جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صحیفه سجادیه میراث گرانبهای برجای مانده از چهارمین پیشوای معصوم شیعیان امام علی ابن الحسین(ع) است.زبان این کتاب شریف زبان نیایش است و به گونه ای عرضه شده است که هر خواننده به فراخور فهم و دانش خود از آن بهره می گیرد. پایان نامه ای که در پیش رو دارید، مفاهیم قرآنی در صحیفه سجادیه می باشد. در این پایان نامه، سعی داریم، بیان کنیم که آیا کلام ائمه از قرآن نشأت گرفته یا نه و اینکه ایشان که تربیت یافته مکتب انبیاء هستند در شرایط سخت حاکم بر جامعه تا چه حد توانسته اند مسایل دین را برای مردم تبیین کنند و آیا مفاهیم آن با قرآن مطابقت دارد؟ به همین دلیل این موضوع را انتخاب کردیم و قصد داریم صحیفه سجادیه را با قرآن مطابقت داده تا این رابطه بیشتر مشخص گردد. در این پایان نامه به بررسی ده دعا از صحیفه سجادیه که در بردارنده بیشترین مبانی اخلاقی و مضامین قرآنی می باشند پرداخته ایم. دعای اول: در سپاس و ستایش خداوند .دعای هشتم: در پناه بردن به خدا از سختی هاو اخلاق بد . دعای نهم: اشتیاق به طلب آمرزش از خدا، دعای دهم: پناه بردن به خدای تعالی. دعای یازدهم: نیک فرجامی. دعای دوازدهم: اقرار به گناه و درخواست بازگشت. دعای سیزدهم: طلب حاجت ها از خداوند. دعای چهاردهم: در ستمدیدگی و ستم دیدن.دعای شانزدهم: طلب عفو و آمرزش از خدا. دعای هفدهم: پناه بردن به حق از شیطان و مکرو عداوتش. که سعی کردیم مبانی قرآنی آنهارا بررسی کنیم و در نهایت آیاتی که دربردارنده کلام معصوم است را بیان کنیم.

چکیده امید، حالتی نفسانی است که در آن، انسان با اموری که هم اکنون وجود ندارد، ولی انتظار وجود آن‌ها را دارد؛ نوعی دل‌بستگی و تعلّق خاطر پیدا می‌کند. امیدواری یک مقول? سه جزئی شناختی، عاطفی و حرکتی است. انسان امیدوار، انسان سرزنده، پویا، پرتحرّک و شادابی است که در جهت دستیابی به امیدهای خود حرکت می‌کند. انسان با امید به این‌که تلاش او ثمربخش است، فعّالیّت می‏کند و اگر امید نبود انسان دست به هیچ اقدامی نمی‏زد. هدف این پژوهش بررسی و نتایج امید به خدا و آشنایی با شیوه صحیح امیدواری با استفاده از روایات نهج‏البلاغه است. علی (علیه السّلام) به امید اهمیت زیادی می‌دهد. امید بازتاب گسترده‌ای در نهج البلاغه دارد. شبک? معنایی امید در نهج البلاغه شامل: امید، رجا، آرزو، خوش‌بینی، طمع، خوف، ناامیدی، یاس، قنوط، خمودی، افسردگی، بیماری، اعتماد به نفس و ... است. مبانی امید از نگاه نهج البلاغه انسان، خدا و هستی است. انسان از نگاه نهج البلاغه موجودی ضعیف و ناتوان؛ ولی دارای اندیشه است، تا او را به تلاش وادارد و افکاری؛ تا در دیگر موجودات تصرّف نماید. خدا در نگاه نهج البلاغه اولی است که آغاز ندارد و آخری است که پایان ندارد، همیشه بوده و خواهد بود. در والایی از همه پیشی گرفته، عقل از ذات او ناآگاه و او از اسرار نهان آگاه، نعمت‌هایش پایان نمی‌پذیرد و رحمتش قطع نمی‌گردد و برای صفاتش حد و مرزی نیست. امید به رحمت و فضل و کرم او اساس امیدواری است. کسی که در تمام امورات زندگی امید به خدا و رحمت و فضل او داشته باشد موفّق و پیروز است. هستی از نگاه نهج البلاغه، نمون? قدرت خداست و شگفتی آثار رحمت او که با زبان گویا، به وجود پروردگار گواهی می‌دهد و ما را به شناخت او می‌خواند. شناخت کافی و درست از خدا، قوّت ایمان و اعتقاد دین از علل درونی؛ تعهد به اخلاق فردی و اجتماعی، تلاش و کوشش، انجام اعمال دینی، توبه، شفاعت، دعا، توکل و توسل از علل بیرونی امیدواری از دیدگاه نهج البلاغه است.عدم شناخت درست از خدا، نداشتن ایمان و اعتقادات دینی، آرزوهای واهی، گمراهی، کفر، نفوذ شیطان و گناه از موانع درونی؛ نداشتن برنامه و مقایس? خود با دیگران، افراط در امید و آرزو، کسالت، دنیاطلبی و .... از عوامل بیرونی دوری فرد از دستیابی به امیدواری هستند.نهج البلاغه مهم‌ترین اثر و کارکرد امید در زندگی بشر را، آسان‌شدن سختی‌ها و تقویّت روحیّ? انسان می‌داند، به این معنی که انسان برای هر عملی می‌بایست انگیزه‌ای داشته باشد و هر چه کار سخت‌تر و دشوارتر باشد باید امید به بهره‌وری و بهره‌مندی نیز بیشتر باشد. امید باعث ترقّی درجات کمال شده و بر سرعت سیر در طریق وصول به مطلوب می‌افزاید. دیگر آثار امیدواری در نهج البلاغه، بازگشت و بازسازی، تحصیل حوائج، آسانی راه، نیرو و نشاط، حرکت و تلاش، رحمت الهی، عمران و آبادی، ظفر و کامیابی و تقویت سلامتی است. آن‌که تندرست است امیدوار و آن‌که امیدوار صاحب همه چیز. امید در سلامت روانی انسان نقش مهمّی بر عهده دارد. امید، به زندگی انسان معنا می‌بخشد و هنگام هجوم مشکلات، رنج‌ها و مصایب از فروپاشی روانی انسان جلوگیری می‌کند و مانع استیلای یأس و دل‌سردی بر انسان می‌گردد. از آثار رجا در انسان، دوام مجاهده توسط اعمال و مواظبت بر اعمال در تمامی حالات، احساس لذّت از رو به خدا کردن و بهره‌مندی از مناجات او و خشوع در تملّق او، آرام‌بخشی روان و هدف‌داری زندگی است.واژه‌های کلیدی: خدا، امید، سلامتی، تقویت روحیّه.

حضرت محمد (ص‏) آخرین پیامبر و فرستاده خداوند است. و از جانب خداوند متعال پیام الهی را دریافت نمود تا بشر را به اسلام‏ دعوت کند. پیامبر(ص) در طول تاریخ بزرگترین سرمشق بشریت بوده است؛ زیرا پیش از این که با گفتار خود مربی و راهنمای مردم باشد؛ با رفتار خویش بهترین تربیت کننده و راهبر بود. خاتم پیامبران از برترین و سرآمدترین پیامبران به شمار مى‏رود. از این جهت باید از نظر کمالات نفسانى و ملاکات فضیلت و برترى، بالاتر از همه ی انسانها باشد. زندگانی پیامبر(ص) به دو بخش مادی و معنوی تقسیم می شود. بعد معنوی شامل ارتباط آن حضرت با خداوند مثل توکل به او، تسلیم و رضا ...و ارتباط با خود مانند مسئولیت پذیری، ایثار ...و هم در بر دارنده ی نحوه ی برخورد و ارتباط آن حضرتبا دیگران مانند صبر و بردباری، عیب پوشی از دیگران و ... است. همه ی این شاخصه ها درسیره ی آن حضرت نمایان است که نشان دهنده ی شخصیت والای پیامبر(ص) است. هدف از این تحقیق این است کهما به شخصیت پیامبر(ص) که نمونه‏ و اسوه ایی کاملو به طور کلی سمبل جهانی و همیشگی برای تمام مردم در همه زمانهاست؛ پی ببریم ...و سیره ی پیامبر (ص) را برای خود در زندگی الگو و سرمشق قرار دهیم؛ تا به سوی حق رهسپار شویم. روشی که در این تحقیق از آن بهره برداری شده است؛ روش توصیفی- تحلیلی است. و با مطالعه احادیث نقل شده از پیامبر اکرم(ص) صورت می گیرد.

هدف اصلی این رساله، تبیین ارتباط آیات سوره اسراء است تا عملا نظر کسانی را تأیید کند که معتقدند اگرچه نزول آیات به صورت پراکنده و تابع حوادث زمان نزول بوده ولی نظم اصلی کتابی که از سوی خداوند حکیم در اختیار بشر قرار گرفته و برای همه عصرها و نسل ها پیام دارد هرگز تابع جوّ آن زمان نیست و کاملا حساب شده و حکیمانه است.به علاوه این رساله زیرمجموعه طرحی بزرگ تر است که اینک در دست اجراست و ناظر بر کلیه سوره های قرآن است تا عوض بحث های نظری در مورد ارتباط یا عدم ارتباط، عملا رابطه تنگاتنگ آیات به تصویر کشیده شود.برای اثبات ارتباط آیات سوره اسراء در مرحله اوّل، به جمع آوری موضوعات مهم سوره و نشان دادن رابطه بین آیات با موضوع مشترک (ارتباط خطّی) پرداخته شده، ثمره این جمع آوری و بررسی دستیابی به اصلی ترین خطوط ارتباطی و موضوعات تشکیل‌دهنده‌ی سوره اسراء است که به طور اجمال عبارتند از: پیامبران، مبانی و اصول، مشرکان، کافران، ظالمان، خداوند، معاد و حوادث قیامت، قرآن، انسان و شیطان. در مرحله دوّم، از رهگذر بررسی رابطه ی بین خطوط ارتباطی ثابت شده که آیات این سوره کاملا هماهنگ بوده و یک شبکه ی ارتباطی بر همه آن ها سایه افکنده است، سرانجام در مواردی که رابطه ی تازه ای بین آیات پدیدار شده، آراء مفسران مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

حکومت میراث نبوت وبخشی ازمسئولیت امام است که دست بشرازاعطای آن به کسی کوتاه است وهدف آن تحقق برنامه های دینی، برقراری عدالت اجتماعی ،تربیت نفوس وهدایت مردم به سوی خداست.زمانی که پس ازقتل عثمان مردم با امیرمومنان علی علیه السلام بیعت کردند ،امام عهده دارحکومتی شد که زمینه های فرهنگی فراوانی برای بروزموانع ،پیش روی حضرت فراهم شده بود که موجب دور شدن جامعه از پیامبراسلام صلی الله علیه وآله وامام علیه السلام شده بود.ازجمله این چالش ها ، ثروت حاصل ازغنائم بود.سئوالات این پژوهش اجمالا بدین شرح اند: عملکرد خلفای پیش از امام علیه السلام درایجاد موانع؛موانعی که خود امام علیه السلام با عمل به قرآن وسیره ی پیامبر اسلام صلی الله علیه واله ایجاد کرد؟ورفتارمردم وعدم پایداری آنان ،سبب بروز چه موانعی شد؟این پژوهش به شیوه ی کتابخانه ای ،اجمالا به این نتایج رسیده است :اولا : امام علی علیه السلام بهرغم تمام چالش هاوموانع ،باعنایت حق و کمک یاران خود، خسته وناتوان نشدو تا آخرین لحظات عمر شریف خود دست ازمقابله بادشمن وهدایت وتربیت مردم برنداشت.ثانیا :امام علیه السلام ،طبق نصوص قرآنی وسیره ی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و به شیوه ی مکتبی رفتار کردوهمین امر، برخی موانع جدید را پدیدآورد.ثالثا :حضرت علی علیه السلام برای از میان بردن موانع پیشین تحولی اساسی وانقلاب بزرگی ایجاد کرد.رابعا :به رغم عدم پایداری مردم ،بایسته این بود که آنان کاملا از امام علیه السلام اطاعت می کردند که نکردند.خامسا : آن چه در حکومت حضرت امیر مومنان علی علیه السلام رخداد برای زمان ما نیز کاملا الهام بخش و عبرت آموز است .

تنوع نداها و خطاب‌های الهی در قرآن خود جنبه‌ای ازشگفتی های قرآن به شمار می‌آید. خطاب به گروههای مختلف و خطاب به افراد خاص از جمله خطاب به پیامبر اسلام (ص) به اسلوبها و روشهای گوناگون و با آهنگ های مختلفی صورت پذیرفته است. لحن این خطاب های الهی بر پیامبر(ص) نیز گاهی عتاب گونه و گاه تهدیدآمیز می باشد که در ظاهر اینگونه به نظر میرسد که با عصمت حضرتمنافات دارد. ولی در واقع خطاب در آیاتی که حامل فرمانی عتاب‌گونه و هشدارهای تهدیدآمیز است را نمی‌توان تنها متوجه شخص رسول اکرم (ص) و یا دلیلی بر ارتکاب خطا و لغزش از آن حضرت دانست. همان‌گونه که همه اوامر و نواهی که با صیغه مفرد مخاطب و خطاب به حضرت آمده متوجه آن حضرت نیست ؛ بلکه بیشتر این عتاب‌ها و نکوهش‌ها و یا هشدارها متوجه کسانی است که در برابر پیامبر(ص) کارشکنی کرده‌اند و همچنین از حیث مخاطب بودن جمیع مکلّفان در برابر قرآن متوجه سایرین نیز می‌باشد. اما این مطلب باعث نمی‌شود که از پیامبر(ص) تکلیف ساقط شود و احتیاجی به رهنمون الهی نداشته باشد.از سوی دیگر از هر امر و نهی و پرسشی نمی توان برداشت عتاب و مواخذه نمود و آن را دلیلی بر ارتکاب خطا و گناه دانست بلکه باید توجه داشت که هر کلامی و خطابی و یا هر ندا، امر و نهی ، خبرو پرسشی معنای خاصی داشته و گاه کنایه از امری مهم است که با کمی تفکر می توان به آن دست یافت. بنابراین وجود اینگونه آیات منافاتی با عصمت آن حضرت نداشته بلکه موید آن است.بعلاوه وجود آیات عتاب خود دلیل محکمی بر این حقیقت است که قرآن کلام خداست و برخلاف عقیده برخی ساخته و پرداخته پیامبر(ص) نمی باشد.

کار اصلی این رساله بررسی جهان بینی و اندیشه های عرفانی عین القضاه همدانی است . آرای او درباره ی عشق، خدا، ابلیس، انسان، قرآن ، سلوک الی الله، سالک و شرط های او، پیر، مرید، ارادت و آخرت، اختیار، ایمان، بهشت، حلول ، .... و نبوت بررسی شده است . در فصل عشق به موضوع هایی چون ماهیت عشق، گونه ها و درجات عشق ، ویژگی های عشق ، عقل و عشق، علم و عشق، روح و عشق ، فراق و وصال، نشانه های عشق، عشق و ملامت ، عاشق و معشوق پرداخته شده است . در برخی موارد مشابهت های نظر عین القضاهبا دیگر عرفا و شاعران مخصوصا مولوی و حافظ بیان شده است . در فصل خدا به مسائلی از قبیل رابطه ی ذات و صفات خدا، رویت خدا و راه شناخت واقعی خدا و .... پرداخته شده است . و در موضوع ابلیس به سابقه ی ابلیس ستایی در قبل از عین القضاه و پس از او نیز پرداخته ایم . بیشترین قسمت از مطالب فصل انسان درباره ی ذات و حقیقت انسان و مراتب انسانی است . اعتقاد عین القضاه به قدم قرآن در فصل قرآن بررسی شده است ، از مطالب جالب توجه این فصل نظر قاضی درباره ی حروف مقطعه قرآن است . در بقیه ی فصل ها نیز سعی شده است نکات برجسته ی اندیشه ی او بررسی و بیان شود . مثلا در موضوع آخر به بررسی اعتقاد او به معاد روحانی پرداخته ایم و در موضوع نبوت نشان داده ایم که او معتقد به برتری ولایت بر نبوت است . سه فصل سلوک الی الله ، سالک و شرط های او، پیر، مرید و ارادت بیان کننده اندیشه های او در مسائل عرفان عملی است . نکته برجسته در فصل سلوک الی الله مساله اسقاط تکلیف از دیدگاه عین القضاهاست . تقسیم سالکان به دو دسته طالبان و مطلوبان در فصل سالک و شرط های او بررسی شده است . در فصل پیر، مرید و ارادتنظر قاضی درباره ی ضرورت پیر و آداب مرید، مفهوم ارادت و خاصیت آن بررسی و بیان شده است.

چکیدهعواطفکه مجموع کشش‌ها و گرایش‌های نفسانیرا شامل می‌شود به دو دسته‌یفطری و حصولی تقسیم می‌شوندو در هندسه‌ی دورنی انسان‌‌ نقش کلیدیداشته تا آنجا کهسرنوشت او را در سایه‌سار خود رقم می‌زنند.مهندسی سازه‌واره‌هاینرم‌افزار درونی انسان به گونه‌ای است که برای تربیت، هدایت و مدیریت انسان ملاحظه عواطف وی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. از‌این‌رو قرآن در جذب انسان به سمت و سوی هدایت وسعادت، روش خاصی دارد که این پژوهش کوشیده است روشقرآن در جذب عاطفی انسانرا به صورت نظام‌مند بررسی کند.در این بارهبا مطالعه‌یچیستی، هستی، گستره‌یعواطف و ارزش آنهاو نیز میزان توجه قرآن به این ویژگی انسان و بیان اصول، مبانی و راهبرد‌های جذب عاطفیروش قرآن با نگاه ضمنی به راه‌کار‌های کلی و کاربردی آن، این پژوهش سامان یافته است.طرح بحث پیرامون معناشناسی واژگان عاطفی قرآنیبه ویژه واژگان عاطفی‌ایکه در رابطه با خداوند متعال در قرآن آمده است و تقریر چالش‌هایجدی پیرامون معنا و مفهوم آنها و نقل و نقد دیدگاه‌های اندیش‌وران و بیان زاویه‌ی پنهان نگره‌های بنیادینِ دیدگاه‌هایآنها از جنبه‌های نو در این پژوهش استاز‌این‌رو گوشه‌هایی از لغزش‌های معنا و مفهوم‌شناسان و لغت‌پژوهان در این عرصه را نمایانده و نیازهای پژوهشی مسئله را روشن کرده است.

خداوند و تصوری که در حکمت متعالیه از او وجود دارد، مهم‌ترین نقش را در انسان‌شناسی ملاصدرا ایفا می کند. از نظر ملاصدرا تمامی کائنات جلوه‌های مختلف خداوند هستند و انسان، کامل‌ترین جلو? اوست که در آیات قرآنی به خلیف? الهی و امانت‌دار خداوند توصیف شده است. خداوند در حکمت متعالیه نه به‌عنوان خدایی که در رأس آفرینش قرار دارد و با واسطه با انسان مرتبط است؛ بلکه خدایی است که بنا بر آیه « نَحْنُ‏ أَقْرَبُ‏ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ (ق / 16)» از آدمی به خودش نزدیک‌تر است. مبانی اصلی ملاصدرا در انسان‌شناسی، اصالت وجود، وحدت تشکیکی وجود (و در نظر نهایی وی وحدت شخصی وجود)، ربط محض بودن معلول نسبت به علّت و حرکت جوهری است. در بستر حرکت جوهری نفس انسانی مراتبی از ماده، مثال و عقل را دارا گشته و به مقام فوق عقل دست می‌یابد. داشتن مراتب گوناگون، خدشه‌ای بر وحدت نفس وارد نمی‌سازد همانطور که خداوند هم دارای جلوه‌هایی از عقل، مثال و ماده بوده؛ ولی این منافی با وحدت او نیست. وحدت خداوند، وحدت حقّه است و انسان نیز وحدتی ظل وحدت حقّ? خداوند دارد. تناظر خداوند و انسان به این مسئله ختم نمی‌شود: در نگرش صدرایی همانطور که خداوند خالق و مبدع هستی است، انسان نیز به‌عنوان خلیفه و جانشین وی دارای این ویژگی است؛ یعنی با قو? تخیل خود وجودات ذهنی را در سرزمین خیال خود می‌آفریند، تفاوت تنها در این است که ابداع خداوند در قلمرو خارج است و ابداع تخیل در قلمرو ذهن.

يكی از مطالعات مهم و راهبردی در موضوعات دينی، شناخت روش ها و اسـلوب ديـن در طـرح موضوعات دينی است. اين مطالعه محققان را به لايه هايی از اغراض و مقاصـد گـزاره هـای دينی رهنمون می سازد كه در غيرآن حاصل نمی شود. شايد يكی از مهمتـرين ايـن موضـوعات، شـيوه بيان توحيد در قرآن است. تحقيـق پـيشرو، در صـدد بررسـی روش خـاص قـرآن در ارائـه ايـن موضوع است. رويكرد اصلی بحث، توجه به كشف روش با عنايت به سير ترتيب نـزول سـوره هـا می باشد. به نظر می رسد قرآن با محوريت توحيد پرستش، به مقوله خدا پرداختـه و بـا رويكـردی تربيتی مباحث توحيدی را پيگيری نموده است . هرچند توحيد افعالی به گستردگی در قرآن آمده است، اما در خدمت به بارنشاندن توحيد عبادت است . همچنين بحـث از ذات و صـفات الهـی بـه تناسب و يا در قالب لطايف واسرار آيات مورد توجه قرار گرفته است.