جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکيده : تحقيق حاضر با مراجعه به آيات قرآن کريم، سير حرکت تکاملي تاريخ و فرجام جهان را بررسيده و برخي ديدگاه‌هاي مبني بر شاخصه‌هاي حرکت تاريخ و پايان آن با توجه به آموزه‌هاي مهدويت نزد شيعيان را نقد مي‌کند. نويسنده نوشتار خود را در دو بخش سامان داده است. در بخش اول نخست کلياتي درباره مفهوم فرجام، تاريخ، فرجام شناسي، آينده نگري و آينده پژوهي ارائه کرده و آراي کلي اديان در باره نگرش مثبت و منفي به آينده جهان را بررسي مي‌نمايد. نگارنده در اين زمينه با اشاره به ديدگاه اديان باستان و اديان ابراهيمي (يهود، مسيحيت و اسلام) نسبت به آينده جهان، آن‌ها را مقايسه کرده است. وي در بخش دوم تحليل‌هاي مختلف از حرکت تاريخ و آينده آن و فرجام شناسي از منظر قرآن کريم و مباني آن را شرح مي‌دهد. او اراده الهي به عنوان محرک تاريخ، تکامل تاريخ، قانونمندي جامعه و تاريخ، سنت‌هاي حاکم بر جامعه و تاريخ، نقش انسان در تغيير آينده تاريخ و ظهور حضرت مهدي به عنوان محور اصلي تغييرات در آينده تاريخ را پيش فرض‌هاي فرجام شناسي در قرآن قلمداد کرده و بر اساس آن‌ها نگاهي تطبيقي به آينده‌نگري در قرآن و نظريات معاصر افکنده است. نويسنده بر همين اساس به تصوير جامعه آرماني مهدوي به عنوان آينده تاريخ در قرآن اشاره کرده و نظريه‌هاي مکتب‌هاي ليبرالي و غربي درباره آينده جهان به ويژه ديدگاه فرانسيس فوکوياما را ارزيابي مي‌کند. وي امتيازهاي فرجام شناسي قرآن بر ساير تئوري‌هاي فرجام شناسي مادي مانند خدامحوري بودن، فطرت گرايي، حرکت آفريني تاريخ، جامع نگري، فردپذيري حرکت تاريخ و آرمان گرايي را بررسيده و توجه به عنصر رهبري و مردمي بودن حرکت تاريخ را نيز از ويژگي‌هاي فرجام شناسي قرآن برمي‌شمارد.

‫علت مراجعه انسان به دين، مسأله اين پژوهش است که با روش توصيفي و تحليلي، مورد بررسي قرار گرفته است. دين، مجموعه به‌هم پيوسته‌اي از باورها و انديشه‌هاي برگرفته از وحي در رابطه با جهان، انسان، جامعه، و جهان پس از مرگ مي‌باشد که هدف آن، هدايت انسان به سوي روش بهتر زيستن است. به صورت کلي مي‌توان گفت که از ‌يک‌سو، محدوديت‌هاي انسان در علم و عقل موجب نيازمندي انسان به وحي و هدايت‌گري الهي است؛ و از سوي ديگر، بررسي تاريخ، آيات و روايات نشان مي‌دهد که انسان به صورت فطري، گرايش به دين دارد. در توضيح اين دو بعد، مي‌توان گفت که دين اسلام در حوزه انسان‌شناسي به ترکيب انسان از جسم و روح، حيات پس از مرگ، آزمايش و امتحان، مقام خلافت الهي، عبادت و بندگي انسان اشاره مي‌کند که همگي مؤيد نيازمندي انسان به دين است. همچنين دين مي‌تواند در حوزه شناخت مبدأ و معاد، مانند شناخت خدا و صفات او، فلسفه مرگ و پيوند دنيا و آخرت، راه‌گشاي انسان باشد زيرا انسان راه ديگري براي دست‌يابي به اين معارف و حقايق ندارد، و البته فراهم شدن اين امکان نيز تنها از طريق وحي و ارسال پيامبران از سوي خدا ممکن خواهد بود. با توجه به فطرت انسان نيز مي‌توان گفت که دين پاسخ‌گوي نيازهاي رواني و عاطفي انسان است، و مي‌تواند با ايجاد تعادل رواني، به کاهش اضطراب و احساس تنهايي انسان کمک کند. با نگاه کارکردي به دين هم مي‌توان گفت که دين، در حوزه عمل، رابطه انسان با خود، خدا، هم‌نوعان و طبيعت را تنظيم و اصلاح مي‌کند؛ همبستگي اجتماعي را مي‌افزايد؛ و عدالت اجتماعي را گسترش مي‌دهد. در حوزه اخلاق نيز دين، از يک‌سو، تفسير درستي از مفاهيم اخلاقي و ارزش‌هاي والاي انساني ارائه مي‌دهد، و از سوي ديگر مي‌تواند به‌عنوان يک ضمانت اجرايي بسيار قوي تلقي گردد.