جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم «ربا» یکی از مفاهیمی است که در طول تاریخِ جهان اسلام مورد توجه طیف‏های گوناگونی از اندیشمندان از جمله مفسران، فقها و اخیراً اقتصاددانان اسلامی قرار داشته است. این سه گروه، در مطالعات خویش به شدت درگیر مفهوم ساخت یافته «ربا» که محصول دوره تدوین فقه است، شده اند. این در حالی است که جای خالی پژوهشی که بتواند با غلبه بر «فاصله تاریخی از زبان عصر نزول»، به بازسازی مفهوم «ربا» متناسب با عصر نزول دست یازد، کاملا احساس می شود. نویسنده‏ی این پایان نامه تلاش نمود تا با بهره گیری از روشهای ریشه شناسی و معناشناسی ساختگرا و نقشگرا این مهم را به انجام رساند. مطالعات حکایت از آن دارد که در قرآن کریم با دو گونه ربا مواجه هستیم که یکی از آن دو، بر پایه دهشِ از روی میل و خواستِ درونی شکل گرفته است. این در حالی است که گونه دوم، ابتنای بر گرفتنِ با قهر و غلبه دارد. بر این اساس، از اولی، حوزه معنایی «جابجایی ثروت برآمده از انصاف و حق» و از دومی، حوزه معنایی « جابجایی ثروت برآمده از ظلم » شکل می گیرد.

معناشناسی از جمله علومی است که به شناخت دقیق واژگان و کشف معانی نهفته ی آن ها در متون مختلف می پردازد این دانش در اواسط قرن 19 پا به عرصه گذاشت ظاهراً ماکس مولر و میشل بریال از جمله واضعانِ این دانش بودند معناشناسی هر واژه ای با در نظر گرفتن روابط مفهومی میان واژگان آن متن به دست می آید فرهنگ لغت ها فقط بخش جزئی و منفکی از معنی واژگان را در اختیار پژوهشگران قرار می دهند در نتیجه برای بررسی معنای دقیق واژه مورد نظر (مثلاً ضرب) در قرآن کریم و روابط معناشناختی آن و تبیین جایگاه آن در آیات مختلف به این پژوهش روی آوردیم پژوهش حاضر درصدد است از طریق شناسایی کاربرد تاریخی و توصیفی واژه ضَرَبَ، تطور و توسعه معنایی این واژه را پیش از اسلام و پس از آن تعقیب کند تا به درک هر چه بهتر مفهوم آن نائل آید لذا با اهتمام به کاربردهای «ضَرب» با توجه به بافت آیه، سیاق آیات قبل از آیه ی مورد نظر و فضای آیاتی که بعد از آن آیه قرار می گیرند و سایر عناصر تشکیل دهنده همچون واژگان متقاربه المعنی ، وجوه آن را مشخص کند که نهایتاً به کشف اصول کلی حاکم بر معانی آیات نه تنها مراد ظاهری آیات، با روش توصیفی – تحلیلی دست یابد. واژه ضرب یکی از واژه های قرآنی است که 57 بار به آن اشاره شده است درک معانی مختلف آن منوط به بافتی است که در آن لحاظ شده است. حاصل بررسی و تحلیل معناشناسی در این پژوهش نشان داد که سیر معنایی این واژه با توجه به بافت معنایی آیاتِ قرآن، معانی متعددی چون زدن، سفرکردن (به قصد تجارت یا جهاد و جنگ)، پایکوبی، رویگردانی، مَثَل زدن برای بیان و توصیف و... دارد همچنین همه روابط معنایی بررسی شدند از جمله رابطه ترادف این واژه با کلماتی مانند وکز، اقتتال و ... و همنشینی آن با ترکیب ضرب...مثلاً یا ضرب فی الأرض و سایر روابط نیز مورد بررسی قرار گرفت که همه این ها تأثیر شگرفی در مشخص کردن معنای آیات داشت.

اگرچه بازیابی اطلاعات به طور سنتی مستندات و جستارها را از نقطع نظر کلید واژه های به کار رفته در آنها مورد بررسی قارر می دهد، در نظر گرفتن روابط معنایی آنها در کنار شباهت های نحویشان می تواند به ایجاد سیستم های کاراتر در بازیابی اطلاعات منجر شود. به طور کلی می توان گفت وجود نداشتن واژگان مشابه میان دو متن دلیل بر نامربوط بون آنها به یکدیگر نیست. حالت های متعددی ممکن است وجود داشته باشد که در آنها کاربر، نیاز اطلاعاتی خود را با لغات و واژگانی متفاوت از آنچه در مستندات سیستم وجود دارد بیان کند. و یا این که به علت کمبود اطلاعات قادر نباشد برخی کلید واژه های مناسب برای جستجوی خود را در اختیار سیستم قرار دهد. در تمامی این شرایط استفاده از روابط مفهومی میان مستندات و جستار کاربر، این امکان را به سیستم خواهد داد تا نتایج دقیقتر و کامل تری را به کاربران خود بازگرداند. هدف این پایان نامه بررسی شویه های مختلف به کارگیری دانش موجود در هستان شناسی ها در امر بازیابی اطلاعات و معرفی ایده های نوین در این رابطه می باشد. به طور خلاصه در این پایان نامه روش های جدیدی، در زمینه کاربرد هستان شناسی در گسترش جستار ، بازیابی معنایی مبتنی بر معیارهای شباهت مفهومی و بازیابی معنایی همراه با بازخورد ارتباطی خودکار مفهومی معرفی می شوند. دامنه مورد بررسی در این پایان نامه مستندات پزشکی می باشند. هستان شناسی به کار رفته در روش های معرفی شده MeSH یا Medical Subject Headings است که در برگیرنده در حدود 24000 مفهوم پرکاربرد در قلمرو پزشکی می باشد. همچنین برای مقایسه تاثیر به کاربردن هستان شناسی عمومی در مقابل هستان شناسی مختص دامنه در بخشی از تجربیات این پایان نامه از هستان شناسی Wordnet استفاده شده است. مجموعه آزمون های به کار رفته برای ارزیابی روش های معرفی شده نیز عبارتند از Mediline و OHSUMED که از مجموعه آزمون های شناخته شده در ارزیابی سیستم های بازیابی اطلاعات می باشند.

چکیده ندارد.