جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهعواطفکه مجموع کشش‌ها و گرایش‌های نفسانیرا شامل می‌شود به دو دسته‌یفطری و حصولی تقسیم می‌شوندو در هندسه‌ی دورنی انسان‌‌ نقش کلیدیداشته تا آنجا کهسرنوشت او را در سایه‌سار خود رقم می‌زنند.مهندسی سازه‌واره‌هاینرم‌افزار درونی انسان به گونه‌ای است که برای تربیت، هدایت و مدیریت انسان ملاحظه عواطف وی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. از‌این‌رو قرآن در جذب انسان به سمت و سوی هدایت وسعادت، روش خاصی دارد که این پژوهش کوشیده است روشقرآن در جذب عاطفی انسانرا به صورت نظام‌مند بررسی کند.در این بارهبا مطالعه‌یچیستی، هستی، گستره‌یعواطف و ارزش آنهاو نیز میزان توجه قرآن به این ویژگی انسان و بیان اصول، مبانی و راهبرد‌های جذب عاطفیروش قرآن با نگاه ضمنی به راه‌کار‌های کلی و کاربردی آن، این پژوهش سامان یافته است.طرح بحث پیرامون معناشناسی واژگان عاطفی قرآنیبه ویژه واژگان عاطفی‌ایکه در رابطه با خداوند متعال در قرآن آمده است و تقریر چالش‌هایجدی پیرامون معنا و مفهوم آنها و نقل و نقد دیدگاه‌های اندیش‌وران و بیان زاویه‌ی پنهان نگره‌های بنیادینِ دیدگاه‌هایآنها از جنبه‌های نو در این پژوهش استاز‌این‌رو گوشه‌هایی از لغزش‌های معنا و مفهوم‌شناسان و لغت‌پژوهان در این عرصه را نمایانده و نیازهای پژوهشی مسئله را روشن کرده است.

خداوند و تصوری که در حکمت متعالیه از او وجود دارد، مهم‌ترین نقش را در انسان‌شناسی ملاصدرا ایفا می کند. از نظر ملاصدرا تمامی کائنات جلوه‌های مختلف خداوند هستند و انسان، کامل‌ترین جلو? اوست که در آیات قرآنی به خلیف? الهی و امانت‌دار خداوند توصیف شده است. خداوند در حکمت متعالیه نه به‌عنوان خدایی که در رأس آفرینش قرار دارد و با واسطه با انسان مرتبط است؛ بلکه خدایی است که بنا بر آیه « نَحْنُ‏ أَقْرَبُ‏ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ (ق / 16)» از آدمی به خودش نزدیک‌تر است. مبانی اصلی ملاصدرا در انسان‌شناسی، اصالت وجود، وحدت تشکیکی وجود (و در نظر نهایی وی وحدت شخصی وجود)، ربط محض بودن معلول نسبت به علّت و حرکت جوهری است. در بستر حرکت جوهری نفس انسانی مراتبی از ماده، مثال و عقل را دارا گشته و به مقام فوق عقل دست می‌یابد. داشتن مراتب گوناگون، خدشه‌ای بر وحدت نفس وارد نمی‌سازد همانطور که خداوند هم دارای جلوه‌هایی از عقل، مثال و ماده بوده؛ ولی این منافی با وحدت او نیست. وحدت خداوند، وحدت حقّه است و انسان نیز وحدتی ظل وحدت حقّ? خداوند دارد. تناظر خداوند و انسان به این مسئله ختم نمی‌شود: در نگرش صدرایی همانطور که خداوند خالق و مبدع هستی است، انسان نیز به‌عنوان خلیفه و جانشین وی دارای این ویژگی است؛ یعنی با قو? تخیل خود وجودات ذهنی را در سرزمین خیال خود می‌آفریند، تفاوت تنها در این است که ابداع خداوند در قلمرو خارج است و ابداع تخیل در قلمرو ذهن.

این پژوهش در پی این است که ویژگی ها و آموزه های آیین حضرت ابراهیم را مورد بررسی قرار دهد.قرآن کریم برای آیین حضرت ابراهیم ویژگی هایی چون توحیدی بودن، اعتدال گرایی، عقلانیت، برگزیدگی و آسانی و آموزه هایی چون آموزه های اعتقادی، شعائری و اخلاقی را بیان می کند.دین حضرت ابراهیم، دینی توحیدی، به دور از افراط و تفریط و مطابق با فطرت انسان ها است. چنان که احتجاج های آن حضرت بر محور توحید است. خداوند متعال پیوسته پیامبراکرم را به پیروی از این آیین امر می کند، چراکه این آیین از طرف خداوند برگزیده شده است و رویگردانی از آن ناشی از سفاهت است.حضرت ابراهیم قوم خود را با ساده ترین بیان به توحید و معاد توجه داده است. آموزه هایی مانند نماز، زکات، روزه، اعتکاف در این دین مطرح بوده است؛ امّا کیفیت آنها چندان واضح نیست. نماز در این آیین از چنان جایگاهی برخورداراست که، هدف از سکونت فرزندان ابراهیم و تجدید بنای کعبه، برپایی آن عنوان شده است و اهمیّتش تا حدی است که حضرت ابراهیم در مناجات های خود، از خداوند درخواست می کند او و نسلش را از نماز گزاران قرار دهد. یکی دیگر از برجسته ترین آموزه های این آیین، حجّ است، چنانکه آن حضرت مأمور می شود طی یک فراخوان عمومی، مردم را به مناسک حج دعوت کند. سپس از خداوند درخواست می کند کیفیت مناسک را به ایشان نشان دهد.حضرت ابراهیم در دعوت خود همواره به مباحث اخلاقی تأکید کرده است.آموزه های اخلاقی این آیین، شکرگزاری، ذکرخدا،نیکی کردن، دعا،تزکیه نفس، عبرتآموزی، سلام کردن و مهمان نوازی است.

واژه «مذاق» در ترکیب اضافی «مذاق شریعت» یا «مذاق شارع» و مانند آن، نزدیک به دو سده است که در لسان فقیهان و اصولیان امامی به کار می رود، ولی هیچگاه تعریف گویایی از آن، ارائه نشده است و همین نکته باعث شده تا این واژه که کاربرد وسیع و مهمّی در عرصه استنباط دارد، مفهوماً و مصداقاً دچار ابهام و ایهام گردد، اگرچه می توان به این باور رسید که این اصطلاح در میان پیشینیان با عناوین دیگری مانند عادت و شیوه شرع، طریقه شارع، دأب و دَیدَن شارع و شمّ فقاهت دارای سابقه می باشد و می توان در سخنان اهل بیت (ع) مصادیقی از آن مانند عدالت مداری را جویا شد.مذاق شریعت که به معنای واکاوی سبک و روش شارع در جعل احکام است، از عناصری مانند کلّیت، دائمی بودن، انتزاعی بودن و استثنا ناپذیر بودن برخوردار می باشد که در ابواب عبادات و معاملات به کار گرفته شده است. این اصطلاح با کارکردهایی مانند دلیل، مرجّح دلیل، تخصیص و تقیید کننده، ظهور ساز الفاظِ روایات و کاشف علّت، به میدان فقاهت گام گذاشته است. ارتکاز و اجماع، مناسبت، مصالح و مناطات از مهمترین ساز و کارهای کشف مذاق شریعت به شمار می آیند و از پشتوانه هایی مانند عقل و استقرا نیز برخوردار است.آشنایی با مقاصد شریعت، تعلیل، مصالح، استحسان و قیاس می تواند در برقراری پیوند بنیادین با مذاق شریعت سودمند باشد. با تفکیک حوزه های گوناگون دین می توان از مذاق شریعت به مثابه راهکاری برای نظام مند شدن شریعت بهره برد و به انتظار اجتهادی پویا با کارکردهایی بالا بود.

امروزه شیطان پرستان منادی و مروج انسان محوری به جای خدامحوری و شهوترانی و عصیان و تباهی به جای اطاعت و عبودیت هستند از این رو مطالعه و بررسی اندیشه‏ها و آرای آنان از راه ترجمه و نقد آثارشان برای آگاهی اذهان عمومی به خصوص جوانان امری ضروری است. شیطان پرستی دارای پیشینه مدون و قانونمندی است که تاریخچه آن را می‏توان به چهار مرحله، بدوی و قرون وسطایی و مدرن و معاصر تقسیم کرد. ادله متعددی برای ظهور چنین فرقه‏هاینوظهوری بیان شده است مانند: دلزدگی و خستگی انسان غربی از تنوع و کثرت تکنیک و تکنولوژی، تلاش غرب برای پاسخگویی به نیازهای بوجود آمده.برای گرایش به شیطان پرستی در عصر حاضر علل و عوامل متعددی مانند تصور منشأ قدرت بودن شیطان، مخالفت و اعتراض به نظم موجود و ارزش‏هایرایج اجتماعی وجود دارد. شیطان پرستان برای ترویج خود از شیوه‏ها و برنامه‏هایمتعددی از جمله نمادهای متنوع و رسانه و فیلم بهره می‏برند. و برای خود اصول و قوانین خاصی دارند. شخصیتهای شاخصی در تشکیل و تقویت این فرقه از جمله آنتوان لاوی موثر بوده اند.این فرقه دارای اهداف خاصی از جمله: طلب قدرت، خشونت، آزادی، مسائل جنسی... از هر راه ممکن، شکستن دین و حریم آن و برخی از اهداف دیگر را دارد. این فرقه دارای چهار گونه، فلسفی و دینی و گوتیک و آته ایستیک است.اساس و زیر بنای فرقه شیطان پرستی بر محورمبانی نظری مانند: اومانیسم و سکولاریسم و ایندیویدیوآلیسم و راسیونالیسم و مبانی عملی مانند: لذت گرایی و هنجارشکنی و اعتراض مداری و خشم گرایی بنا شده است که از منظر قرآن و معارف دین دارای نقدهای اساسی مانند: نادیده گرفتن معبود هستی، نادیده گرفتن سرای دیگر، نادیده گرفتن موجودات مجرد و جدایی دین از سیاست هستند.

پدیده‌ی دگماتیسم دینی-مذهبی به عنوان یکی از آسیب های دینی، دیرزمانی است که از سوی برخی صاحبنظران بویژه در مغرب زمین مطرح می باشد و اساساً به دنبال آن است که ساحت دین را از داشتن منطق عقلانی بی بهره نشان دهد و آموزه های آن را مشتمل بر مجموعه ای از امور جزمی قلمداد کردهو مومنین را نیز -بدلیل اعتقاد راسخ به آن ها- به ناتوانی در بهره گیری از اندیشه و تعقل متهم نماید از این روی در قالب شش فصل با طرح و بررسی این پدیده به آسیب‌شناسی نشر آن در بطن تمدن و جامعه اسلامی و راهکارهای مواجهه با آن از منظر آیاتو روایات پرداخته شده است.در فصل اول با ذکر اهمیت و ضرورت تحقیق به معانی و مفاهیم واژه ی دگم، دگماتیسم و کلمات و مترادفات آن ها اشاراتی شده است. در فصل دوم،علل بروز و نشر جزمیت در حوزه های مختلف، تاریخ پیدایش آن و آثار پدیده دگماتیسم مطرح شده و نهایتاً به وجود ارتباطی منطقی میان فطرت، عقل و وحی پی می بریم. در فصل سوم، آشنایی با برخی تعابیر و مفاهیم رایج از دین و کارکردهای آن مدنظربوده و سیر تاریخی تقابل انسان و دین(با محوریت دین اسلام) مورد توجه قرار گرفته است.در فصل چهارم، موضوع سازش عقل با باورها و حقایق ثابته مطرح شده و وجود قرآن، انبیاء، ائمه و میراث ارزشمند آنان تحت عنوان فقاهت مستمر در تعلیم و تزکیه ی بشر اندیشمند به عنوان امری انکار ناپذیر مورد نظر قرار گرفته است.در فصل پنجم، اوضاع و احوال انسان معاصر و مسلمان امروز بررسی و ضمن بیان برخی فرصت ها و چالش های موجود در این راستا بر ضرورت حرکت و پویایی روز افزوننهادهای دینی تأکیدشده است.در فصل ششم مشخص می شود که ماهیت دگماتیسم دینی- در تعبیر رایج آن- بالکل با جزمیات و آموزه های اصیل اسلامی متفاوت بوده و نتیجه آن که دامان دین مبین اسلام، عاری ازلوث وجود این انگ می باشد.کلید واژه: دگم- دگماتیسم- دگماتیسم دینی-جمود-تحجر-جزمیت- فطرت- عقل- تجدد

در این پایان نامه با توجه به اینکه اخلاق نقش بسیار اساسی و مهمی را در زندگی فردی و اجتماعی و معنوی و مادی انسان ایفا می‌کند، اصولی که ما را به این حقیقت مهم می‌رساند مورد مطالعه قرار گرفته است. و از آنجا که از شرایط مهم و اساسی در هدایت و رشد و کمال انسان؛ یکی آگاه بودن بطور کامل به ابعاد مختلف انسان از جمله بعد اخلاقی و دیگری ارائه‌ی راه و روشی است که عاری از هر گونه انحراف و لغزشی باشد، اصول اخلاقی نهضت عاشورا که از طریق دین مقدس اسلام و به وسیله‌ی امام معصومی مانند سیدالشهداa ارائه شده است مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.و با توجه به اینکه اصول اخلاقی همان‌طور که در متن پایان نامه مورد بحث و بررسی تفصیلی قرار می‌گیرد، مربوط به روح و ویژگیهای روحی است، در مورد معرفت روح و نقشی که اخلاق در تربیت آن و در نتیجه زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد مطالبی ارائه شده است.و پس از اینکه ثابت نموده‌ایم که حیات واقعی انسان بدون کسب اصول اخلاقی ممکن نیست؛ برای اینکه تا حد امکان کمکی در این جهت به افرادی که می‌خواهند از این اصول اطلاع پیدا نمایند و آنها را در وجود خود پیاده کنند، سعی شده است این اصول به صورت کاربردی ارائه گردد.از این رو اصول اخلاقی نهضت عاشورا تحت سه فصل که شامل اصول اخلاقی برخاسته از اعتقاد به خدا و دین، اصول اخلاقی برخاسته از ویژگیهای شخصی انسان و اصول اخلاقی برخاسته از ارتباط و تعامل افراد با یکدیگر است و هر کدام شامل چند اصل اخلاقی می‌باشد مورد بحث و بررسی قرار گرفته استکه در نهایت هر شخص منصف و طالب حقیقتی را به این مطلب راهنمایی می‌کند که اگر از اصول اخلاقی غفلت بورزد و آنها را وارد روح و زندگی خود ننماید، در اثر امتحاناتی که در زندگی برای هر شخصی پیش می‌آید ممکن است در زمره‌ی کسانی که از یاری امام حسینa دست کشیدند قرار بگیرد و در دنیا و آخرت زیانکار شود.

یکی از مسائلی که پیوسته دامنگیر بشر بوده و تأثیرات منفی در زندگی او گذاشته، اعتقاد به خرافات است. با بررسی تاریخ جوامع بشری در می‌یابیم که یکی از اصول اساسی دین و سیره انبیاء و معصومین(ع) توجه به حقایق و واقعیات، و دوری از هرگونه بیهودگی، خرافات و بدعت‌هاست.در این پژوهش، در فصل اول، مفهوم شناسی خرافات و مصادیق آن بررسی شده است سپس در فصل دوم به علل پیدایش خرافات از جمله: جهل و نادانی، غرض ورزی منافقین و دشمنان اسلام و عملکرد نادرست برخی از عالمان دینی پرداخته شده و در فصل سوم ویژگی‌های خرافات مانند: بی ریشه و اساس بودن، زود شایع شدن و دیر از بین رفتن و نیز عقل ستیز بودن خرافات بررسی و در ادامه معیارهای تشخیص خرافات از جمله: عدم انطباق با کتاب خدا، عدم انطباق با موازین سنت و عقل و نیز به پیامدهای آن، که می‌توان آفت دین، سلب اعتماد عمومی و زمینه‌ساز تهاجم فرهنگی را نام برد، اشاره کرد

در این پایان نامه با توجه به اهمیت موضوع آسیب شناسی یک جامعه تحت حاکمیت نظاماسلامی ؛ از کلام مولای متقیان امام علی (ع) بهره گیری شده و هشدارها و منهیات آن حضرت در حوزه های مختلف جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفته است .اهمیت این پژوهش از آنجا آشکار می گردد که اکثریت قاطع بیانات امام علی (ع) که در نهج البلاغه گردآوری شده ، در دوران حکومتداری حضرت بوده و از این باب ، هشدارهای اعتقادی ، فردی ، اجتماعی ، اخلاقی و مدیریتی آن حضرت را می توان در راستای تلاش برای تحقق حکومت مطلوب اسلامی ارزیابی نمود . بیان انگیزه های شخصی در انتخاب موضوع پایان نامه ، طرح موضوع ، سوالات اصلی حول محور موضوع پایان نامه و پاسخهای ارائه شده ، فرضیه ها و اهداف مورد عنایت در این مقوله ، به همراه بررسیشیوه های پژوهشی مورد استفاده در این کار را می توان در بخش کلیات جستجو نمود .بررسی اهداف حکومت مطلوب علوی از دو منظر عام و خاص با عنایت به بیانات خود حضرت از دیگر مباحث این پایان نامه می باشد .در ادامه ؛ بررسی مجمل و محققانه دوران حکومت امام علی (ع) به عنوان مقدمه ای جهت درک صحیح تر بیانات صریح حضرت ، در باب معضلات و موانع پیش رو در دوران کوتاه حاکمیتشان طرح گردیده است .دسته بندی هدفمند رنجنامه علوی در باب تبیین ظلمهای رفته بر ایشان و برگرفتن نقاب ازچهره بازیگران نقش شیطان در آن دوره تاریخی با استناد به نص صریح بیانات حضرت ؛ گام دیگری در جهت بیان موانع تحقق اهداف کوتاه مدت مولا در آن دوران می باشد .هشدارهای مولا در باب اصول دین و عقائد ؛ نمادی از بازسازی زیرساختهای بر باد رفته امت اسلامی در ذیل حاکمیت علوی بود که در هفت بخش مجزا ، مورد توجه قرار گرفت .توجهات خاص مولا به انسان سازی دردو محور روان شناسی فردی و اخلاق را می توان در فرازهای زیادی ازمنهیات علوی یافت و دسته بندی دقیق این مباحث با توجه به تفاوتهای ظریف حوزه های روان شناسی فردی و اخلاق در دو فصل جدا مورد عنایت قرار گرفت .توجه ویژه حضرت امیر (ع) به خطرات مختلفی که بافت اجتماعی یک ملت را تهدید نموده و جامعه مطلوب اسلامی را از رسیدن به کمال باز می دارد ؛ مبحث دیگری بود که مورد توجه قرار گرفته و فرازهای مرتبت با دقت جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفته اند .شاید یکی از مهمترین فصول این پایان نامه مربوط به آسیب شناسی علوی در حوزه کار مدیران ، کارگزاران و حاکمان جامعه اسلامی باشد .انحرفات مدیران جامعه ؛ در حوزه های هدفگزاری ناصحیح ، به کارگیری نیروی انسانی ناشایسته ، ضعفهای خطرناک شخصیتی ، مشکلات رفتاری ، معضلات مالی و اقتصادی ، اشتباهات غیرقابل پذیرش قضایی و در نهایت ضعفهای موجود در مدیریت نظامی مباحث قابل تفکیک در فرازهای مختلف سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه بود که استخراج شده و پس از دسته بندی مورد تحلیل قرار گرفته اند .تلاش زیادی صورت پذیرفت تا اصل کار بر مبنای نص صریح بیانات امام علی (ع) باشد و نقش محقق ، ایجاد ساختار منطقی و قابل پذیرش در ایجاد حلقه ارتباطی میان موضوعات مختلف باشد و در نتیجه شاهد موانع تحقق اهداف حکومت علوی از منظر نهج البلاغه باشیم ، کما هو حقّه . در این مجال لازم است تا در باب حلقه اتصال عنوان پایان نامه یعنی « موانع تحقق اهداف حکومت علوی از منظر نهج البلاغه » با فرازهای هشداردهنده علوی که در این تحقیق جمع آوری گردیده کمی شرح دهم . تشکیل حکومت صالحان بر روی کره زمین ، یکی از مهمترین اهداف خلقت است که برای تحقق آن شرطی از جانب حضرت حق لحاظ گردیده است . این شرط بزرگ ، تعالی فکر و روح بشریت است تا بتواند با تقوای آگاهانه نسبت به امور جاری زندگی ، هدایت رسولان و امامان هدایتگر را پذیرفته و اوامرشان را به مرحله عمل درآورند درحالیکه از منهیات و هشدارهایشان حذر می کنند . رسیدن به این هدف متعالی همان چیزی بوده که تمامی پیامبران و ائمه معصوم علیهم السلام برایش سختی بسیار کشیده اند و این نهضت با بیرق داری امام زمان (عج) همچنان ادامه دارد. بر این مبنا ، اوامر علوی و منهیات حضرت ، همگی در راستای تحقق حکومت صالحان در پهنه گیتی بوده و دراین راه اوامر و نواهی عقیدتی ، فردی ، اجتماعی ، اخلاقی و مدیریتی مولا ، جنبه های مختلف یک هدف بوده اند وعدم اهتمام بشریت در باب رعایت این اوامر وپرهیز از نواهی ، ریشه اصلی عدم تحقق حکومت الهی صالحان بوده ومی باشد که مصادیقی از آن را در بررسی رنجنامه دوران حکومت امام علی (ع) می توان یافت .

تبیین جایگاه انسان در نظام خلقت به لحاظ نظری و عملی اهمیّت بسزایی دارد . با توجّه به جایگاه ویژه حکمت متعالیه در میان مکاتب مختلف فلسفی در جهان اسلام، در این پژوهش به بررسی این موضوع از دیدگاه حکیم ملاهادی سبزواری، علّامه طباطبایی و استاد سید جلال الدین آشتیانی به عنوان شارحان حکمت صدرا پرداخته می‌شود . از آنجا که انسان به واسطه داشتن دو بعد مادّی و غیر مادّی و دارا بودن مقام خلافت الهی و کرامت ذاتی از سایر موجودات متمایز است، تعیین جایگاه او در مراتب عالم منوط به شناخت ابعاد وجودی و استعدادهای بالقوّه و هدف از خلقت اوست . ارتباط اصل حرکت جوهری با «جسمانیّ? الحدوث و روحانیّ? البقاء» بودن نفس به عنوان نوآوری‌های حکمت صدرا در این پژوهش مورد توجّه واقع شده است .زیرا بر اساس اصل حرکت جوهری نفس انسان مراتب کمال را در سیر صعودی باید هماهنگ با مراتب در سیر نزولی طی کند . به علاوه نفس در اثر این حرکت از حالت جسمانیّت ابتدایی خود خارج شده و به تجرّد و بقاء روحانی می‌رسد، و این از مهمترین شاهکارهای حکمت متعالیه است . بر اساس دیدگاه این سه شارح حکمت صدرائی انسان به لحاظ ذات و به واسطه فطرت الهی می تواند به کمال برسد و در این راه حدّ یقف ندارد . همچنین در تأثیر علم و عمل و مراتب آن در ایجاد ملکات نفسانی و رسیدن به سعادت حقیقی نظرات دقیق و عملی مطرح نموده‌اند ..