جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات مهم نقد ادبی معاصر عربی پدیده تناص یا بینامتنی است که در یک معنای عام به اندیشه انتقال معنی یا لفظ و یا هر دو، از یک متن به متنی دیگر، یا از یک اثر ادبی به اثر ادبی دیگری با اختلاف در مقصد و هدف اطلاق می شود. بینامتنی یکی از پدیده های زبانی شایع در آثار شاعران معاصر عرب است. اشعار عبدالوهاب بیاتی شاعر نوپرداز معاصر نیز به این ویژگی متمایز و برجسته گشته است. او نه تنها اشکال و انواع گوناگون تناص را در اشعار خویش به کار گرفته، بلکه مصادر و منابع تناص نیز در اشعار او متنوع می باشند. این شاعر پرآوازه عرب، میراث دینی خویش را یکی از منابع و مصادر مهم بینامتنی در اشعار خود قرار داد. لذا از میان بینامتنی های موجود در شعر او، بینامتنی قرآنی بخش قابل توجهی را به خود اخصاص داد. بدین منظور بررسی ریشه تاریخی این پدیده نزد ناقدان غربی و عربی، تبیین و تشریح بینامتنی قرآنی در اشعار شاعر پرآوازه عراقی و بیان انواع مختلف الهامات وی از قرآن کریم از اهداف مقاله حاضر می باشد. بررسی اشعار بیاتی گواه این است که او گاه مضمون و مفهوم آیه یا آیاتی از قرآن کریم را منبع الهام خویش قرار می دهد. و در بعضی از اشعار خود مفردات و یا واژه های قرآن را به خدمت می گیرد. و گاه به حوادث و شخصیت های قرآنی اشاره می کند تا به اثر ادبی خویش صفت ماندگاری بخشد.

تلقی عصر حاضر به عنوان عصر عقل گرایی، اهمیت پرداختن به مقوله عقلانیت و لزوم توجه به آن را به وضوح نمایان می سازد. با توجه به اهمیت و گسترش مطالعات میان رشته ای در حوزه قرآن کریم، در این پژوهش با دو رویکرد فلسفی و قرآنی به تبیین عقل و عقل گرایی و بیان تفاوت این مقوله از دیدگاه قرآن و فلسفه می پردازیم.با بررسی نظرات فلاسفه و نیز کاوش در آیات قرآن که ناظر به این مساله است، می توان دریافت که عقل فلسفی ابزاری برای معرفت است که کاربردش ادراک کلیات است؛ بر خلاف عقل قرآنی که به نحو کاربردی، سعی دارد از پدیده های جزیی و ظاهری به اموری کلی و مهم منتقل شود و میان جزییات و کلیات پیوند برقرار سازد.

خصایص صوتی هر زبان اولین بخش ماهیت همه زبان های بشری را تشکیل می دهد و چون از نظر زبان شناسان، زبان در اصل صداهایی است که بشر برای انتقال مفاهیم ذهنی خود انتخاب کرده است، لذا مباحث آواشناختی را اولین گام برای تفسیر آن تلقی می کنند. قرآن، معجزه بزرگ الهی، از منظر اصوات، کلمات و ترکیب ها بی نظیر است و کوچکترین واحد صوتی، ارزش معنایی والایی دارد و مهمترین ویژگی اسلوبی قرآن این است که آواها تابع معانی و متناسب با اغراض آیات هستند و با توجه به حال و مقام، متنوع می گردند. این مقاله بر آن است تا خاصیت آوایی حروف به کاررفته در آیات قیامت را مورد کنکاش قرار دهد، چرا که در تصویرپردازی های آیات قیامت، آواهای برخاسته از چیدمان حروف، نقش به سزایی ایفا می کنند و به صدای واقعی پدیده ها و وقایع موجود در قیامت دلالت می نمایند؛ به عنوان مثال زمانی که از زلزله قیامت و شکسته شدن و فروریختن کوه ها سخن گفته می شود، حروفی چون «قاف» و «کاف» کاربرد بیشتری می یابند تا صداهای مهیب این حوادث قابل حس و قابل درک گردد.

یکی از کارآمدترین روش های جذب مخاطب جهت تاثیرگذاری بیان موضوع، پیام و درونمایه مدنظر در قالب داستان است. قرآن کریم به عنوان کتابی آسمانی که برای عبرت دهی، ارائه راهکارهای تربیتی، بیان آموزه های دینی، هدایت گری و... بر پیامبر خاتم (ص) نازل گردیده و بخش عمده آن به روایت سرگذشت واقعی ملت ها و اقوام و اشخاص اختصاص دارد، شیوه داستانی را نه بعنوان هدف، بلکه به عنوان ابزاری کارآمد در بیان آموزه های خود برگزیده است، در این روند به علت آنکه هدف قرآن از داستان سرایی سرگرمی نیست، قرآن کریم با بهره مندی از عناصر روایی (مقدمه، گره افکنی، بحران زایی، کشمکش، گفتگو، شخصیت پردازی و ...) شیوه ای خاص و منحصر بفرد از بیان روایی با هدف عبرت دهی و هدایت گری اتخاذ کرده است.در این مقاله با هدف واکاوی ابعاد گوناگون داستان های قرآنی و کنکاش در اهداف و شیوه های پردازش آن ها، با ذکر نمونه هایی به تحقیق در جوانب مختلف روایی (فنی، موضوعی و معنایی) داستان های قرآن پرداخته شده و با مقایسه آن با اصول داستان سرایی، روش یگانه روایت گری قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت این نتیجه حاصل گردید که علی رغم تفاوت اساسی هدف داستان پردازی قرآن با آنچه در ادبیات داستانی مدنظر است، مولفه های روایت گری و عناصر داستانی در قرآن از پردازشی مطلوب و بافت و ساختاری هنرمندانه برخوردار است و روش ویژه ای را در روایت گری که منحصر به قرآن است ارائه می دهد.

سلامت انسان در تمام حیطه ها به شدت متاثر از سبک زندگی اوست. و از طرفی سبک زندگی و اعمال و رفتار از فرآیندهای ذهنی، روانی و سبک اندیشه انسان نشات می گیرد و کانون کنترل شخصیت انسان یکی از مواردی است که تاثیر مهمی بر شیوه تفکر و رفتار افراد می گذارد. شواهد پژوهشی نشان می دهد بسیاری از مسائل و مشکلات انسانها ناشی از اعتقاد به احاطه کنترل بیرونی بر افراد است لیکن تاثیر مثبت کنترل درونی بر افراد به چه میزان است؟ و آیا کنترل بیرونی نقش مثبتی در این زمینه ندارد؟ بررسی مفاهیم قرآنی و به خصوص مفاهیم مرتبط با جبر و اختیار نشان می دهد که گفتمان قرآنی بر نفی اختیار محض و تاثیر محدودی از جبر بیرونی بر افراد است لذا نگرش به کانون کنترل از زاویه دید قرآن کریم، طریقی میان کنترل درونی و بیرونی را نشان می دهد.

هدف از این تحقیق، بررسی و مقایسه شباهت ها و تفاوت های دو دیدگاه قرآن و روانشناسی درباره شیوه های مواجهه، اهداف درمانی و رویکردهای درمانی - مراقبتی با بیماران در حال مرگ می باشد. مرگ مفهوم پیچیده ای دارد که می تواند با درد و رنج زیادی همراه باشد. مقایسه دیدگاه روانشناسان درباره نحوه مواجهه و مقابله با درد و رنج مرگ، با قرآن کریم که به اعتقاد مسلمانان توصیف کننده جامع ترین (مائده/3) و معتدل ترین (بقره/143) روش زندگی است که اصول اساسی تمامی ادیان الهی را تایید می نماید (نساء/162)، بسیار قابل توجه خواهد بود.نتایج نشان داد که هر دو دیدگاه بر تمایل انسان به جاودانگی و ترس از مرگ تاکید می کنند و توافق دارند که نوع واکنش های هیجانی افراد در مواجهه با مرگ و پذیرش آن، بستگی به رفتار، ساختار شخصیتی و توان مقابله ای او با مسائل و مشکلات گذشته در طول زمان حیات دارد. اما مهمترین تفاوت این دو دیدگاه در اعتقاد یا عدم اعتقاد به حیات پس از مرگ است که باعث تفاوت در تعریف عملیاتی کیفیت مرگ، اهداف درمانی، و نوع مواجه با مرگ می شود. روانشناسی با تکنیک های مختلف روانشناختی و توصیه به کاهش سطح هوشیاری و مراقبت های تسکینی موقتی، در کاهش درد و رنج بیماران در حال مرگ تلاش می نماید، هر چند در کاهش درد جسمانی موفق بوده اند، اما در کاهش رنج روانشناختی به دلیل نداشتن نظریه هایی برای حیات جاوید، همیشه با مشکل مواجه بوده اند. در مقابل؛ قرآن کریم ضمن موافقت با مراقبت های تسکینی برای کاهش درد جسمانی، به نظریه پردازی برای حیات جاوید پرداخته است و با وجود آن که کاهش درد و رنج بیماران را در مقایسه با عظمت جهان آخرت (زمر/13)، از درجه چندم اهمیت برخوردار می داند و هدف اصلی کار با بیماران در حال مرگ را - با توصیه به وصیت و انجام معوقات شرعی - آماده کردن آنها برای سفر آخرت می داند؛ قادر است، در کاهش رنج روانشناختی بهتر از دیدگاه های روانشناسی معاصر که بر اساس اصل لذت گرایی و فرهنگ سکولار بنا شده اند، عمل کند.

معماری پدیده ای در ارتباط با انسان است و می بایست متناسب با وی محقق شود، از این رو پرداختن به موضوع انسان به عنوان معرفت پایه در این دانش، امری انکارناپذیر می نماید. در این خصوص فهم مراتب معماری در ارتباط با مراتب وجودی انسان اهمیت بسیار می یابد. از سویی، از آنجایی که تعریف از انسان و تلقیات از وی گاه بسیار متفاوت می نماید، تفاوت در درک از معماری نیز بسیار طبیعی خواهد بود. از این منظر مقاله حاضر به شناخت ماهیت انسان مبتنی بر آموزه های قرآن مجید و حکمت اسلامی به عنوان نظام معرفتی حاکم بر پژوهش می پردازد و رابطه حاصل این شناخت را در ارتباط با معماری در درجات مختلف مورد بازشناسی قرار می دهد که این امر به مرتبه بندی معماری متناسب با ساختار وجودشناسانه انسان می انجامد. در این مقاله، ساختار وجودی انسان در سه ساحت طبیعت، غریزه و فطرت و در سه مرتبه وجودی جسم، روح و نفس ترسیم می گردد و معماری در تناظر با این ساحات و مراتب، سطح بندی می شود تا به مراتبی نظیر بنا، سرپناه، محیط، فضا و مکان دست یابد.

در این تحقیق تلاش گردیده نسبت به بررسی تفاوت های جنسیتی از دو دیدگاه قرآن مجید و فمینیسم اقدام شود.در بیان دیدگاه قرآن مجید از تفسیر نمونه نوشته آیت اله مکارم شیرازی استفاده گردیده است.هدف از این تحقیق، ابتدا شفاف نمودن دیدگاه های مذکور در خصوص تفاوت های جنسیتی و سپس ارایه پیشنهادهایی جهت طراحی ساختاری منطقی و کار آمد برای جامعه امروز است.  این تحقیق امیدوار است ضمن اصلاح و بهبود باور های نسبت به موضوع جنسیت و تفاوت های جنسیتی، موجبات رشد و تعالی جامعه به ویژه زنان را فراهم آورد.روش این تحقیق، کیفی و با استفاده از متون مکتوب و منابع کتابخانه ای است.

مردم ابتدا امتی واحد بوده و بدون اختلاف می زیسته اند، ولی این امر دیری نپایید و به دلیل طبع مدنی و اجتماعی انسانها و وجود تفاوت هایی که مستند به خلقت انسان و قریحه استخدام در تصرف طبیعت و اوصاف و ویژگی های اوست، اختلاف در امت واحد شکل گرفته، طبقات اجتماعی به وجود می آید، در حقیقت تشریع دین و فلسفه بعثت انبیا نیز برای تعدیل و رفع اختلافات و هدایت قوا و استعداد های انسان برای انتخاب مسیری است که به رشد و تعالی انسان و عدالت و انصاف اجتماعی بینجامد.انسان با داشتن فطرت الهی و وجود اهوا و غرایز و امیال گوناگون و با به دست آوردن امکانات مادی و اقتصادی، وجود طبقات را رقم می زند. شناخت این طبقات برای هدایت در مسیر درست ضروری ست؛ ولی از نظرگاه قرآن، بودن در طبقه ای و یا نبودن در طبقه دیگر فی نفسه دارای ارزش نیست، بلکه ارزش فرد یا طبقه، در گرو نحوه رفتارها، بینش ها، آگاهی ها و ایمانی است که وی در آن قرار داشته و گام می زند.

در چارچوب دینی، انسان نه تنها از طریق عناصر مادی، بلکه از طریق کلام و نهایتا از طریق خداوند با عالم طبیعت پیوند دارد. قرآن کریم طبیعت و عناصر آن را به عنوان آیات الهی معرفی می کند و از آن ها به عنوان ابزار و وسیله شناخت اصول اساسی دین اسلام استفاده می کند.مساله معاد، که همان بازگشت به سوی حضرت حق است، عام و کلی بوده و یکی از سنن الهی است که بر اصل کلی حاکم بر وجود مبتنی است، آنچه در اصطلاح فلسفه نظام عالم و قانون اسباب خوانده می شود در زبان دین سنت الهی نامیده می شود.پژوهش حاضر بر این نکته تاکید دارد که کلیت معاد به صورت یک نظام الهی بر طبیعت حاکم است، طبیعت بستر حرکت معادی انسان به سمت کمال معنوی و محیط آماده شدن برای حضور در محضر الهی است، از این رو برای نظام حاکم بر عالم هستی، سه ساحت می توان قائل بود که عبارتند از: نظام الهی، نظام طبیعت و نظام انسانی، نظام طبیعت در طول نظام الهی قرار گرفته است و تقدیر نظام انسانی نیز باید قرار گرفتن در طول اراده الهی باشد بر این اساس پنج نظام حرکت، تعادل، تضاد، تکامل و تکوین در مورد ارتباط انسان با طبیعت از منظر معادشناسی معرفی شده و مورد بررسی قرار گرفته است.