جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب» معروف به الغدیر کتابی به زبان عربی با موضوع اثبات امامت و خلافت بلافصل امام علی (ع) در واقعه غدیر نوشته عبدالحسین امینی. کتاب در ۱۱ جلد تنظیم شده است و جلد نخست آن به بررسی سند حدیث غدیر اختصاص دارد. امینی حدیث غدیر را یقین‌ آورترین و متواترترین حدیث منقول از پیامبر (ص) می‌ داند. وی بدین منظور سند حدیث را از صحابه و تابعان تا علمای قرن ۱۴ با تکیه بر منابع اهل سنت ذکر می‌ کند. او در جلد اول نام ۱۱۰ صحابی و ۸۴ تابعی از راويان واقعه غدیر را گردآورده است. امینی در ۶ جلد بعدی شاعران غدیر را معرفی و اشعار ایشان را نقل کرده است. او در جلدهای پایانی ضمن ادامه معرفی شاعران غدیر به برخی از اختلافات شیعه و اهل سنت مثل جایگاه خلفای سه‌ گانه و نقدهای شیعیان بر آنها، فدک، ایمان ابوطالب، تحلیل رفتارهای معاویه بن ابوسفیان و... می‌ پردازد. امینی برای نوشتن این کتاب به کتابخانه‌ های کشورهای مختلف از جمله هند و مصر و سوریه سفر کرد. نویسنده الغدیر گوید من به بیش از صدهزار کتاب مراجعه کردم و بیش از ده هزار کتاب را کامل مطالعه کردم. نوشتن الغدیر بیش از ۴۰ سال طول کشیده است. درباره الغدیر کتاب‌ ها و پایان‌ نامه‌ های متعددی نوشته شده است.

نحوه ارتباط خدا با انسان از دیر باز، یکی از موضوعات چالش برانگیز همه ادیان بوده است. ادیان به بیان های مختلف این ارتباط را تشریح کرده اند. در میان همه ادیان، ادیان ابراهیمی این ارتباط را به گونه خاصی بیان کرده اند که لازمه آن پدیده وحی و الهام است. در دو دین اسلام و مسیحیت، خداوند از طریق وحی و الهام، پیام ها و دستورات و هر آنچه که برای هدایت انسان ها لازم بوده را به پیامبران و نویسندگان کتاب مقدس ابلاغ می کند. در هر دو دین اسلام و مسیحیت این مسئله به صورت جدی مورد بحث متکلمان و الاهی دانان واقع شده و هر کدام از این ادیان هم تعابیر مختلفی از مسئله وحی و الهام دارند. این تحقیق تلاش کرده است یکی از نظریات در این باره را، که در اسلام به آن "نظریه وحی لفظی" و در مسیحیت "نظریه الهام املایی" می گویند، را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. این نظریه ها بیان می کنند که قرآن و کتاب مقدس از طرف خداست و پیامبران یا نویسندگان آن، هیچ دخالتی در به وجود آمدن آنها نداشته اند و نویسندگان آنها تنها هر آنچه را خداوند گفته است، نوشته اند. همچنین در این تحقیق، مشابهتی که گمان می رود بین این دو نظریه در دو سنت تشیع و کاتولیک وجود داشته باشد، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

«تشیع علوی و صفوی»، نظریه‌ای است که در دهه چهل شمسی توسط دکتر علی شریعتی در حسینیه‌ی ارشاد طرح شد و مباحث، نقدها و حتی تنش‌های قابل توجهی را برانگیخت. این نظریه در سال 1351 تحت نظر وی در قالب کتابی با همین عنوان تدوین و به چاپ رسید. اینک، پس از گذشت نزدیک به پنج دهه، فراتر از میزان دلبستگی، نوع ارزش‌گذاری و نقدهای سلبی و ایجابی وارد به این نظریه و سایر آراء شریعتی، از یک واقعیت نمی‌توان چشم پوشید؛ این نظریه و برخی دیگر از نظریات اجتماعی بومی در یک صد سال اخیر، بخش مهمی از میراث فکری، حافظه‌ی جمعی و سنت علمی مطالعات اجتماعی دین در ایران هستند. سنت، گنجینه‌ای ارزشمند است که غفلت، نفی یا پذیرش بی‌چون و چرای آن، جامعه و اندیشمندان ما را از اندیشه‌ورزی مؤثر و انباشتی بازخواهد داشت. سنت فکری ما، نیازمند بازگشتی قدرشناسانه و در عین حال، منتقدانه است.کتاب تشیع علوی وتشیع صفوی با روشی تحلیلی به مقایسه بین شیعه راستین که نماینده آن اندیشه و عمل امامان شیعه با محوریت امام علی (علیه السلام) است با نوع دیگری از تشیع که از نظر نویسنده، صفویه نماینده و مظهر بارز آن است می‌پردازد .نویسنده با تعریف و تبیین این دونوع تشیع و ترسیم ملاکات هریک، بدون لحاظ تأخر تاریخی صفویه، معتقد است که این دو نوع از تشیع به طور معمول در هر عصری موجود بوده اگرچه ظهور کامل آن مربوط به عصر صفویه و پس از آن است. ایشان عقائد خاصی در خصوص؛ عصمت، وصایت، ولایت، امامت، عدل، تقیه، غیبت، شفاعت، اجتهاد، دعا و تقلید را در هردو نوع اندیشه ارزیابی می‌کند. در این نظریه این دو نوع تشیع در هر دو ساحت تفکر و عمل، بررسی و مقایسه می‌شوند. در این پایان نامه به گزارش و بررسی این دیدگاه معروف دکتر شریعتی پرداخته می‌شود. تحقیق حاضر از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود؛ بخش اول ارائه گزارشی دقیق و ساختارمند از محتوای کتاب و بخش دوم تحلیل و بررسی این محتوا است که نگارنده به روش، مستندات، تطبیق مصادیق، راستی آزمایی نسبت‌های تاریخی، نقاط قوت و ضعف و دست آخر به ارزیابی سستی یا اتقان محتوای کلی کتاب که همان نظریه‌ی تشیع صفوی و علوی است پرداخته شده است. آنچه که تلاش نگارنده در این پژوهش بوده آن است که تعریف دقیق‌تری از فهم تشیع علوی و تشیع صفوی از منظر دکتر شریعتی ارائه نماید و حاصل آن این است که دیدگاه تشیع علوی و تشیع صفوی با توجه به این که دیدگاهی است مبتکرانه که حاکی از ذهن خلاق طراح آن است اما بیشتر مبتنی بر جنبه‌های انقلابی و احساسی است تا جنبه‌های علمی و همچنین برخی ادعاها و نسبت‌ها یا بدون ارجاع‌اند و یا به استنادات و ارجاعات ضعیف مبتلا می‌باشند. ضمن آن که در بسیاری از موارد به تعمیم‌های نادرست و نسبت‌های ناصواب دچار می‌باشد.

سنت یکی از منابع حجیت در مذهب تشیع و آیین کاتولیک می باشد. سنت در اصطلاح شیعیان، به معنای گفتار و کردار و تقریر معصوم است. بر این اساس، اقسام سنت عبارتند از: سنت قولی، سنت عملی و سنت تقریری. تاریخ شکل گیری سنت بنا بر اعتقاد شیعیان از زمان پیامبر اسلام آغاز می شود و تا زمان غیبت امام دوازدهم ادامه می یابد. در میان علمای شیعه سه دیدگاه در مورد جایگاه سنت وجود دارد. دیدگاه اکثریت علما شیعه، دیدگاه اخباریون و دیدگاه علامه طباطبایی. غالب اندیشمندان شیعه، سنت را در عرض کتاب مقدس قرار می دهند. با توجه به این دیدگاه، سنت دارای کارکرد های مختلفی می شود که عبارتند از: تأکید بر آیات قرآن، تفسیر قرآن، حل اختلافات و بیان احکام ذکر نشده در قرآن. سنت در اصطلاح مسیحیت شامل سنت آبای رسولی و اعتقادنامه های کلیسایی می شود. بنابراعتقاد کاتولیک ها، تاریخ شکل گیری سنت از زمان عیسی مسیح آغاز می شود و تا هم اکنون نیز ادامه دارد. از نظر کاتولیک ها، سنت در عرض کتاب مقدس قرار دارد. بر این اساس، سنت دارای کارکرد های مختلفی می شود که عبارتند از: رسمی سازی عهد جدید، تأکید بر آیات کتاب مقدس، تفسیر کتاب مقدس، حل اختلافات الاهیاتی، و تبییت برخی از آموزه ها و شعائر بیان نشده در کتاب مقدس.با بررسی تطبیقی نقش و جایگاه سنت در مذهب تشیع و آیین کاتولیک می توان نتیجه گرفت که بین نظرات این دو مذهب در باب سنت، شباهت ها و تفاوت هایی وجود دارد.

در دفاع از مذهب تشيع و رد عامه با تكيه بر احاديث صحيح بخاري داراي مقدمه اي مشتمل بر دوازده تمييز در تمييز بين تشيع و تسنن. مولف در تمييز چهارم وعده كرده است كه به زودي درباره مذاهب منكر ضروريات اسلام سخن براند و بعد از پايان اخبار البخاري به وعده خويش عمل مي كند و بخش عمده اي را به رد بابيه و بهائيه و احيانا شيخيه اختصاص مي دهد كه عينا بخشي از كتاب منهاج الطالبين خود مولف است و شايد اين بخش طرح اوليه كتاب منهاج الطالبين باشد. نسخه جاي سخن داراي تقريظاتي است از: فاضل شرابياني، ميرزا حبيب الله رشتي، علي بن شيخ حسن كاشف الغطاء، شيخ زين العابدين مازندراني، ميرزا اسماعيل سلماسي كاظمي، به خط و مهر خود آقايان نامبرده. شايان توجه اينكه تقريظ ميرزا ابراهيم سلماسي در منهاج الطالبين چاپي و منابع عينا تقريظ پدرش ميرزا اسماعيل سلماسي است كه در نسخه جاي سخن به خط خود او موجود است. آغاز كتاب: بسمله الحمدلله الذي خلق الانسان في احسن تقويم و طوي فيه العالم الاكبر ... اما بعد اقول و بالله التوفيق انه انا ... الفقير ... من ملة الارمن من فرق النصاري ... انجام كتاب: و علي الاخوان المومنين الخائفين المخلصين الموحدين ... آمين يا رب العالمين و قد فرغنا من تصنيفه يوم الاثنين يوم العاشر من شهر جمادي الاولي [شورا 2/42/24]

«الردّ على شبهات الوهابيّة» نوشته غلامرضا كاردان، آن را به زبان عربى، در پاسخ به شبهات مطرح شده در يك كتاب، نگاشته است كه به گفتۀ وى اطلاعى از نويسنده و ناشر آن ندارد. همان گونه كه در مقدمۀ كتاب آمده است، ممانعت از انحراف و گمراهى عامۀ مردم و همچنين تقويت وحدت اسلامى و ازالۀ اختلافات از انگيزه‌ هاى او جهت تأليف كتاب بوده است. به عقيدۀ او بحث هاى علمى و ذكر ادله و براهين بر اساس تفاهم و برادرى در جهت وحدت اسلامى است. عنوان‌ بندى اين كتاب بر اساس موضوعات و شبهات مطرح شده از سوى اهل سنت مى‌ باشد و در 11 عنوان، عقائد شيعه را به اختصار بيان كرده است. با نگاهى به فهرست كتاب مشاهده مى‌ شود كه بر اساس ساختار سنتى مطالب تنظيم شده است و مباحث با ذكر يك عنوان از يكديگر تفكيك شده‌ اند. برخى از عناوين را نيز مى‌ توان در هم ادغام نمود.

دوران غیبت صغری یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ تشیع امامی می‌باشد که با غیبت امام دوازدهم؟عج؟ مشکلات نوپیدایی برای شیعیان پدیدار شد، در این دوره که شیعیان به نهایت گستردگی خود رسیده بودند غیبت امام مهدی ؟عج؟ که پیش از این بارها توسط اولیا معصوم واگویی شده بود، به جهت شرایط ویژه سیاسی اجتماعی در آن دوره رخ داد و مشکلاتی فراوانی را به وجود آورد و شیعیان را در حیرت فرو برد، اما با آغاز دوره امامت امام دوازدهم؟عج؟ و آغاز عملکرد مخفیانه ایشان در آن دوره اوضاع شیعیان امامی به تدریج تغییر کرد، دسته‌بندی رفتار امام در این دوره به گونه‌های مختلف همچون سامان دادن به نهاد وکالت و تعیین افراد اصلی و فرعی وکلا، برخورد با غالیان و مدعیان وکالت، تبیین راهبرد اصلی امامیه برای آغاز فرآیند غیبت کبری، تبیین امامت و دوری از افراط و تفریط پیرامون مقام اهل بیت، برخورد با مدعیان امامت از جمله جریان جعفر و... صورت گرفت به طوری که رفتارشناسی امام در این دوره آن مقدار کارآمد بود که توانست وضعیت نابه سامان شیعیان امامی را در نیمه دوم غیبت صغری تا آن اندازه به سامان کند که با غیبت کبری و غیبت مطلق امام مهدی؟عج؟ بتوانند به بقای خود تا روزگاران ظهور ادامه دهند.

نگرش تاریخی آن‌جایی رقم می‌خورد که امور و مفاهیم نه به صورت مطلق که در همه زمان‌ها و همه مکان‌ها به یک منوال حاضر باشند و فهمیده شوند بلکه در وضعی که مقتضیِ دوره و زمانه خویش بوده‌اند به فهم می‌‌آیند و لازمه این سخن آن است که امور و مفاهیمِ هر دوره و زمانه‌ای را باید از زنگارهای وضع اکنونیِ خود، به نحوی که اکنون امور را درک می‌کنیم، زدوده تا بتوانیم آن‌ها را به همان نحو که بوده‌اند(بی‌آنکه غبار و حجابِ وضع ما فراگرفته باشدشان) درک کنیم. محمدعلی امیرمعزی در چنین بستری است که مواجهه و فهمش در نسبت با تشیع ممکن می‌شود. اقتضای روش او منابع کهن روایی شیعه را مورد توجه قرار می‌دهد به نحوی که شیعه را نه صرفا از دالان‌های صور گونه‌گونِ کلامی، فقهی، حکمی و یا مشارب عدیده عرفانی که ممکن است محجوب به حجبِ بُعد زمانه و مقتضیات برهه‌های تاریخی شده باشند بلکه از آنچه اقوال و احادیث ائمه بازگو کرده‌اند می‌یابیم. امام معصوم یا مرشد و راهبرِ شیعیان که واجد دو شان وجودی-باطنی و تعیّن تاریخی که در برهه‌ای حیات داشته است، نقطه‌ی کانونی قلمداد شده که تمامی امور و مفاهیم شیعی با او معنا می‌یابند یعنی معنای امام، محور جمیع باورها و افعال و نگاه انسان شیعی است. شیعه در نسبت با امام معصوم است که خود را یافته و بازگو می‌نماید. آنچه واجد اهمیت است نزدیک شدن به درکی است که خود ائمه شیعه از خود بازگو کرده و آن‌ را می‌توان در منابع کهن حدیثی شیعه که قریب‌ترین فاصله را با غیبت امامان داشته‌اند( که آغازِ تحمیلِ مقتضیات تاریخی بر درک از معنای امام و نسبت وجودی با اوست) یافت. گرچه این معنای نخستین از شیعه، کمتر حجاب فهمِ ادوار و مقتضیات آن را به خود گرفته اما در تطورات تاریخی و مابین فرق و مشارب گونه‌گون کلامی، فقهی، عرفانی و حکمیِ شیعه مضمحل نشده البته که تغییرات بعضا اساسی نسبت به وضع اصیلش یافته است.