جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در یک تقسیم‌بندی کلی، مباحث عرفان نظری به دو بخش «توحید و موحد» تقسیم می‌شود. بخش دوم به بررسی حقیقت انسان، جایگاه او در نظام هستی و رابطه او با حق‌تعالی می‌پردازد. در این بخش از علم عرفان نظری، یکی از مسائل اساسی که در فهم بسیاری از مسائل مهم دیگر عرفان نیز کارگشاست، مسأله سریان انسان کامل در مراتب عالم است. روشن است که دست‌یابی به فهم دقیق و صحیح از این مسأله مهم عرفانی، بر تبیین دقیق مبانی آن توقف دارد. ما در این نوشتار با روش تحیلی ـ توصیفی، به واکاوی مبانی هستی‌شناختی و انسان‌شناختی سریان انسان کامل در مراتب هستی پرداخته‌ایم و در نهایت به این نتیجه رسیده‌ایم که وحدت شخصی وجود، شمول و سریان اسم جامع الله، اتحاد انسان کامل با اسم جامع الله و روح بودن انسان کامل نسبت به عالم، از جمله مهم‌ترین مبانی این دیدگاه عرفانی در زمینه سریان انسان کامل در عالم به‌شمار می‌روند.

گفتمان هنرهای خلاق تعاملی، سبب تغییر رویکرد مفهوم مخاطب هنری از نظاره­گری بی­کنش و منفعل به آفریننده­ای تعامل­گر و پویا بوده است که از منظر فلسفۀ پست­مدرن نگاهی قابل تأمل به انسان، بشمار می­آید. افادات ژیل دلوز به فلسفه، از جسمانی­ترین رویکرد­ها به حیات انسان است که با نکته­پردازی­های خلاقانۀ وی می­تواند ابزار تحلیلی کارآمدی برای بررسی نقش و شناخت واکنش­های انسانی بشمار رود. اصطلاحاتی از قبیل صیرورت، ریزوم و بدن بدون اندام در شناخت رفتارهای انسانی که از سوی دلوز مطرح شده می­توانند در تحلیل رفتارهای مخاطب بکار روند. در این مقاله به این پرسش­ها پرداخته­ایم که آیا هنر تعاملی می­تواند ترجمان هنری صیرورت باشد و این­که انتخاب­های پیش­روی مخاطب چگونه با تعاریف بدن بدون اندام و ریزوم مرتبط می­شوند. در شیوۀ پژوهش، اطلاعات مورد نیاز از منابع کتابخانه­ای و دیجیتال استخراج و سپس با به کارگیری این مستندات، جایگاه مخاطب به روش تحلیلی- توصیفی با رویکرد دلوزی تشریح شده­اند. در نهایت به این نتیجه نزدیک شده­ایم که بنابر تعریف بدن بدون اندام، مخاطب هنر تعاملی با مجموعه­ای از بالقوگی­های منحصر به فرد روبه­رو است که انتخاب از میان آن­ها، روند شکل­گیری اثر هنری را به شیوه­ای بی­قاعده و ریزوم­گونه هدایت می­کند که این اثر در طی مسیر و در لحظه به ظهور می­رسد و همواره میان قوه و فعلیت قرار دارد و در نهایت این تعریف با عبارت فلسفی صیرورت از دیدگاه دلوز، همسان است.

حکیمان مسلمان به‌ تبع ارسطو ماده را منشأ تحولات و تغییرات اشیاء معرفی نموده‌اند و ازآنجاکه آن را ملازم با جسم و جسمانیات دانسته­اند، دایره وجودات متغیر و سیال را به عالم جسم منحصر کرده­اند. آنها برای اثبات تلازم ماده و صورت جسمیه و انحصار هیولی به عالم طبیعت، ادله مختلفی اقامه نموده­اند. در این مقاله با نقد این ادله، این مسأله را مورد تأمل و کنکاش قرار داده­ایم [تا ببینیم] با مخدوش شدن ادله مذکور، گستره وجود سیال تا چه حد بوده و دایره تحولات عالم تا کجا گسترش خواهد یافت؟ با توجه به ادله عقلی و نقلی، آنچه در نهایت حاصل‌ شده این است که سیلان امری مشکک بوده و ناشی از ضعف و نقص وجودی است و براین‌اساس دایره وجود سیال همه وجودات امکانی را ـ بسته به نقص و ضعفی که دارند ـ در برگرفته و بالتبع زمان به ساحت ماوراء طبیعت تسری خواهد یافت.

چکیده:هدف این مقاله ارائه مدلی برای سازماندهی‏ معارف قرآن است که بتوان به آسانی از این طریق به محتوای مورد نظر در حوزه معارف قرآن دست یافت. سؤال پژوهش این است که در عصر حاضر که عصر انفجار اطلاعات و فضای مجازی است آیا این امکان وجود دارد که معارف قرآن به گونه‏ای مدیریت و سازماندهی شود تا کاربران و محققان بتوانند اطلاعات مورد نظر خود را در حوزه معارف قرآن با ویژگی سهولت، سرعت، دقت، جامعیت و مانعیت بازیابی کرده و با استفاده از تکنولوژی رایانه نقشه‏ای جامع و کامل از کلیت معارف قرآن و یا نسبت به موضوعی خاص از این حوزه را ترسیم نمایند؟ برای دستیابی به این هدف و با روش توصیفی و تحلیلی،سعی شده است آنتولوژی یکی از موضوعات معارف قرآن یعنی موضوع «بسمله» تدوین گردد. یافته تحقیق بیانگر آن است که تدوین آنتولوژی بسمله سبب گشته تا ارتباط وجود شناختی این مفهوم با مفاهیم، موضوعات و عناوین دیگر هویدا گردد و در نتیجه، فهم جامع‏تر و کاملتری از حقیقت بسمله به دست آید؛ بدیهی است فهم یک مسئله، بدون توجه به موضوعات مرتبط با آن و نیز کشف دقیق، صریح و شفاف ارتباط میان مفاهیم ، فهم ناقصی است. موضوعات مرتبط با بسمله که از طریق آنتولوژی بسمله، کشف گردیده است عبارتند از: مسئله نجات، تجوید ،قرائت و قُرّا‏ء، ابتدا و انتهای سوره، اسم الهی و اسم اعظم، جهر و اخفات نماز، صحت و بطلان نماز، پذیرش و رد دعا ، صحت و بطلان عمل، ادب سخن با پروردگار و...

ابعاد متنوع تکنولوژی، از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در کنار این مطالعات، رویکرد فلسفی یکی از مهم‌ترین رویکردها به تکنولوژی است. در این مقاله در صدد رویکرد هستی شناختی به تکنولوژی با روایت سلبی و منفی به تکنولوژی هستیم. بر اساس این دیدگاه در نظام تکنولوژیک مرتبه‌ی اشیاء تنزل پیدا می‌کند. مقصود از تنزل، قرار گرفتن شی در جایگاه نازل و اخس از جهت ساختار وجودی، هیئت و آثار و نسبت جامع و صحیح با انسان و جهان است. تنزل اشیاء در نظام تکنولوژیک سبب ضعف قابلیت اشیاء در دریافت فیض شده است. در این مقاله این موضوع از طریق نقص مبادی صنعت، تکثر وسائط، غلبه کثرت بر وحدت اثبات شده است.

در فرهنگ شیعی در کنار معرفت به توحید، نبوت و معاد هیچ اصلی به اهمیت و عظمت اصل امامت نمی رسد. در این میان مسئله ی ضرورت هستی شناسانه ی وجودامام از جمله موضوعات کلامی- فلسفی است که مورد توجه برخی اندیشمندان اسلامی قرارگرفته است. صدرالمتالهین به عنوان یک حکیم متأله شیعی، بر پایه استدلال و شهود، در مهم ترین آثار فلسفی و کلامی خویش به بررسی ابعاد مسأله امامت پرداخته است. ایشان با تکیه بر مبانی فلسفی خویش جایگاه امام را در مراتب هستی مورد تحقیق قرار داده و برمبنای اصالت وجود و حرکت جوهری به تبیین رابطه‌ی خداوند، انسان کامل و عالم هستی می‌پردازد و با رویکردی هستی شناسانه براساس قاعده امکان اشرف، قوس نزول و قوس صعود و حرکت جوهری ضرورت وجود امام را به اثبات رسانده و امام را واسطه‌ی فیوضات حق نسبت به ممکنات معرفی و بر مبنای تداوم واستمرار فیض الهی جایگاه ایشان را مشخص می سازد. این پژوهش تلاش دارد با رویکرد توصیفی – تحلیلی، ضرورت وجود امامت را در حکمت متعالیه براساس مبانی فلسفی و هستی شناسانه آن مورد تشریح و تبیین قرار دهد.

نگرش عطار به هستی و مرگ برآمده از تجربۀ شهودی است. این تجربه­‌ها حاکی از مواجهۀ آدمی با سطح پنهان هستی است. عطار شرح این شهود را تنها ازطریق زبان خواب یا زبان فکرت میسر می‌داند. مسئلۀ اصلی مقاله این است که هستی در تجربه­‌های شهودی عطار چگونه تصویر شده و تأثیر چنین نگرشی به تصور مرگ چیست؟ با بررسی مثنوی­‌‌های عطار این نتایج حاصل شد که عناصر هستی در ظاهر، امور مقدر فیزیکی خود را انجام می‌­دهند و در باطن، درد طلب آنان را به جنبش وامی‌­دارد. آدمیان عموماً گرفتار سراب‌اند. آنکه به گنجِ قعر دریای عالم دست یابد، خداوند را چون آفتابی تابنده در این عالم خواهد دید. در قالب تمثیل ایاز و سلطان، وجه معشوقانۀ سلطان تصویر می­شود که تنها در شهود و با «ترک عدد» آشکار می‌­شود و خدا، جهان و انسان یکی است. با چنین نگرشی به هستی، با مرگ، جزء به کل می‌­رسد و عین کلی می­‌شود که با صورت­‌پذیری از او جدا گشته­ بود. مرگ را نیز ازطریق تجربه­‌های شبه­مرگ مثل فنا، شهود تجلی خداوند و تجربۀ احوال قیامت در دنیا می­‌توان تجربه کرد. برخی تصاویر شهودی از مرگ عبارت‌اند از رسیدن نور از بی‌جا، احساس خورشید در درون، خوردن خورشید، فرودآمدن خورشید و محو شبنم در دریا. عارفان گویی همزمان در دو جهان به‌‌سر می‌برند. آدمیان به مراتبِ کوشش خود در فراروی از حواس ظاهر امکان چنان تجاربی را خواهند داشت. چنین نگرشی در زوال ملال و معنادار گشتن هستی و مرگ مؤثر خواهد بود.

خودآگاهی دارای دارای مبانی هستی شناختی ، انسان شناختی و... می باشد . مبانی هستی شناختی در قرآن کریم در یک تقسیم بندی کلی بردو قسم مبانی هستی شناختی مجردات ومبانی هستی شناختی مادیات تقسیم بندی می شوند، مهم ترین مبانی مجردات عبارتند از؛ مبانی توحید و خدا باوری، وجود موجودات غیبی و فرجام شناختی و مهم ترین مبانی مادی عبارتند از مخلوق بودن عالم هستی، خلقت عالم هستی برای انسان و هدفمندی عالم هستی. از نظر قرآن کریم هر یک از این مبانی در خودآگاهی تأثیرگذارند. مبانی توحید رابطه مستقیم با خودآگاهی دارد ، خدایتعالی یاد و ذکر خویش را عامل بصیرت و خودآگاهی می داند و خدا فراموشی را سبب خود فراموشی و معیشت تنگ و سخت در دنیا و نابینایی در آخرت می داند. فرشته شناسی و شیطان شناسی انسان یاری میکند که به درک وجود موجودات مجرد نائل آید و با مشاهده تأثیرر گذاری این موجودات در زندگی انسان، به دنبال شناخت عرصه وجودی مجرد خویش برآید و این چنین علاوه بر خودآگاهی متعادل در ظرفیت های مادی، به شناختی از ظرفیت‌های معنوی خویش دست یابد. و نیز ایمان به روز رستاخیز وایمان به حشر و نشر با خودآگاهی رابطه مستقیمی دارد و در بیداری انسان نقش اساسی دارد و سبب انجام عمل خالص و دوری از ریا و خودنمایی می گردد. و مبانی مادی، باعث می شود ، انسان به درک قدرت خود در تسخیر عالم طبیعت آگاه گردد و از سویی به درک عجز و ناتوانی خود نسبت به خالق و آفرینش برسد.

علم و معرفت در نظام فلسفی صدرالمتالهین از سنخ وجود است؛ هستی و معرفت دو جزء لاینفک‎اند و علم از دید وی به لحاظ عینیت و تحقق در عالم هستی در کنار سایر موجودات عالم قرار می‌گیرد. صدرا هویات معرفتی را نه‌تنها به خاطر ذهنی‌ بودن‌شان به مراتب پایین‌تر هستی تنزل نمی‌دهد، بلکه به دلیل مجرد بودن‌شان ارزش وجودی آن‌ها را از جهان طبیعی هم بالاتر می‌داند. در این مقاله نشان داده شده است که چگونه هر طبقه‌ای از عالم هستی ما‌به‌ازایی در عالم معرفت داشته و هر مرتبه از معرفت نیز با مرتبه‌ای از عالم هستی متناظر است؛ ادعای مقاله این است که نوعی تناظر یک‌به‌یک و تابع دو‌سویی ریاضی بین آن‌ها برقرار است؛ لذا ابتدا به شرح اجزا و مراتب عالم هستی در سلسله تشکیکی وجود و سپس به مراتب معرفت در اندیشه صدرا پرداخته شده و در نتیجه با رویکردی سمانتیکی، رابطه ریاضی تابع دو‌سویی نظام هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی او نمایان شده است.