی، فریضه سازی، مواجهه با نتایج اعمال، مجازات به قدر خطا، یادآوری نعمت‌ها، عطا و حرمان، و...از سیره آن حضرت برداشت شده‌است.بر اساس نتایج حاصل از تحقیق، حضرت‌ابراهیم (7)، از هر سه نوع روش ایجادی، اصلاحی، و تثبیتی به صورت‌های مختلف در تربیت‌اخلاقی مخاطبانش بهره برده‌اند، که استفاده ایشان از بعضی روش‌ها به صورت چشمگیرتری بوده، که از جمله آن‌ها می‌توان به روش پرسش اشاره کرد. حضرت در دعوت مخاطبان خود با طرح پرسش‌های مستمر، اندیشه مخاطبان خود را تحریک کرده، تا ضمن ایجاد تزلزل در اعتقادات واهی آنان، زمینه ارائه و پذیرش پیام‌های الهی را فراهم آورد. از این رو می‌توان گفت، شیوه‌ی پرسش از اصلی‌ترین روش‌های دعوت ایشان محسوب می‌گردد.همچنین ایشان قهرمان احتجاج و مجادله احسن با عموم مخاطبان بوده‌اند. رعایت تناسب روش دعوت با ویژگی‌های مخاطبان، رعایت ادب و احترام وافر، و بکارگیری مفاهیم و موضوعات متنوع عواملی هستند که توانسته مجادله‌های ایشان را به نمونه‌هایی از جدال احسن تبدیل نماید.البته در بیشتر مواقع حضرت از چند روش به صورت همزمان استفاده کرده‌اند. مثلا در مناظره با قوم مشرکش، از روش‌های اسوه، تکریم شخصیت، موعظه، مواجهه با نتیجه عمل، اعطای بینش، مقایسه و ... سود برده‌است، تا هم بتوانند رفتار شایسته‌ای را ایجاد کرده و هم رفتارهای ناشایسته آنان را اصلاح نماید و همچنین به تثبیت و تقویت رفتارهای ایجاد شده بپردازد.

این رساله تلاشی است در زمینه بررسی عوامل رفتاری تربیت عاطفی کودک از دیدگاه اسلام. بررسی عوامل موثر در تربیت کودک در دو حوزه عبادت و اخلاق با رویکرد دینی و قرآنی مورد نظر است. تربیت فرزند بر اساس اسلام امری است لازم و سرنوشت ساز در زندگی وی. بر این اساس، عوامل رفتاری تربیت که اغلب در صفات رفتاریپدر و مادر و نحوه‌‌ی رفتار آنان در محیط خانواده تبلور (ظهور ، نمایان) می‌یابد، از منظر اسلام نقش اساسی در پرورش روحیه عاطفی و معنوی کودک دارد و باید مورد توجه اولیا و مربیان قرار گیرد.با توجه به اینکهیکی از ابعاد وجودی انسان بعد عاطفی اوست که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته و ارزش بعد عاطفی در انسان به آن است که او را به فعالیتهای مثبت و منفی تحریک و تهییج می‌کند و به زندگی انسان جهت می‌بخشد. لذا پژوهش حاضر در صدد است با کمک دیدگاه قرآن و سنت ابعاد تربیت عواطف کودکان را شناسایی کرده و به مقایسه بیان مفاهیم و حقیقت عاطفه و جایگاه آن از دیدگاه اسلام و قرآنبپردازد. به منظور دستیابی به این اهداف و با توجه به اینکه موضوع پژوهش امری نظری است از روش توصیفی- تحیلی استفاده کرده و از آیات قرآن و نهج البلاغه و کتب روایی و احادیثائمه اطهار (ع) در رابطه با تربیت عواطف بهره برده و نتایج زیر بدست آمده است.به عواطف در دو جنبه مثبت و منفی در قرآن و روایات اشاره شده است و مرکز کانون آن قلب «دل» انسانی می‌باشد، در همه افراد به صورت فطری و بالقوه وجود دارد و زمینه رشد می‌طلبد. هدف اسلام از تربیت عاطفی هدایت و راهنمایی عواطف انسان به منظور رساند او به کمال است و کمال انسان قرب به خداست.لذا تربیت عاطفی قصد دارد تحت اراده و هدایت مربی، انسان را به حدی از رشد عاطفی برساند که همه عواطف خود را جهت رضای خدا و تقرب به او بکار گیرد. بدین منظور کلیه عواطف باید به گونه‌ای پرورش یابند و کنترل شوند که تحت فرمان عقل و شرع قرار گیرند تا موجبات رساند او به ثبات عاطفی یا تعادل عاطفی فراهم آید.واژه‌های کلیدی: قرآن، اسلام، تربیت، سیره، سنت، کودکان، رفتارهای عاطفی، محبت، حسادت، اضطراب، خشم، شادی،تربیت دینی و اخلاق .

سیره رسول اکرم (ص)، سیره عملی انسان کامل است. پرداختن به زندگی، منش، روش و اصول عملی در سیره پیامبر اکرم (ص) که الگویی کامل است پرداختن به گنجینه ای بس گرانبهاست. ماین تحقیق یک تحقیق کاربردی است که با روش توصیفی تحلیلی و با هدف آشناسازی خواننده با نقش الگویی، تربیتی پیامبر اکرم (ص) در پرورش انسان به نگارش درآمده است.بدین منظور اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه‌ای و فیش‌برداری از اسناد و مدارک موجود: کتاب، مقالات و جزوات گردآوری شده است و با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که:1-

در تحقیق حاضر به بررسی دیدگاه های قرآن و روایات در مورد نقش مادر در تربیت دینی فرزند قبل و بعد از تولد پرداخته شده است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی است. همچنین روش جمع آوری داده ها روش کتابخانه ای و ابزار آن، فیش برداری است و در این تحقیق برای تحلیل اطلاعات از تحلیل کیفی استفاده شده است .سوال های تحقیق به شرح زیر است :1-نقش مادر در تربیت دینی فرزنددر دوره قبل از تولد از دیدگاه قرآن چیست ؟2-نقش مادر در تربیت دینی فرزنددر دوره بعد از تولد از دیدگاه قرآن چیست ؟3- نقش مادر در تربیت دینی فرزنددر دوره قبل از تولد از دیدگاه روایات چیست ؟4- نقش مادر در تربیت دینی فرزنددر دوره بعد از تولد از دیدگاه روایات چیست ؟یافته ها نشان می دهد که ازدیدگاه قرآن در مرحله قبل از بارداری نقش وراثتی مادر از جهت اخلاقی، هوشی، رفتاری و خانوادگی در تربیت دینی فرزند موثر است. همچنین تغذیه وی در این دوران و خودسازی اش در تربیت دینی فرزند اثرگذار است. در مرحله بارداری نیز ایمان و اعتقادش، اخلاق و تقوا وحتی نوع تغذیه اش اثر گذار است.در مرحله بعد از تولد، ایمان و تقوای مادر و نیز نوع تغذیه اش در شیر نقش دارد. بعد از این مرحله، مادر می توانددر پرورش اعتقادات، اخلاق و رفتار فرزندش موثر باشد. از دیدگاه روایات، مادر در دوره قبل از بارداری نقش وراثتی در تربیت دینی فرزند دارد. همچنین اخلاق، اعتقاد، رفتار و تغذیه وی در دوره بارداری در تربیت دینی فرزند اثرگذار است. اخلاق، رفتار، هوش، عقیده، ونوع تغذیه اش از طریق شیر به فرزند منتقل شده و در تربیت دینی وی تاثیر دارد. در دوره بعد از شیردهی مادر می تواند اخلاق، اعتقادات و رفتار وی را در جهت تربیت دینی پرورش دهد.

تمامي اديان الهي داراي آموزه هاي ديني خاصي براي پيروان خود مي باشند. در اين ميان اسلام در تمام ابعاد زندگي وارد شده و توصيه هايي براي سعادت و رستگاریانسان ارائه نموده است و طريقتي كامل و همه جانبه را كه تمامي استعدادهاي كمالي انسان را به منصه ظهور بياورد را در پيش راه انسانها قرار داده است. با بررسي آگاهانه و حكيمانه توصيه هاي الهي و عمل به آنها نه تنها نيازهاي روحي و جسمي و مادي و معنوي فرد بلكه اجتماع بشريت برآورده گرديده و سعادت جامعه بزرگ انساني تامين مي گردد.از ديدگاه قرآن و سنت تاثير ذكر در كمال انسان امري انكار ناپذير مي باشد و مانند روح بر پيكره اعمال انسان مي باشد. با توجه به اينكه تعاريف قرآني و روايي كه از ذكر گرديده و ذكر و ياد خداوند جزء مهمترين عوامل سعادت دنيوي و اخروي فرد و اجتماع شناخته شده ، لذا این پژوهش بر آن است تا مفاهيم مختلف ذكر و اذکار ماثورهاز اهل بیت (علیهم السلام ) را از ابعاد مختلف علمي و كاربردي مورد بررسي قرار دادهو شناخت كاملي از نظر قرآن و روايات نسبت به مفهوم ذكر و آثار آن وفوايد اذکار ماثوره ارائه نماید .سوالات اصلی این است که نقش ذکر در اصلاح فرد و جامعه چیست ؟ و تأثیر ذکر در تعالی انسان و رستگاری اخروی او چه میزان است ؟ برای پاسخ به این سوالات مباحثی به شرح زیر بیان می گردد : مفهوم ذکر از دیدگاههای گوناگون ، انواع ذکر و اهمیت آن ، فواید و آثار ذکر ، موانع ذکر و معرفی و تأثیر اذکار مأثوره و ....لذا با روش کتابخانه ای و با استفاده از متون مختلف اسلامی موضوع مورد بررسی قرار داده شد و نتایج این بررسی حاکی از آن است که یکی از نیازهای اساسی انسان ، معنویت و ارتباط با خداست که شناخت و تسلط به این نیاز همواره موجب توفیق آدمی در مراحل گوناگون زندگی و در همه زمینه ها بوده است . بررسی آیات و روایات و نیز نظریات دانشمندان اسلامی نشان می دهد که ذکر و دعا اثر مثبتی و مستقیم براصلاح فرد و جامعه و تعالی و رستگاری انسان دارد .

اساس و مبنای سیاست جهانی اسلام بر «دعوت »استوار می باشد. سیره عملی حضرت رسول اکرم(ص) و ائمّه ه‍‍ُدی(ع)نیز مبتنی بر «دعوت»به توحید بوده است.پذیرش و گسترش اسلام اصیل نیز بر همین مبنا صورت گرفته و اجباری در پذیرش اصل اسلام نبوده است.جنگ در اسلام از نتایج مخالفت سران کفر با دعوت اسلامی به شمار می رود.جنگ مشروع در اسلام به «جهاد فی سبیل الله» موسوم است.بر اساس سیره نبوی و سیاست های دولت علوی(ع) ،جنگی مشروع است که در جلو گیری از ستم و بیداد و دفاع از کیان و ناموس اسلام باشد.بر این اساس حتّی جهاد ابتدایی نیز در واقع جهاد دفاعی محسوب می شود.صلح در اسلام،دارای معنی عمیق و وسیعی است و آن عبارت است ازسازش و همزیستی مسالمت آمیز در سایه عدالت وامنیّت اجتماعی برای تمام مردم. حضرت علی (ع) خود مظهر این ارزش ها است که در تمام زندگی شریف خود،با ملاطفت و مهربانی و مردم داری برخورد میکرد.اصل در سیاست آن حضرت(ع) بر صلح و هم زیستی مسالمت آمیز است و در بسیّاری مواقع، با وجود امکان آغازگری و پیروزی حتمی در جنگ،حتی الامکان به این امر اقدام نمی کردند مگر این که وادار به آن می گردیدند و در هر سه جنگ ،آن حضرت،آغازگر جنگ نبوده اند. می توان گفت که رفتار صلح خواهانه آن حضرت،یکی از مهمترین سیاست های استراتژیک ایشان بوده است.در اینپژوهش ، شامل چهار فصل و یک نتیجه گیری ،به تشریح نظرات اسلام وبیانات و سیره عملی امیر المومنین،علی (ع) در خصوص جنگ و صلح پرداخته شده است.

سعادت ازدغدغه هاوآرمان های اصلی انسانی است و از گرایش های فطری انسان سعادت طلبی و کمال جویی او می باشد یعنی همه ی انسان ها به طور فطری خواستار سعادت خود هستند. به نظر نگارنده قرآن کریم عوامل رسیدن به آن را ارائه نموده که مشتمل بر عوامل اعتقادی، اخلاقی و رفتاری است و همچنین آثار و ثمرات زیادی بر آن مترتب نموده است.وموثرترین عاملی که قرآن کریم برای تأمین سعادت پیش بینی می کند، ایمان و عمل صالح است که آثار متعددی بر آن مترتب است.این پژوهش با بهره گیری از روش نقلی و وحیانی و استمداد از اسناد کتابخانه ای به صورت محیطی و محدود به گردآوری و تحلیل و پردازش داده ها پرداخته و با جستاری در آیات مرتبط با موضوع، این موضوع را تحلیل و تبیین می کند.آن چه پیش رو دارید پژوهشی است با عنوان «عوامل و آثار سعادت انسان از منظرقرآن کریم» از جمله ی پژوهش های کاربردی در حوزه ی معارف قرآن است. در این راستا تلاش شده که حقیقت سعادت، عوامل رسیدن به آن و آثاری که مترتب بر آن را از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار داده و با در نظر گرفتن اهداف، فریضه و سوال اصلی پیش رفته تا جویندگان سعادت را از این طریق به عوامل و آثار آن آشنا و با عمل به عوامل، جزء سعادتمندان واقعی قرار گیرند.پژوهش حاضر از چهار فصل تشکیل یافته است: فصل یکم، به کلیات با عناوینی همچون؛ بیان مسئله، پیشینه، اهداف، سوال اصلی و… پرداخته و ابعاد مختلف پژوهش در این فصل تشریع شده است.فصل دوّم با عنوان سعادت حقیقی انسان از دیدگاه دانشمندان که مشتمل بر دیدگاه های دانشمندان غرب و دانشمندان اسلام می باشد که هر یک به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته اند.فصل سوّم؛ با عنوان عوامل سعادت انسان ازمنظر قرآن کریم، مطرح نموده، عوامل و راه هایی که به بهترین نحو، انسان را به سرمنزل سعادت و رستگاری رهنمون سازند: و بالاخره در فصل پایانی (فصل چهارم) که با عنوان آثار سعادت انسان ازمنظر قرآن کریم، مطرح گردیده است.

انفاق یکی از تکالیف الهی است که قرآن به شیوه های گوناگون ، با تاکید بسیار زیادی بر آن داشته است . ارائه تعریف دقیق انفاق و راهبردهای ترویج فرهنگ آن از دیدگاه قرآن ، یکی از نیازهای مهم جامعه امروز است . بحث ازاین مهم و تبیین جایگاه آن می تواند نقش بسزایی درد گسترش فرهنگ آن و ارتقا سطح مادی -معنوی و همچنین فردی - اجتماعی افراد جامعه داشته باشد. انفاق واژه گسترده و عامی است که در برگیرنده و مرتبط با برخی واژه ها و مفاهیم مترادف یا جزیی تر است. به طور کلی انفاق در قرآن عبارت است از ، هزینه کردن بخشی از نعمت های مادی و معنوی در راه خدا که در پی خود آثار و فواید دنیوی و اخروی به دنبال خواهد داشت. ترویج فرهنگ انفاق در قرآن با راهبردهای گوناگونی صورت می گیرد که معرفی آنها برای گسترش فرهنگ آن در جامعه بسیار مفید و سودمند است . از طرف دیگر موانع و آفتهای مهمی نیز بر سر راه انفاق وجود دارد که ریشه در ضعف ایمان و نیز اختلالات شخصیتی افراد دارد. بی شک شناختن همه اینها گامی موثر در جهت خودسازی و بالا بردن سطح فرهنگ جامعه مسلمین است . نکته حائز اهمیت آنکه، متاسفانه بسیاری از موضوعات مهم و سودمند قرآنی همچون انفاق، همواره در طول تاریخ از پژوهش ها و رویکردهای معناشناختی به دور بوده اند. همچنین اینگونه موضوعات که بررسی همه جانبه آنها نیاز همیشگی جامعه مسلمین بوده است از تحقیق موضوعی و تفسیر قرآن به قرآن بوسیله تدبر در آیات الهی نیز محروم بوده اند و اگر هم تحقیقاتی در آنها صورت گرفته است بیشتر با نگرش های خاص و کلی بوده است اما تحقیق حاضر پژوهشی مستقل ، با استفاده از شیوه معناشناختی و به روش تفسیر موضوعی قرآن به قرآن است که از راه تدبر در آیات و سیاقهای قرآن و مطالعه و تحقیق درتفاسیر و کتب مهم شیعه و سنی حاصل گشته است. عمده ترین نتیجه ای که از این تحقیق حاصل می گردد آن است که هدف مهم در تشریع انفاق ، بیش از هر چیز رشد و تربیت فردی ، ارتقا سطح اندیشه و تعالی مادی و معنوی انفاق کننده بوده است. از طرف دیگر گسترش فرهنگ انفاق درجامعه موجب برطرف شدن فقر و محرومیت و مفاسد و مشکلات ناشی از آن و استحکام بیشتر حکومت و جامعه اسلامی است.

تعالیم الهی تنها تأمین کننده ی نیازهای فطری و عقلانی بشر در ابعاد گوناگون می باشد لذا، بشر باید آن تعالیم را در سبک زندگی فردی واجتماعی پیاده کند. وجه اصلی نیاز آدمی به دین و آموزه های دینی، سازماندهی به زندگی فردی و اجتماعی است، زیرا؛ انسان بدون استعانت از آموزه های وحیانی و بهره گیری مطلق از عقل محدود خود نمی تواند نیازهای روحی و روانی خود را برطرف کند و به همین دلیل است که انسانها در هر زمانی به دین و دینداری گرایش داشته و آن را پذیرا بوده اند. امروزه برخی ها تحت تأثیر افکار و اندیشه های وارداتی نظیر سکولاریسم، اومانیسم وغیر آن، منکر تأثیرگذاری جدی و عمیق دین در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها هستند ویا با اذعان به تأثیر دین در زندگی فردی، تأثیرات اجتماعی دین را برنمی تابند ودر زندگی فردی هم نقش وتأثیرگذاری دین رافقط در بعد معنوی ورابطه با خدا منحصر می کنند و دین را فاقد توان لازم برای مدیریت وبرنامه ریزی واداره ی زندگی مادی ومعنوی توأم باهم دانسته و در ایجاد توسعه وپیشرفت وتمدن سازی ناتوان وناکارآمد معرفی می کنند. تحقق الگوی سبک زندگی اسلامی راهکاری موثر وکارآمد برای مقابله با ارزشهای غرب در جوامع مختلف اسلامی و به ویژه در ایران است. رهبر معظم انقلاب با طرح این موضوع در این زمینه فرمودند : "راهبرد مقابله با هجمه فرهنگ غرب، الگوی ایرانی اسلامی است".

فقر پدیده‌ای است که میلیون ها انسان در سراسر جهان به آن دچار بوده و با پی‌آمدهای زیانبار آن دست و پنجه نرم می‌کنند. طبیعی است که پیدایش این پدیده معلول عواملی است که آن را به وجود می‌آورد و اسلام که دین جاودانه بوده و به تمام جنبه‌های زندگی انسان‌ها توجه دارد، راهکارهایی جهت پیشگیری و مقابله با آن ارائه نموده است. در این رساله سعی شده است که سازو کارهای اسلام در مبارزه با فقر مورد بررسی قرار گیرد و پاسخ این پرسش که آیا اسلام د رجهت پیشگیری و رفع فقر دارد؟ به دست آید. این تحقیق در سه بخش انجام گرفته است. در بخش اول کلیات (تعریف فقر، اقسام، آثار و عوامل) آن به بحث گرفته شده است، بخش دوم آن تحت عنوان (مکانیسم پیشگیریو رفع فقر) از مسایلی که در جهت پیشگیری و رفع فقر موثرند مثل تقوی، علم و دانش، کار و تولید، عدالت در توزیع، اعتدال در تولید و مصرف و اعتدال در رشد جمعیت و ... ذکری به میان آمده است.و بخش سوم به (راهبردهای مقابله با فقر) اختصاص یافته است که در آن از وظیفه دولت وظیفه ثروتمندان و ابزارهای عمومی فقرزدایی بحث گردیده است. و بالاخره جمع‌بندی و نتیجه گیری از مجموع مباحث رساله شده است.