جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫مسئله اوقات و گاه شماری، بخشی مهم از زندگی مادی و معنوی هر انسانی است که باعث تنظیم اوقات زندگی و نظم دادن به امور دین و دنیای مردم می شود. گاه شماری عبارت از دانش و فن تعیین و نگه داری حساب زمان یا معرفة المواقیت است. در قرآن کریم از بسیاری از زمان ها نام برده شده است که این زمان ها به ترتیب طول مدت، شامل لحظات، زمان های خاص شبانه روز، شب، روز، هفته ، ماه، فصل، سال،قرن، هزاره و... است. خداوند در قرآن به برخی از زمان ها مانند شب وروز و...( لیل، نهار و...) قسم یاد کرده و برخی از سوره های قرآن مانند لیل، ضحی، فجر، جمعه و ... نیز به نام اوقاتی خاص نامیده شده است که نشان از عظمت و جایگاه وقت و زمان سنجی در نزد خدا دارد. به جهت اهمیت مسئله زمان سنجی و نقش آن در تنظیم زندگی انسان، بررسی موضوع مذکور از منظر قرآن به عنوان کتاب هدایت بشر، به صورت مستقل و منظم ضروری می نماید. از این رو، با بررسی واحد های زمانی موجود در قرآن معلوم شد که خود واژه زمان در قرآن ذکر نشده است؛ ولی واژه های مترادف آن مانند وقت، مدت، حین و دهر و ... به کار رفته است. همچنین کلماتی که دارای مفاهیم زمانی مانند الآن، ساعت، لمح البصر، ارتداد الطرف، فلق، فجر، صبح، بکرة، غدو، اشراق، طلوع، ضحی، ظهر، دلوک، عصر، اصیل، شفق،غروب، عشاء، سحر، لیل، نهار، یوم، جمعه، سبت، شهر، صیف، شتاء، عام، سنة، حول، حجج، قرون، الف سنة و... هستند، در قرآن ذکر شده است. از سوی دیگر، در قرآن زمان هایی مانند ساعت، حین و... به کار رفته است که محدوده معینی نداشته و نمی توان آنها را محدود به عددی معین کرد؛این به جهت آن است که هدف، محدود و معین کردن دقیق آن زمان نیست؛ بلکه هدف بیان کوتاه یا طولانی بودن، دوری یا نزدیکی آن برای هدایت و توجیه انسان است. نکته مهم اینکه مفهوم برخی از واژه ای دال بر زمان مانند ساعت در عرف و لغت، با معنای آن در قرآن متفاوت است. همچنین از برخی از زمان ها در قرآن مانند مأة عام، حولین، سبع سنین و... معنای حقیقی و مدت دقیق آنها اراده شده و برخی برای تمثیل سرعت فعل است نه بیان مدت دقیق آن؛ مانند لمح البصر. بسیاری از اوقات به کار رفته در قرآن نیز، ارتباط زیادی با احکام شرعی مانند برخی عبادات، معاملات، عده زنان، مدت رضاع و برخی احکام اجتماعی و در نتیجه ایجاد نظم در زندگی فردی و اجتماعی دارد. کلید واژه ها : زمان، زمان سنجی، وقت، گاه شماری، تقویم، تفسیر علمی، قرآن

‫يکي از فضيلتهاي مهم اخلاقي عفت است که رعايت آن در رشد، بالندگي و تکامل جوامع انساني نقش بسزايي دارد. اين پژوهش در سه فصل، به بررسي عفاف در داستانهاي قرآن پرداخته است. عفت در مفهوم عام، به خويشتنداري در برابر تمايلات و بي بند و باري جنسي اطلاق ميشود. بعضي از اقسام عفت عبارتاند از: عفت صدا، کلام، شنيدن، نگاه کردن و راه رفتن، عفت جنسي و شهوت، و عفت در پوشش، رفتار، فکر و خيال. از زمينههاي عفت ميتوان به تقويت ايمان، تقوا، آگاهي، کنترل نگاه و تسهيل در امر ازدواج اشاره کرد. از جمله داستانهاي قرآني که عفاف در آن موج ميزند، داستان حضرت يوسف عليه السلام است که آن حضرت با وجود تمامي زمينههاي گناه، عفت را پيشه کرد و زندان را بر آلوده شدن به گناه ترجيح داد. همچنين قرآن در داستان حضرت مريم? به سرگذشت عفيفانه مادر عيسي عليه السلام و طهارت او و باردار شدن او بدون تماس با مرد اشارت دارد و به يهوديان به خاطر تهمتي که به آن حضرت? زدند، نسبت بي عفتي داده و آنان را مذمت کرده است. در داستان لوط نبي عليه السلام، به قوم لوط و بي عفتي آنها اشاره شده و به همين علت، قرآن در موارد متعدد، به نکوهش و ذم آنها و عواقب شوم آن پرداخته است. در اين داستان، حضرت لوط عليه السلام آنان را به عفت دعوت ميکند؛ ولي به خاطر بي عفتيهاي آن قوم، عذاب خداوند بر آنها نازل ميشود. در داستان حضرت موسي عليه السلام، عفت دختران شعيب خودنمايي ميکند که از نامحرمان کنارهگيري ميکردند و به هنگامي که يکي از آنها ميخواست پيام حضرت شعيب عليه السلام را به موسي عليه السلام برساند، با شرم گام برمي داشت. همچنين عفت موسي عليه السلام بر اساس روايات خودنمايي ميکند که حاضر نشد پشت سر دختر شعيب عليه السلام گام بردارد. در رابطه با پاکدامني پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم در ازدواج با همسر پيشين زيد و پاکدامني همسران پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و دفاع از همسر آن حضرت در ماجراي افک نيز قرآن ساکت نيست. از آثار دنيوي عفاف ميتوان به محبت خدا، چشيدن لذت ايمان، عزت و سربلندي، حسن خلق و آرامش روح، و از آثار اخروي عفاف، ميتوان به جايگاه بلند در بهشت اشاره نمود.

چکیدههدف پژوهش حاضر، بررسی مبانی فلسفی سنن تربیت در قرآن کریم است. این پژوهش از نوع کیفی بوده و روش به کار رفته در آن، توصیفی - تحلیلی می باشد. از توصیف به منظور معرفی سنن تربیت در قرآن استفاده به عمل آمد. و از تحلیل در شناسایی مبانی فلسفی سنن تربیت در قرآن کریم شامل: مبانی هستی شناسی، مبانی معرفت شناسی، مبانی انسان شناسی و مبانی ارزش شناسی و نیز بررسی ارتباط میان هر یک از مبانی یاد شده با عناصر چهارگانه هدف، محتوا، روش و ارزشیابی و نیز تحلیل های پژوهشگر به منظور کاربست مبانی یاد شده در نظام تعلیم و تربیت استفاده شد. نتایج نشان می دهد که در نظام تعلیم و تربیت اسلامی سنن تربیتی وجود دارند که هر کدام از این سنن دارای مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی خاصی است که صرفأ در نظام تربیت اسلامی شناسایی می شود. به این معنا که این سنن در سایر مکاتب تربیتی صرف نظر از برخی از مکاتب تربیتی متاثر از ادیان الهی وجود ندارد؛ بدینسان سنن تربیت با مبانی فلسفی خاص اسلام در قرآن عبارتند از: هدایت تکوینی، تبشیر و انذار الهی، اعطای مسولیت امانت الهی به انسان، اعطای نعمت به قدر مرتبه، اتمام حجت الهی، غلبه اراده الهی، امتحان و ابتلای الهی، هدفمندی هستی، تدریج در تکامل، اعطای آسانی بعد از سختی، انزال لطف الهی، پاداش و کیفر الهی، آزادی شیطان در اغواگری انسان، سندیت و کتابت اعمال، نفی حرج، عکس العمل اعمال، امهال و استدراج، استجابت دعا، احباط عمل، تکفیر، تسویل نفس و تزیین اعمال، نجات مومنان، اعطای حیات طیبه، توجه به استعدادها، اعطا به قدر تلاش، پاکسازی، مکر الهی، محرومیت از لطف الهی، تنبه و بیداری،عبرت آموزی و مجازات. هر یک از سنن یاد شده با نظر به مبانی فلسفی خاصی که دارا است، می تواند نتایجی را در حوزه های هدف، روش، محتوا و ارزشیابی در تعلیم و تربیت از خود به جای بگذارد. کاربست سنن یاد شده در تعلیم و تربیت به ایجاد نظام تربیتی منحصر به فردی خواهد انجامید که از جمله نتایج مهم آن تعالی گرایی و تربیت الهی خواهد خواهد بود.

معناشناسی از جمله علومی است که به شناخت دقیق واژگان و کشف معانی نهفته ی آن ها در متون مختلف می پردازد این دانش در اواسط قرن 19 پا به عرصه گذاشت ظاهراً ماکس مولر و میشل بریال از جمله واضعانِ این دانش بودند معناشناسی هر واژه ای با در نظر گرفتن روابط مفهومی میان واژگان آن متن به دست می آید فرهنگ لغت ها فقط بخش جزئی و منفکی از معنی واژگان را در اختیار پژوهشگران قرار می دهند در نتیجه برای بررسی معنای دقیق واژه مورد نظر (مثلاً ضرب) در قرآن کریم و روابط معناشناختی آن و تبیین جایگاه آن در آیات مختلف به این پژوهش روی آوردیم پژوهش حاضر درصدد است از طریق شناسایی کاربرد تاریخی و توصیفی واژه ضَرَبَ، تطور و توسعه معنایی این واژه را پیش از اسلام و پس از آن تعقیب کند تا به درک هر چه بهتر مفهوم آن نائل آید لذا با اهتمام به کاربردهای «ضَرب» با توجه به بافت آیه، سیاق آیات قبل از آیه ی مورد نظر و فضای آیاتی که بعد از آن آیه قرار می گیرند و سایر عناصر تشکیل دهنده همچون واژگان متقاربه المعنی ، وجوه آن را مشخص کند که نهایتاً به کشف اصول کلی حاکم بر معانی آیات نه تنها مراد ظاهری آیات، با روش توصیفی – تحلیلی دست یابد. واژه ضرب یکی از واژه های قرآنی است که 57 بار به آن اشاره شده است درک معانی مختلف آن منوط به بافتی است که در آن لحاظ شده است. حاصل بررسی و تحلیل معناشناسی در این پژوهش نشان داد که سیر معنایی این واژه با توجه به بافت معنایی آیاتِ قرآن، معانی متعددی چون زدن، سفرکردن (به قصد تجارت یا جهاد و جنگ)، پایکوبی، رویگردانی، مَثَل زدن برای بیان و توصیف و... دارد همچنین همه روابط معنایی بررسی شدند از جمله رابطه ترادف این واژه با کلماتی مانند وکز، اقتتال و ... و همنشینی آن با ترکیب ضرب...مثلاً یا ضرب فی الأرض و سایر روابط نیز مورد بررسی قرار گرفت که همه این ها تأثیر شگرفی در مشخص کردن معنای آیات داشت.