جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قیام امام حسین (ع) در طول تاریخ مسئله بسیار مهمی برای مسلمانان و حتی غیرمسلمانان بوده است که به دلایل مختلف نسبت به آن علاقه‌مندی نشان داده‌اند و سعی کردند که این مسئله را به لحاظ اهداف و انگیزه‌ها وپیامدهای سیاسی اجتماعی، تاریخی و حتی اقتصادیمورد تحلیل و واکاوی قرار دهند،در این مسیر نظرات مختلفی را ارائه داده‌اند که بعضی از این نظرات موافق نظر شیعه و طبق بیانات گهربار حضرت سید الشهداء پیرامون قیام عاشورا است و برخی دیگر مخالفند که شاید بخشی از این دیدگاههای مخالفبا انگیزه‌ها و دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی طرح شده باشد از جمله کسانیکه در این زمینه وارد بحث شده‌اند مستشرقان و خاورشناسان غربی و غیرغربی هستند که از دو یا سه سده گذشته نسبت به این موضوع علاقه نشان داده و مطالبی را بیان نموده‌اند که سعی شده ترجمه مباحث آنان با حفظ امانت‌داری در این پژوهش آورده شود و در نهایت بخش‌های از سخنان گهر‌بار و نورانی اباعبدالله الحسین (ع)به صورت یک متن مستند که کارگردان و رهبر نهضت عاشوراست به عنوان الگو و شاخصی برای ارزیابی میزان صحت و سقم مطالب مستشرقان در مورد ابعاد مختلف عاشورا ذکر گردیده است.

مستشرق درلغت به معنای روشن و تابان آمده است، ولی منظور ازمستشرقان معنای اصطلاحی آن است که عبارت است از: شرق شناسان،عالمان و محققان دانا به مسائل مشرق زمین. مستشرقین درواقع محققین غربی هستند که در مورد مشرق زمین یعنی تاریخ، فرهنگ، مذهب، سیاست،اقتصاد و همه جنبه‌های مربوط به شرق تحقیق می‌کنند. شرق شناسی علی رغم آن که درظاهر به عنوان یک رشته علمی و دانش محض است،ابزاری است که غالبا"دراستخدام اهدافمسیحیت و یا اغراض استعماری دولت‌های غربی بوده است. به لحاظ تاریخی تبلیغ مسیحیت پس از حرکت شرق شناسی پدیدار شد وشرق شناسی برایخدمت به تبلیغ مسیحیت پدید آمد به همین دلیل نسل نخست شرق شناسان ازکشیشان و راهبان بودند. مستشرقان غالبا"دربررسی معارف اسلامی وتاریخ اسلام از کتاب‌های اهل سنت بهره گرفته اند که دارای اشتباهات وضعف‌های بسیاری است.مستشرقان یهودی ومسیحی با عنوان بررسی علمی وبی‌طرفانه آثار خود را عرضه کرده وبه مدح وتجلیل پرداخته اند تا صداقت خود را به مسلمانان نشان دهند. شخصیت امام حسین(ع) وحماسه عاشورا ازجملهحوادث تاریخی است که شرق شناسان زیادی از ملیت‌های مختلف آثاری مستقل دراین زمینه پدید آورده‌اند مانند کتاب امام حسین وایرانیان ازکورت فریشلر آلمانی ویا سیاست الحسینیه اثر ماربین آلمانی و تعداد زیادی هم درلابلای تألیفات خود به شخصیت امام حسین(ع) و قیام عاشورا پرداخته‌اند. مانند ادوارد براون درکتاب تاریخ ادبیات ایران وسرپرسی سایکس درکتاب تاریخ ایران. هرچند که تکیه آن‌ها در نوشته‌هایشان برمنابع غیرمعتبریا منابعاهل سنت بوده است بعضی ازمستشرقان دربررسی این حادثه تاریخ اسلام دچار اشتباه شده ونهضت امام حسین(ع) را جریانی قدرت طلبانه و سیاسی نشان داده‌اند واز سویی دیگر کمتر شرق شناسی را می‌توان یافت که در مورد حرکت امام حسین(ع) به فرمایشات وصحبت‌های ایشان استناد کرده باشد ودر مواردی امام حسین (ع) را جنگ طلب معرفی کرده‌اند وازاقدامات صلح طلبانه وانسان دوستانه ایشان سخنی به میان نیاورده‌اندوحتی برخی مستشرقان عاشورا را روز تولد شیعه دانسته اند. از طرفی با توجه به تغییروتحولاتی که در عرصه فرهنگ صورت گرفته و می‌گیرد گرفتار نوعی درجا زدن شده وفضای شفافی از این حادثه عظیم تاریخ اسلام ارائه نمی‌شود هر چند مستشرقین زیادی ازملیت‌های متفاوت در مورد امام حسین(ع)اظهار نظر کرده ویا صاحب آثارهستند. شرق شناسی درانگلیس از قرن هفدهم میلادی و به‌ویژه درزمینه مطالعه شریعت اسلامی آغاز شده است. عده‌ای از صاحب نظران معتقدند شرق شناسی انگلیسی پوششی برای اهداف سیاسی ونظامی وجاسوسی بوده و عده‌ای از مستشرقان درلباس سیاست‌مدار یا نظامیان درخدمت دولت بریتانیا قرارگرفتند به طوری که دولتمردان انگلیسی پیش از هر تصمیم درباره شرق با مستشرقان مشورت می‌کردند، اما در آلمان به دلیل فراهم نیامدن شرایط سیطره آلمان برکشورهای شرقی ودور بودن مطالعات شرق شناسی این کشور از انگیزه‌های استعماری، لذا مطالعات شرق شناسان این کشور ازدقت،عمق وبی طرفی بیشتری برخوردار است، پژوهش حاضر به دنبال آن است که پس از بررسی وتجزیه وتحلیل مشخص کند شباهتها وتفاوتهای مطالعه تطبیقی شرق شناسان آلمانی وانگلیسی درمورد قیام امام حسین (ع) چگونه است

حقیقت مذهب تشیع به ویژه در عرصه اعتقادات و تاریخ تشیع آن‌طور که شایسته و صحیح است، به دنیای غرب که به مستشرقین خود چشم دوخته‌اند، معرفی نشده است. اطلاعات مستشرقان از اسلام و مطالعاتی که در آثار اسلامی داشته‌اند و ارتباطاتی که با علمای اسلامی داشته‌اند، غالباً در محیط و از منابع اهل سنت بوده و حتی در تشخیص و تمییز مذاهب مختلف اسلام و مبانی و اصول آن‌ها نیز به علمای اهل سنت مراجعه کرده‌اند و نظرات آن‌ها را پذیرفته‌اند. اگر مستشرقی نیز به ایران یا کشورهای شیعی آمده است، همچون خانم آنه ماری شیمل، غالباً تنها به وضع عمومی و اجتماعی مذهب تشیع که از عوام مردم منعکس می‌شده است، اکتفا کرده و یا غالباً از افراد عوام به جای علما، اطلاعات کسب کرده است؛ همچنین کسانی چون کربن که حقایق اسلام را از دید شیعه نگاه می‌کند و تشیع را یک مذهب حقیقی می‌داند و برخلاف دیگر مستشرقان با علمای شیعه ارتباط داشته و از آن‌ها کمک فکری می‌گرفته است، به جنبه باطنی شیعه توجه داشته و عقیده دارد که «نمی‌توان جهان‌شناسی و امام‌شناسی را بدون در نظر گرفتن کتب اسماعیلیه مطالعه نمود.» (محمد حسین طباطبایی، شیعه (مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن)، صفحه65-64) بنابراین در دیدگاه یک دانشمند غربی با برداشتی که از آثار مستشرقان دارد، اسلام همان مذهب تسنن است؛ و شیعه نیز از منظر توصیفی اهل سنت، مطالعه شده است. از طرف دیگر، یکی از بنیان‌های اعتقادی خاص شیعه، موضوع امامت با دو رویکرد امامت خاصه و عامه است. واقعیت آن است که برخی مستشرقان به واسطه عدم شناخت کافی از جایگاه امامت در منظر شیعه و عدم بهره گیری از منابع معتبر شیعی و برخی دیگر به واسطه عناد با تشیع و یا داشتن انگیزه‌های تبشیری و استعماری، تصویری نادرست از امامت شیعی در اذهان جهانیان ترسیم نموده‌اند. موضوع پیشنهادی بنده با توجه به مطالب فوق، بررسی انتقادی دیدگاه مستشرقان برجسته متأخر در قرن 19 و 20 در شرح عقیده شیعه درباره موضوع امامت است. قصد دارم برجسته‌ترین آرای مستشرقان مشهور قرن 19 و 20 در موضوع امامت را تبیین و در نهایت بررسی انتقادی کنم.

مهدویت یکی از مهم ترین و ریشه دارترین اعتقادات دینی شیعیان دوازده امامی است. شیعیان در این موضوع با توجه به روایات ائمه:بر این عقیده هستند که حضرت مهدی دوازدهمین امام و دارای ویژگی های مشخصی هستند که در روایات پیامبر اکرم 6و اهلبیت: به دقت بیان شده است همچون نام و القاب آن حضرت، پدران و نسل آن حضرت، غیبت و آزمایش مردم به غیبت آن حضرت و ... که در این رساله تعدادی از این روایات را نقل خواهیم کرد.بحث مهدویت در آثار مستشرقان و دگراندیشان عصر حاضر، دچار چالش هایی شده است که غالبا با نگرش تاریخی بدان پرداخته‌اند. لذا ما دراین رساله برآنیم تا دیدگاه مستشرقان و دگراندیشان عصر حاضر را با مراجعه به آراء متکلمین قرن 3و 4 از منظر تاریخی مورد ارزیابی و نقد قرار دهیم. مستشرقانی که به آن ها پرداخته‌ایم مانند جیمز دارمستتر، فان قلوتن، ایگناز گلدزیهر و ... و همچنین نظرات سه نفر از دگراندیشان همچون دکتر سید حسین مدرسی طباطبایی، دکتر جاسم حسین و دکتر عبدالعزیز ساشادینا بود‌اند. در پایانِ هر بخش به جز بخش اول (کلیات) نتیجه ای از آن بخش را نوشتیم، در آخر نیز بخش نتیجه گیری را از کل رساله ذکر کردیم.کلید واژه‌ها:مهدویت، مهدی، مستشرقان،متکلم

قرآن معجزه جاوید پیامبر(ص) است. دشمنان و مخالفان از همان آغاز بعثت پیامبر(ص) برای خاموش کردن نور قرآن با طرح شبهاتی مانند سحر، شعر و اساطیرالاولین دانستن قرآن در مقابل این کتاب مقدس صف‌آرایی کردند. امروزه برخی از مستشرقان عداوت و دشمنی خویش را به شکل «مطالعات اسلامی و قرآن پژوهی» ادامه داده‌اند که یکی از هدف‌های آنان تشکیک در اعتقادات اسلامی مردم و مخالفت با قرآن و تعالیم حیات بخش آن است. شهید مطهری که مرد میدان مبارزه با شبهات و دیدگاه‌های انحرافی است، با نقدهای منصفانه و عالمانه خویش و با هدف ابطال دیدگاه‌های معاندان و مخالفان قدم به این عرصه گذاشته است. در این پژوهش ابتدا به کلیات و مفاهیم و بعد از آن شرحی کوتاه از زندگی‌نامه، آثار و معیارهای نقد علمی از دیدگاه شهید مطهری می‌پردازد. سپس به بررسی نقدهای ایشان به شبهات قرآنی مستشرقان پرداخته شده است. بخشی از شبهات مستشرقان به دلیل تحلیل‌های نادرست آنان از قرآن و تعالیم آن است. گسترش اسلام با زور و شمشیر، انکار معجزات غیر قرآنی پیامبر اکرم(ص)، عدم انطباق تعالیم اسلامی با مقتضیات زمان و جبری مسلک دانستن مسلمانان از این دسته شبهات است. بخش دیگر شبهات آنان مغرضانه و دارای ماهیت تبشیری و دینی است؛ تأثیر پذیری پیامبر(ص) از محیط اجتماعی، انکار جهانی بودن اسلام و نفی امی بودن پیامبر(ص) با چنین هدفی شکل گرفته است. شهید مطهری با استناد به قرآن و منابع و متون اسلامی، اسناد تاریخی و واقعیات اجتماعی به شبهات آنان به خوبی پاسخ داده است. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقدهای شهید مطهری به شبهات مستشرقان پرداخته شده است و اطلاعات مورد نیاز و روش جمع‌آوری داده‌ها، با استفاده از روش کتابخانه‌ای انجام گرفته است.کلید واژه‌ها: شبهات قرآنی، مستشرقان، شهید مطهری

قرآن کریم از جانب خداوند یکتا ، بعنوان اساسی ترین منبع هدایت بشر فرستاده شده که بواسطه عمل به آن می توان در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی ، جسمی و روحی ، دنیوی و اخروی و ... به سعادت رسید .از سویی برخی مستشرقان به طور سنّتی انتقادهایی را بر قرآن کریم وارد نموده اند که برخواسته از دشمنی هدفمند یا عدم آگاهی از مفاهیم بنیادین قرآن کریم می باشد .پرسش اساسی این پژوهش آنست که به بررسی انتقادهای علوم تجربی معاصر (100 سال اخیر ) مستشرقان معاصر بر حریم مقدّس قرآن کریم و پاسخ های عالمانه ای به دیدگاه آنان بپردازد .پاسخ به شبهات و انتقادات مستشرقان معاصر در حوزه علوم تجربی ، برساحت مقدّس قرآن ، موجب حمایت از حریم مفاهیم علمی قرآن ، دفاع از اعجاز علمی قرآن ، در راستای اثبات وحیانیت قرآن و رسالت پیامبر (ص) بوده و موجب تقویت ایمان جامعه بویژه نسل جوان و فرهیخته خواهد بود .

مسئله این است که عرفان اسلامی با قرآن کریم چه ارتباطی دارد؟ بعبارتی آیا این علم ریشه در مکاتب عرفانی بیگانه داشته و از آنها وام گرفته شده است؟ یا اینکه عرفان اسلامی منشأ قرآنی و اسلامی دارد؟ برخی از مستشرقان سالیان مدیدی به این شبهه دامن زدند که عرفان اسلامی ریشه در عرفان‌های بیگانه دارد. در این مسئله دو دیدگاه‌ وجود دارد؛ طرفداران دیدگاه اول که به چند گروه تقسیم می‌شوند معتقدند: عرفان اسلامی ریشه در عرفانهای دیگر دارد؛ لذا عده ای عرفان اسلامی را از یهودیت، برخی آن را از مسیحیت، و گروهی از بوداییان و هندوان، افرادی نیز آن را نشأت گرفته از مکتب نو افلاطونیان و برخی نیز مناشی دیگری را برای عرفان اسلامی معتقدند. دیدگاه دوم که این رساله به تقویت آن پرداخته و دلایل و نیز شواهدی برای آن اقامه نموده است این است که عرفان اسلامی از درون اسلام و قرآن کریم جوشیده و منشأیی جز آن ندارد. تحقیق حاضر پس از تبیین مفاهیم کلی و توضیح برخی از مهم‌ترین مبانی عرفان اسلامی و نیز منازل سلوک عرفان اسلامی، به شبهات مستشرقان در زمینه انکار اسلامیت عرفان و شبهات محتوایی پاسخ داده و در نتیجه بر پایه وجود دلایل قرآنی و شواهد، بر نشأت گرفتن عرفان اسلامی از قرآن و اسلام، تاکید نموده و قرآن کریم را منشأ و منبع جوشش عرفان اسلامی معرفی نموده است و لذا هرگونه شبهه ای مبنی بر بیگانه بودن منشأ عرفان اسلامی را مردود دانسته است. از جمله دلایل قرآنی و اسلامی بودن عرفان اسلامی، وجود آیات متعدد عرفانی در قرآن کریم است؛ مانند آیاتی که دارای کلمه نور، لقاءالله، حب الله، شهود و مانند آن می‌باشد که هریک بخشی یا بخشهایی از عرفان اسلامی را تبیین کرده است. در این رساله به جهت محدودیت عنوان رساله، به طور مختصر و اشاره‌گونه به روایاتی که مضامین عرفانی دارند نیز اشاره شده است؛ زیرا مناجات‌ و دعاهای صادره از ناحیه پیامبر اکرم و امامان معصوم، به تبع قرآن کریم مملو از لطایف و دقائق عرفانی است.

یکی از مهم ترین و بحث برانگیزترین مسائل علوم قرآنی، مسئله تحریف قرآن می باشد . مستشرقان طی قرنهای اخیر، تلاشهای فراوان و متنوعی برای نشان دادن ناکارآمدی اسلام و غیروحیانی بودن قرآن کریم انجام داده اند که این تحقیق به بخشی از تلاشهای آنان که وجود نسخ و اختلاف قرائات را دلیلی بر محرف بودن قرآن دانسته اند، اشاره می کند. آنان با تکیه بر نسخ ، قرآن را کتابی بشری می دانند هم چنین با استناد به آیات نسخ ، فراموشی پیامبر را امری قطعی بیان می کنند. علاوه بر این، آنان با تمسک به اختلاف در قرائت قرآن ، عدم وجود نص واحد را برای قرآن اثبات می کنند. طرح مهمترین آرای مستشرقان و بررسی و پاسخ به هر یک با تکیه بر دیدگاههای دانشمندان بزرگ و محققان توانمند عالم اسلام و پرده برداری از غرض ورزیها و نسبت های نادرست آنان به ساحت مقدس قرآن کریم از جمله مباحثی است که این رساله بدان پرداخته است.

قرآن کریم به عنوان آخرین و کامل ترین کتاب آسمانی که خداوند آن را به عنوان دستورالعمل زندگانی بشریت و راهنمای سعادت او توسط خاتم انبیاء حضرت محمد(ص) فرستاده است، دارای جایگاه ویژه ای در بین ادیان بزرگ جهان است و این جایگاه ویژه آن گاه بیشتر خودنمایی می کند که بدانیم عالمان همه ادیان آسمانی و غیر آسمانی دیگر به وقوع تحریف و حتی گاه به آسمانی نبودن کتابهای مقدس خویش معترف می باشند، در حالی که قرآن تنها کتاب آسمانی معاصرمی باشد که تمام آیاتش توسط پیامبر الهی از وحی خداوند دریافت و برای مردم قرائت شده و تا کنون کاملا مصون از هر گونه تغییرو تحریف باقی مانده است.

در مباحث قرآن پژوهی یکی از موضوعاتی که با نص قرآن کریم ارتباطی مستحکم دارد، موضوع قراءات و اختلاف در آن بوده که دارای سابقه ای طولانی و اهمیتی خاص در تاریخ قرآن کریم است. با توجه به اهمیت و ارتباط موضوع اختلاف قراءات با تغییر و تحریف الفاظ قرآن مستشرقان به تحقیق و طرح شبهات در این زمینه پرداخته اند.حاصل این تحقیقات شبهاتی همچون : نسبت دادن تمامی قراءات به پیامبر اکرم(ص)، قول به ارتباط حقیقی میان قرآن و قراءات ، عدم وجود نص واحد برای قرآن ، اختیار و آزادی افراد در قرائت دلخواه از نص قرآن و در نهایت حکم به تحریف قرآن و برابری آن با « عهدین» است.حال آنکه نظر به یک پارچگی الفاظ و معنای قرآن به نظر می رسد این شبهات عمدتاً ناشی از : مراجعه خاورشناسان به منابع اهل سنت ، داشتن پیش فرض های خاص،تعصب و یک سویه نگری و دوری مستشرقان از محیط و فرهنگ اسلامی است.شیعه که معتقد به اهتمام والای پیامبر اکرم (ص) به تعلیم و صیانت قرآن است،ظهور این اختلافات را پس از رحلت ایشان و در دوران صحابه می جوید،زیرا اذن به قرائت قرآن به طرق مختلف تنها حکم به تحریف قرآن است.شیعه معتقد به قرائت واحد و معیار - قرائت عامه- از قرآن بوده و از منظر او کوشش مستشرقان در حوزه اختلاف قراءات به نتایج غیر قابل قبول ختم شده است.