جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع پژوهش حاضر سيره امنيتي و اطلاعاتي رسول خدا(ص) مي‌باشد. بدون شك مهم‌ترين وظيفه هر حكومتي تأمين امنيت است به گونه‌اي كه مي‌توان گفت كه تشكيل حكومت براي ايجاد امنيت است. زيرا در سايه امنيت است كه فعاليت‌هاي جامعه اعم از سياسي، فرهنگي، اجتماعي و غيره انجام مي‌پذيرد. از سوي ديگر، كسب اخبار و اطلاعات از فعاليت دشمنان و گروه‌هاي رقيب و مراقبت از كارگزاران حكومتي شرط اساسي تأمين امنيت مي‌باشد. لذا با نگاهي به حكومت رسول خدا(ص) به عنوان يك حكومت ديني اين سؤال مطرح مي‌شود؛ كه تأمين امنيت چه جايگاهي در سيره حكومتي رسول خدا(ص) داشت، آن حضرت(ص) چه رويكردهايي جهت اين هدف اتخاذ مي‌كردند؟ در پاسخ، فرضيه‌اي مطرح شد مبني بر اين كه تأمين امنيت از مهم‌ترين دغدغه‌هاي حكومت رسول خدا(ص) بود كه با دو شیوه نرم افزاری و سخت افزاری تأمین می‌گشت. اين پژوهش در سه فصل اين فرضيه را مورد بررسی قرار می‌دهد فصل اول در باره چارچوب نظري پژوهش مي‌باشد كه پس از مقدمه و تعريف امنيت به مباحثي همچون ابعاد گفتماني امنيت، ابزارهاي تأمين امنيت، ابعاد موضوعي امنيت، مرجع امنيت و در آخر نگاهی به رويكردهاي مختلف امنیتی دارد. فصل دوم در سه گفتار به بررسي سيره امنيتي رسول خدا(ص) مي‌پردازد. گفتار اول، امنیت از منظر قرآن و رسول خدا(ص)، که شامل: آیات و روایات نبوی(ص) در این زمینه، گفتار دوم، رسول خدا(ص) و شيوه سخت‌افزاري تأمين امنيت، كه شامل: به کارگیری نيروي نظامي، اقدامات انتظامي و مباحث مربوط به هر كدام و گفتار سوم: رسول خدا(ص) و شيوه نرم‌افزاري تأمين امنيت، كه شامل: ديپلماسي، انعقاد پيمان‌هاي سياسي، حقوق اقليتها، هويت‌سازي، اخلاق نيك و انديشه‌ و مشی سياسي رسول خدا(ص) مي‌باشد.فصل سوم به سيره اطلاعاتي رسول خدا(ص) مي‌پردازد. هرچند اين بحث در ضمن گفتار دوم قرار دارد. اما به دليل موضوع پژوهش، جداگانه در اين فصل آورده شده است كه در ضمن دو گفتار آمده است؛ گفتار اول: اطلاعات و جایگاه آن در قرآن و کلام رسول خدا(ص)، که شامل: تعریف اطلاعات و آیات و روایات نبوی(ص) در این زمینه، گفتار دوم: اقدامات اطلاعاتی رسول خدا(ص) که شامل: قلمرو فعالیت‌های اطلاعاتی، گردآوری اطلاعات با شیوه‌های گوناگون، سیستم حفاظت، عملیات مخفی و مباحث مربوط به هر کدام می‌پردازد.در پايان، اين پژوهش نتيجه مي‌گيرد كه رسول خدا(ص) هرچند براي شيوه تأمين امنيت سخت‌افزاري اهميت بسياري قائل بودند و از پيشرفته‌ترين وسائل و بهترين و دقيق‌ترين شيوه‌ها در امور نظامي، انتظامي و اطلاعاتي بهره بردند اما آن حضرت(ص) توجه بيشتري به شيوه تأمين امنيت نرم‌افزاري داشتند؛ زيرا كارآمدي ابعاد سخت‌افزاري امنيت در گرو تحقق امنيت نرم‌افزاري مي‌باشد.

اقتصاد به عنوان یکی از مهمترین متغیر های اجتماعی همیشه محور تحولات بوده است. این عامل در هر جامعه ای نقش تعیین کننده در رفتارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... را ایفا می کند. رسول خدا(ص) در آغازین روزهای تشکیل حکومت به این مقوله مهم توجه ویژه داشته است. اندیشه ها و رفتارهای حضرت با عنوان سیره پس از رحلت مورد توجه مسلمین قرار گرفت. اما آثار بجای مانده سده های نخستین در تدوین سیره حضرت بیشتر بعد نظامی آن را به تصویر کشیده و از سایر ابعاد زندگی حضرت باز مانده است. بنابراین در این تحقیق با هدف شناخت و الگو پذیری و معرفی ابعاد اقتصادی زندگی آن حضرت و زمینه سازی برای توسعه مطالعات بیشتر در حوزه های مختلف سیره رسول خدا(ص)، به بررسی فعالیت های اقتصادی آن حضرت پرداخته شده است. در قسمتهای اصلی این تحقیق به چگونگی انعکاس محورهای اقتصاد یعنی تولید، درآمد، توزیع و مصرف در اندیشه و رفتار حضرت پرداخته شده است. بررسی‌ها انجام شده نشان می دهد که حضرت در هر کدام از محور های اقتصادی با شناخت صحیح از اوضاع جغرافیایی و شرایط اجتماعی، راهکارهای متناسب با آن را مطرح و اجرا می کردند. علاوه بر ابعاد معیشتی، اندیشه ها و رفتارهای اقتصادی حضرت ابعاد دیگری هم داشت؛ تثبیت حاکمیت سیاسی و تحکیم آموزه‌ها و ارزش‌های اخلاقی به همراه برپایی عدالت اجتماعی و ایجاد رفاه عمومی از دیگر اهداف اصلی فعالیت ها اقتصادی حضرت بوده است.

عدالت اجتماعی و جلوگیری از تبعیض های ناروا، از اهداف و نیازهای اساسی جامعه انسانی است که در اسلام به عنوان دین کامل و پاسخگوی نیازهای بشر، در سیره اجتماعی پیامبر(ص) تبلور یافته است. اساساً یکی از هدف های مهم رسالت پیامبر(ص) و مأموریت او، اجرای عدالت اجتماعی بوده است. بیشتر مردم به طور طبیعی و فطری قادر به درک وضعیت‌ رفتارهای عادلانه و ناعادلانه و تمایز قائل شدن میان این دو وضعیت هستند. با این همه، به دلیل اهمیت و نقش محوری عدالت اجتماعی در سرنوشت فردی و اجتماعی، در متون دینی و سنت و سیره به روشنی مفهوم عدالت شناسانده و نمایانده شده و شاخصه های آن نیز بیان شده است. تلاش های پیامبر(ص)برای تغییر مسیر جامعه به سوی عدالت، در زمانی آغاز شد که ظلم و تبعیض سکه رایج بود و شعاع جاهلیت نه تنها جزیره العرب بلکه سراسر جهان آن روز را در برگرفته بود. در جزیره العرب عدالت اجتماعی مصداق روشنی نداشت و قوانین ظالمانه و تبعیض آمیز حاکم بود. در سیره نبوی(ص) عدالت اجتماعی در ابعاد و حوزه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و قضایی ایجاد شد. با بررسی سیره اجتماعی پیامبر(ص) درمی یابیم که تلاش آن حضرت این بود که در همه ابعاد و زوایای جامعه اسلامی عصر بعثت، عدالت اجتماعی را رعایت و نهادینه کند. پیامبر(ص) باتوجه به ظرفیت های موجود در جزیره العرب، در تحقق عدالت اجتماعی و نفی تبعیض گام برداشت و در این راه از ابزارهایی جمعی و متناسب با آن استفاده کرد. در این پژوهش سعی بر این است تا با تبیین و تحلیل سیره اجتماعی پیامبر(ص) و نشان دادن مصادیق آن، به منطق و سبک رفتاری آن حضرت در رابطه با عدالت و نفی تبعیض دست یابیم.

مقایسهگزارش های تاریخیتفسیر و تاریخو بررسی تأثيري که گزارش هاي تاريخي تفسير،در تکميل سيره نبوي دارد،مساله اصلي اين پايان نامه است.براي اينکار بررسي اين تاثير در آثار يکي از پيشگامان دو علم تاريخ و تفسير که درهردو رشته صاحب نظر و اثر است،يعني محمد بن جرير طبري ، مورد توجه قرار گرفت. دراين راستاپس ازآشنايي با حيات علمي طبري ، با بررسي کتاب تفسير طبري به نام« جامع البيان في تفسير آي القرآن » وکتاب تاريخ او به نام« تاريخ الامم و الملوک»،حوادثي ازمقطع عصر مکي سيره نبوي که در دو کتاب گزارش شده بود،استخراج و مقايسه شد و در نهايت گزارش هاي تاريخيي که تنها درتفسير طبري در مورد اين مقطع آمده نيز، معرفي گشت.حاصل اينکار علاوه بر نشان دادن حجم مطالبي که تفسير بر گزارش هاي تاريخ در آثارطبري، افزوده ، گزارش نهايي او را نيز از حوادث مهم اين مقطع به روشني آشکار مي کند که آن نيز به بوته نقد تاريخي در آمده است .اين تلاش ما را به اين نتيجه رساندکه اگر چه حوادثي مانند : «برخورد وليد بن مغيره با قرآن» و «عکس العمل ابوجهل به نماز پيامبر» و «آزمودن پيامبر (ص) به کمک يهود» و« اتمام حجت مشرکان مکه »و «تلاش قريش براي فتنه گري در وحي » را تنها در تفسير طبري و نه در تاريخ او مي توان يافت ، اما گزارش هاي تفسيري اختلاف عميقي با گزارش هاي تاريخ ، در حوادث مشترکي که در هرد و کتاب آمده ، ندارد. هرچند که غالبا در گزارش هاي تفسير ، به جزئيات بيشتري پرداخته شده واختلاف روايت هاي موجود در مورد آن حادثه به تفصيل بيان گشته است.بعثت، فترت وحي ، وفات ابوطالب ، مذاکره قريش با ابوطالب، داستان غرانيق،دعوت خويشان،پيشنهاد پرستش متقابل ،برخورد با ابولهب ، فرمان دعوت عمومي،اسراء، ملاقات با جنيان،هجرت به مدينه حوادث تاريخي اين مقطع است که درتفسير و تاريخ طبري به آن پرداخته شده است.

از جمله موضوعات قابل پژوهش ودر خور اهمیت در تاریخ اسلام ، مقابله ومواجهه فکری ،کلامی وروانی مخالفین با اسلام است . واژه جنگ نرم یا عملیات روانی و ذهنی، پیشینه قبل از اسلام ،در سرزمین عربستان دارد . وبهره گیری از این نوع عملیات معطوف به دشمنان یا مخالفان نیست بلکه بعنوان یک روش وسبک برای تحمیل اراده واندیشه خود بر دیگران نیز مورد استفاده قرار گرفته است . این شیوه به مرور ایام ابعاد وسیعتری پیدا کرد و امروزه ،در فضای فیزیکی وسایبری در اقصی نقاط دنیا بکار می رود .و اثر بخشی آن از جنگ سخت نیز بیشتر شده است .با ظهور اسلام در عربستان بهره گیری یهودیان و دشمنان اسلام از این روش برای منقاد نمودن مردم ومتو قف کردن رسالت رسول الله (ص) به اطناب استفاده شده است . همسویی ذهنی یهودیان با مشرکان ، وتاثیر پذیری امویان از افکار یهودیان، برای مقابله با ائمه (ع) وشیعیان، نمونه بارز این مقابله است .در این پژوهش قصد براین است که جنگ نرم یهودیان با اسلام از آغاز تا پایان عصر امویان مورد بررسی قرار گیرد و مولفه های این جنگ شناسایی وتحلیل شود .یافته های تحقیق نشان می دهد که دشمنان اسلام بویژه یهودیان علی رغم تلاش بایسته ومستمر برای تغییر اذهان و افکار مردم وایجاد انحراف در مبانی اسلام وسنت رسول الله (ص) نتوانستند به اهداف خود برسند . اما توان بهره گیری از جنگ نرم نیز در بین یهودیان علیه مخالفین خود پیامبر (ص) بالاست و توانست اختلافات عمیق فکری در بین مسلمانان خصوصا ً پس از رحلت نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله بوجود آورد .

به منظور تحقیق و پژوهش در تاریخ اجتماعی شیعه در عصر سلجوقی با بهره گیری از منابع قدیم و جدید ابتدا بررسی پیشینه ای از قوم ترک تبار سلجوقی صورت گرفتهکه در اوایل پنجم هجری پس از درگیریهای نظامی متعدد با سلطان مسعود غزنوی در سال 431 هـ.ق سلسله سلاجقه را در ایران تأسیس کردند. اشاره به برخی آداب و رسوم آنها و شرح حال سه تن از سلاطین نخستین این سلسله جهت روشن شدن شرایط سیاسی اجتماعی آن دوران برای شیعیان ضروری به نظر رسید. در فصل سوم به سوابق و پیشینه مناطق شیعه نشین( جبال و ایالات شمالی) و ساکنان این مناطق که گروهی از آنها را در ابتدا مهاجرین عرب تشکیل داده و پس از فتح ایران پا به این سرزمین گذاشتند و فرهنگ و اعتقادات آنها پرداخته شده است. شرایط اجتماعی اقلیت شیعه در جامعه ایرانی سده های نخستین( تاریخ اسلام)، اوضاع فرهنگی سیاسی و اقتصادی آنها، روابطشان با اکثریت جامعه اهل سنت اعم از فرق شافعی و حنفی، رقابت فرق اهل تسنن با یکدیگر، فعالیت فرق شیعه، اعم از زیدیه، اسماعیلیه و اثنی عشریه در ایران، نظر علما و عامه اهل تسنن نسبت به فرق شیعه، رویه معتدل و میانه روانه امامیه در ارتباط با فرق اهل تسنن و دولت های حاکم، از موضوعات مورد بحث در فصل چهارم بوده است.شرح و توصیف اوضاع اجتماعی شیعیان در عصر سلجوقی، آخرین فصل پژوهش ضمیمه است که در آن به ادامه رویه صلح جویانه امامیه با دولت سلجوقی تصریح گردیده است. روابط احترام آمیز سلاطین و مقامات دولت سلجوقی با علمای امامیه و جایگاه شیعه امامیه در عصر سلجوقی ، نهضت علمی شیعیان با ساخت مساجد و مدارس و پرورش جوانان مستعد شیعه برای کسب مقامات دیوانی و سیاسی، سیادت شیعه در زمان ملکشاه و وزارت مجد الملک قمی پس از کشته شدن نظام الملک ، روی کار آمدن گروهی از مقامات دولتی و وزرای شیعه در دربار خلیفه عباسی و سلاطین سلجوقی و شرایط فرهنگی ، سیاسی اقتصادی پیروان اهل بیت در این دوره، ذکر نام و عناوین گروهی از علما، رجال و شعرای شیعه در عصر سلجوقی و بررسی اجمالی نظام های اجتماعی شیعه از اهم موضوعات مورد پژوهش در این پایان نامه است.

در این نوشته در نظر داریم ضمن نمایاندن حساسیتهای شیخ مفید در طرح مباحث تاریخی، با الهام از آموزه های ایشان، تصویر روشنی از قالب تفکر و اندیشه های وی در گزینش، بررسی و نتیجه گیری موضوعات تاریخی ترسیم نماییم و نیز تلاشمان بر این بوده است تا بتوانیم تمامی موضوعات تاریخی مطرح شده در آثار شیخ مفید را، اگر چه به شکلی کوتاه، باز شناسیم که این کار را در قالب یک جدول سامان داده ایم. مهمترین اصول اندیشه ایشان، بویژه در تاریخ امامان علیهم السلام، بر پایه منصوص بودن امامت امامان علیهم السلام، حقانیت امامان علیهم السلام، عدم شایستگی کسانی که خلافت حضرت علی علیه السلام را غصب نمودند، اثبات امامت در نسل امام حسین علیه السلام و عصمت پیامبر صلی الله علیه و اله و امامان علیهم السلام استوار است که ما در این نوشته به شکل گسترده تری به بررسی آنها پرداخته ایم.

چکیده ندارد.

پس از آنکه خلافت امویان با کمک ایرانیان به پایان رسید و منقرض شد از سال 132 هـ. ق خلفای عباسی روی کار آمدند و پایه‌های حکومت خود را تحکیم کردند. آنان مدعی بودند که بعد از به قدرت رسیدن، امور را به خاندان پیامبر(ص) یعنی ائمه‌معصومین(ع) زمان خود می‌سپاریم. امّا وقتی در رأس امور قرار گرفتند دشمنی با آل‌علی(ع) را آغاز کرده و اقدام به حبس و شکنجه و قتل شیعیان نمودند. آنان با اخذ مالیات‌های گزاف از علویان به آزار آنان می‌پرداختند. شیعیان همدر پیروی از امامان عصر خود به امر به معروف و نهی از منکر پرداخته و در بعضی مواقع اقدام به اعتراضات و جنبش‌هایی می کردند که با مقابله‌ی حاکمان عباسی مواجه می‌شد. اوضاع سیاسی اجتماعی نابسامانی به‌وجود آورده امّا با وجود فشارها و موانع بسیار، افکار و عقاید شیعه با تلاش امامان معصوم و یاران واقعی آنان منتشر می‌شد. امام کاظم(ع) از جمله امامانی بود که در فضایی آکنده از خفقان و اختناق و سرکوب شیعیان دست‌وپنجه نرم می‌کرد. وی با اتخاذ سیاست تقیه و با صبر و بردباری و استقامتی وصف‌ناپذیر به مبارزه خود علیه حاکمان عباسی قدم گذاشت و با بیدار کردن وجدان‌های خفته و رسوا نمودن حاکمان عباسی باطن آنان را به توده مردم نشان داد. نوع سیاست عباسیان و عدم توجه آنان به مردم و سبک زندگی عموم و اعتراضات آنان باعث شده بود فاصله طبقاتی فاحشی به‌وجود آید و مردم نیز به دلیل وجود این مشکلات از آموزه‌های دینی دور شده بودند. امام کاظم(ع) با استراتژی هدفمند و زیرکانه و با اتخاذ روش تقیه ظاهری سعی نمود تا شیعه را در مسیری درست هدایت کند و در این راه امام و شیعیانش متحمل رنج‌ها و مشکلات فراوانی شدند. دستگاه خلافت عباسی که امام را زیرک و مصمم در هدایت علویان می‌دید چاره‌ای جز به شهادت رساندن ایشان ندید.

رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)درجامعه ای به رسالت مبعوث شدکه باورها وارزشهای مخالف عقل و فطرت وبرگرفته ازجهل برآن حاکم بود. قریش با استفاده ازاین باورها وارزشها مرجعیت جامعه رااز آن خودکرده بود. قریش با معیار قراردادن دو ارزش حسب و نسب وثروت نظام اجتماعی دور از عدالتی را اداره می کرد. رسول خد(صلی الله علیه وآله وسلم)اماموریت یافتند تا باورها وارزش های جاهلی را اصلاح کند ونوع اسلامی آن را جایگزین نماید.این امر باایستادگی قریش که درحال ازدست دادن قدرت ومرجعیت خود بود مواجه شد. سرانجام اقدامات رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)با بهره گیری ازدو ابزارقرآن وسیرت نیکو موثر افتاد وقریش تسلیم شدواسلام را درظاهرپذیرفت. این تسلیم قریش نوید بخش فروپاشی نظام باورها وارزشهای جاهلی بود.لیکن پس ازرحلت رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)برخی باورها وارزشهای جاهلی رنگ اسلامی گرفته واحیا شدند. به دنبال آن گروه قریش که ازاین پس جناح قدرت طلب آن بنی امیه بود،فعالیت خودرابرای رسیدن به مرجعیت آغاز کردوطولی نکشید که قدرت را ازآن خود نمود.سوال اصلی این پژوهش این است که چرا برخی باورها وارزشهای جاهلی پس ازمدتی درجامعه مطرح شده وزمینه احیای مرجعیت قریش رافراهم آوردند؟در پاسخ به این سوال چارچوب مفهومی جامعه شناسانه مورد نظر قرار گرفت .بر این اساس داده های تاریخی سه دوره تاریخی(پیش از اسلام،عصر رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)سه دهه پس ازرحلت ایشان مورد واکاوی قرارگرفت.نتیجه به دست آمده این بود که قرار گرفتن حکومت دردست افرادی ناشایست مغرض،وجود رسوبات باورها وارزشهای جاهلی درجامعه،عناصر تحول نپذیرفته فرصت طلب همراه با اشتغال مسلمانان به فتوح زمینه بازگشت برخی ازباورها وارزشهای جاهلی فراهم کرد و به قرار گرفتن قدرت دردست گروه مرجع پیش از اسلام انجامید.