جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این طرح در مورد تأثیر عوامل غیر معرفتی در کسب معرفت شهودی از منظر قرآن است.شهود درک بی واسطه و مستقیم معارف است.چون انسان باید به کمال لایق انسانیت خویش برسد، باید سطح آگاهی او بالا برود.از طرفی هر چه درک او از خود و محیط اطراف خود بیشتر باشد، امکان رسیدن به این کمال بیشتر است. پس بهترین نوع معرفتی که می تواند حاصل کند معرفت شهودی است.این معرفت هم قابل اکتساب است و در جهت رسیدن به آن عوامل و موانعی وجود دارد که باید رعایت شوند.عوامل هم دو دسته اند. یا معرفتی هستند یا غیر معرفتی. هدف ما بررسی عوامل غیر معرفتی می باشد.قرآن به وجود این عوامل اذعان و اعتراف دارد.این مسأله هم ثبوتا و هم اثباتا قابل اثبات است. عوامل غیرمعرفتی عبارتند از: الف: عوامل تخلیه ای یا همان موانع شهود.که عبارتند از:الف :شیطانب: غفلتج : پیروی از هواهای نفسانی.د:علم زدگی ه :انواع گناهو:تمام ابعاد خودبینی ز: تعلق به دنیاب: عوامل تحلیه ای یا عوامل پیش برنده:الف:توبهب:زهد ج: ریاضات شرعیهد:استاد (مرادو پیر)ه:تقویو:جهادز: اخلاصاین عوامل مقدمی هستند.بعضی از این عوامل باید ترک شوند و اگر نبودند سالک نباید ابدا سراغ آنها برود و برخی دیگر باید در وجود سالک نهادینه شوند تا معرفت شهودی ایجاد شود.شهود واقعی مبتنی بر این عوامل است و انسان، با تمسک به آنها، زمینه ی رسیدن به معرفت شهودی را فراهم می کند. این طرح فلسفی است زیرا راههای رسیدن به گونه ای معرفت را بیان می کند که در مباحث معرفت شناسی مطرح می شود

موضوع این پایان نامه آنگونه که درعنوان هم ذکرشده ، جلوه آرایه های حسن تعلیل و مذهب کلامی در دیوان سه شاعر بزرگ سبک خراسانی یعنی ناصرخسرو قبادیانی ، مسعود سعد سلمان و فرخی سیستانیاست . دراین پایان نامه به سبب نزدیکی آرایه های حسن تعلیل ، تمثیل و مذهب کلامی به یکدیگر ، ابتدا بصورت مفصل این سه آرایه بدیعی معنوی مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . چون دو آرایه مورد بحث از عناصر دانش بدیع است ، بدیع و آرایه های آن در زیبایی و لطف شعر و کلام ادبی تاثیری بسیار دارد، در مورد علم بدیع و پیشینه آن نیز سخن رفته و جایگاه این دانش در علم بلاغت مشخص گردیده است . همچنین در چگونگی کاربرد آرایه های بدیعی و اینکه نباید در آوردن آنها افراط گردد ، بحث شده است . پیرامون تعقل و تخیل که یکی مبنای مذهب کلامی و دیگری پایه و اساس حسن تعلیل است ، بحث شده و نظرات دانشمندان و بزرگانی چون عبدالقاهر جرجانی و زکی الدین ابی الاصبع در این مبحث بیان گردیده است . دیدگاههای علمای علم بلاغت از قدیم و جدید مورد بررسی قرار گرفته و نظر ادیبان و سخن شناسانی چون استاد خلیل رجائی ، استاد جلال الدین همایی ، استاد نصرالله تقوی ، شمس العلما گرکانی ، حسام العلما آق اولی ، رضا قلی خان هدایت، دکتر سیروس شمیسا، دکتر حسین بهزادی اندوهجردی ، دکتر محمدعلی صادقیان و دیگران در مورد این دو آرایه بدیعی معنوی مورد بررسی و تحقیق کامل قرار گرفته است. نمونه ها و مثالهای شعری از سه شاعر موضوع پایان نامه یعنی ناصرخسرو ، فرخی سیستانی و مسعود سعد بصورت کامل استخراج شده است و کوشش به عمل آمده تا نمونه ها و مثالها نزدیک به ذهن خواننده و متناسب با موضوع پایان نامه باشد. نگارنده ضمن تعریف و بررسی دو آرایه مذهب کلامی و حسن تعلیل از شاعران و گویندگان عصر صفوی چون صائب تبریزی ، کلیم کاشانی ، وحشی بافقی و نظایر آنان نیز برای این دو آرایه شواهد و مثال آورده است. از آنجا که سه شاعر مورد نظر در قرن پنجم هجری می زیسته اند ، فصلی تحت عنوان : ویژگیهای ادبی قرن پنجم دراین پایان نامه آمده است . بدیهی است زندگی نامه های سه شاعر مورد بحث به صورت مختصر در این پایان نامه درج گردیده است و آنگونه که معمول است در مقدمه پایان نامه ، تاریخچه این تحقیق و اهداف و کاربرد آن نیز ذکر شده است.

خلاصه پایان نامه به فارسی:همانطور که از اسم پژوهش پیداست تناص یا بینامتنی یعنی اینکه شاعر یا نویسنده در خلال آثار منظوم یا منثور خویش از تجربیات علمی دیگران بهره گیرد که این بهره وری در یک متن ادبی به نام «تناص» در ادبیات عربی یا (Intertextuallity) در ادبیات انگلیسی مطرح می شود و شایان ذکر است که این مقوله در حقیقت جزء معیارهای نقد ادبی یک متن ادبی به شمار می رود و با این روش می توان جنبه های مختلف درون متنی را مورد بررسی قرار داد.علم نقد همواره در ادبیات از ارزش والایی برخوردار بوده و به عنوان راهی برای ارزش گذاری آثار ادبی از دیر باز مورد توجه قرار گرفته است. ادبیات نقد نه در دوره مدرن بلکه از زمانهای قدیم و قبل از ادبیات مدرن توسط صاحبنظران و کسانی که در این علم دستی داشته اند، رایج و پیوسته در حال تغییر و تحول بوده است.این علم وابسته به علومی است که پیوسته در حال تغییر و پیشرفت هستند، بنابراین نه تنها نمی تواند ساکن بماند بلکه همواره و پایاپای با آن علوم حرکت خواهد کرد.اگر نمی توان یک معنای اصلی و یگانه ای را برای متنی قائل شد بدین خاطر است که دردنیای امروزی هیچ اثری دارای اصالت نیست. هر اثری در یک زمانی تحت تاثیر آثار قبل خود بوده و با تغییر و تحول آثار پیشین خود، به خود هویّت بخشیده است. به عبارت دیگر در هر اثری باید به دنبال ارجاعی به قبل آن اثر و یا معاصر آن بود، چرا که خاصیت ذهنی انسان اقتضا می کند که پیوسته از تجربیات ذهن فعال و پویای خود استفاده کند، نویسنده و افکار او در یک زمان از تفکرات دیگران تاثیر می پذیرد و در زمان دیگر اندیشه های مخاطبان خود را تحت تاثر قرار می دهد.بنابراین می توان نتیجه گرفت که یک نویسنده قبل از اینکه به عنوان یک نویسنده شناخته شود یک خواننده بوده است و یک متن - هر متنی که باشد – مقدار زیادی از متون غیر خود را به همراه دارد که آن متن مورد نظر را در سطوح مختلفی تغییر می دهد و یک نویسنده از آنجایی که در جهان بشری زندگی می کند و با آثارو نشانه ها و حوادث محل زندگی و وقائع اطراف آن در تماس است و آن را در طول تجربه زندگی شخصی خود در می یابد، به طور اجتناب ناپذیر این تجربیات را در ذهن خود جای می دهد. از طرف دیگر این نویسنده از آنجاییکه یک متن ادبی می نویسد ، هیچگاه نمی تواند بدون استفاده از ذهن خود و تجربیاتی که در ذهن خود ذخیره کرده است، کلمات را بنویسد، بنابراین خواه ناخواه ناچار است که از تجربیات ذهنی خود در اثر استفاده کند.حال نکته ای شایان ذکر است که نویسنده هر متنی، نظم یا نثر، که از ذخایر و تجارب ذهنی خود استفاده می کند، تغییراتی چون افزایش، کاهش و نوآوریهایی در این تجارب بوجود می آورد که باعث متفاوت شدن متن او می شود و چنین نگرشی به متن که امروزه به عنوان یک قانون برای هر متنی تبدیل شده است، در حیطه نظریه ادبی ای با عنوان «تناص» یا «بینامتنی» جای می گیرد که برای هر متنی یک امر اجتناب ناپذیر است و همانطور که ذکر شد به کمک این دیدگاه می توان قصائد زیادی از شعراء مختلف را مورد بررسی قرار داد.و این پژوهش برآن است تا موضوع تناص دینی و قرآنی را با اهدافی که ذیلاً عنوان می شود، در اشعار «نزار توفیق قبانی» یکی از شعراء معاصر سوری تبار مورد بررسی و نقد قرار دهد که این اهداف عبارتند از:-

فقه الحدیث دانش فهم حدیث است که راه رسیدن به فهمدرست سنت را به ما نشان می‌دهد. عالمان بسیاری از جمله شیخ بهایی برای رسیدن به فهم درستی از سنت، توجه ویژه‌ای به فقه الحدیث داشته‌اند.بررسی شیو? فقه الحدیثی شیخ بیانگر آن است که وی به پیش نیازهای فهم حدیث آشناست. نسخه‌های مختلف یک حدیث را می‌یابد و به تصحیف توجه می‌دهد.مراحل فهم حدیث نزد شیخ بهایی را می‌توان در دو مرحل? کلی جای داد: فهم ظاهر و فهم مقصود. در فهم ظاهر، مفردات، علم صرف و دانش نحو و معانی بیان را به کار می‌برد.در فهم مقصود نیز این‌گونه عمل می‌کند: به قرینه‌های متصل کلامی مانند تلمیح، تعلیل، سوال و تفسیر راوی و سیاق کلام نظر دارد.قرینه‌های منفصل که مهم‌ترین آن خانواده حدیث است مورد اهتمام شیخ بهایی است و با این قرینه که همان احادیث مشابه است احادیث را تخصیص و تقیید می‌زند و گاه تبیین می‌کند. برای تبیین حدیث از آیات بهره می‌گیرد. وی با توجه به احادیث معارض، در حل تعارض یکی از دو حدیث را بر جواز، استحباب، کراهت، ضرورت، تخییر یا تقیه حمل می‌کند.از دانشهای بشری چون طب، حساب و نجوم برای شرح حدیث استفاده می‌کند.وی با موانع فهم حدیث در هر دو مرحله فهم ظاهر و فهم مقصود آشناست. موانع فهم ظاهر نزد ایشان، اشتراک لفظی، تحول زبان، خلط لغت با اصطلاح، عدم توجه به حروف جر، آشنا نبودن با تصحیف و ادراج و تقطیع نادرست است.وی در شناخت موانع فهم مقصود به موانعی چون عدم تتبع کامل، ساده‌انگاری، جمود، اخباریگری و بی‌توجهی به آهنگ سخن آگاهی می‌دهد.مباحث فقه الحدیثی شیخ بهایی عمدتاً در آثار حدیثی وی مطرح شده که عبارتند از: الحبل المتین، مشرق الشمسین، الأربعون حدیثاً، الحدیقه الهلالیه و مفتاح الفلاح.وی در مباحث فقه الحدیثی از عالمان برجسته و محدثان بنامی چون شهید ثانی، شیخ حسین پدر خود، محقق کرکی و شهید اول تأثیر پذیرفته است و تراث حدیثی خویش را وامدار این بزرگان است.

الْحَمْدُلِلَّهِالَّذِیهَدَانَالِحَمْدِهِوَجَعَلَنَامِنْأَهْلِهِلِنَکُونَلِإِحْسَانِهِمِنَالشَّاکِرِینَوَلِیَجْزِیَنَاعَلَىذَلِکَجَزَاءَالُْمحْسِنِینحمدخداوندراکهحمدخودرابهماآموختوماراشایسته‌یآنگردانیدتاشکراحساناوبگذاریمو پاداشنیکوکارانبهمادهد.شکر و سپاس بی‌حد خداوند منان را که توفیق عنایت فرمود تا بخشی از ساعات زندگیم را با کلمات سید عابدان و مولای ساجدان تبرک نمایم و افتخار درک قطره‌ی ناچیزی از دریای معارف بلند صحیفه‌ی سجادیه را نصیبم ساخت. هر علمی موضوعی دارد که مسائل آن علم از خصوصیات و ویژگی‌های آن موضوع بحث می‌کند. در جهان هستی شریف‌ترین، غنی‌ترین و کامل‌ترین وجود، وجود خداوند متعال است. علمی که به شناخت خداوند و اسما و صفات او بپردازد، نیز شریف‌ترین و ارزشمند‌ترین علم است همان‌طور که حضرت علی ? می‌فرماید:معرفهاللهسبحانهأعلىالمعارف. «شناخت خداوند برترین شناخت‌ها است.»قدم اول در این علم اثبات وجود پروردگار یگانه‌ی عالم است. لیکنچون هر موجود از جمله انسان به جهت گرایش فطری به کمال مطلق، نسبت به مبدا جهان آگاهی دارد، بخش اعظم و مهم این علمبه شناخت خدا و شناخت صفات و اسما‌ی او مربوط می‌شود. کمتر کسی را در جهان می‌توان یافت که در اعماق جان به مبدا جهان عقیده نداشته و برای هستی سرچشمه‌ای قائل نباشد، گرچه خود به این آگاهی توجه نداشته یا در تطبیق آن خطا نماید.ذات یکتا‌ی خداوند فرا‌تر از آن است که در محدوده‌ی عقل و ذهن آدمیان بگنجد چنان‌چه امام علی ? می‌فرماید:لَایُدْرِکُهُبُعْدُالْهِمَمِوَلَایَنَالُهُغَوْصُالْفِطَنِ. «افکار ژرف‌اندیش ذات او را درک نمی‌کنند و دست غواصان دریای علوم به او نخواهد رسید.»از این رو برشمردن صفات خداوند و شناخت آن‌ها راهی برای نزدیک شدن به حریم معرفت او است. هر‌چند بحث درباره‌ی اسما و صفات خداوند نیز از مباحث پیچیده و دشوار است. به بیان شهید مطهری«بخشی از مباحث الهیات بالمعنی الاخص بحث در صفات واجب الوجود است که این بحث مباحث نسبتا مشکلی دارد. به این معناکه اثبات منتهی شدن عالم به واجب الوجود برای عقل ساده‌تر است از اثبات صفات. ... [اما] آن‌چه مکتب الهی را از مکتب غیر الهی متمایز می‌کند صفات واجب الوجود است.» در این راه سخت و دشوار تنها هادی و راهنما‌ خود خداوند است. همان‌طور که امام سجاد ? فرمود:لَو لا أنتَ لَم أدرِ ما أنتَ.«اگر تو مرا هدایت نمی‌کردی نمی‌دانستم تو چه کسی هستی»خداوند خود را از طریق قرآن و فرمایشات امامان معصوم? معرفی نموده است. صحیفه‌ی سجادیه که پس از قرآن و نهج‌البلاغه از بزرگ‌ترین منابع معرفتی شیعه به‌شمار می‌رود، حاوی بسیاری از معارف دقیق و ظریف در این موضوع است. صحیفه‌ی سجادیه به دلیل این‌که بنیانش بر نیایش و گفتگوی با خدا نهاده شده است به طور طبیعی یاد و نام خدا بیش از هر یاد و سخن دیگر، در آن نمایان است. امتیاز آشکاری که صحیفه‌ی سجادیه بر دعاها و نیایش‌های دیگر دارد این است که علاوه بر محتوای علمی و معرفتی غنی در توجه به ابعاد اسما و صفات الهی و جلوه‌های مختلف خداوند از غنا و فراگیری ویژه‌ای برخوردار است.بدیهی است هر یک از محققان و پژوهشگران با اهداف خاصی به این دریا‌ی عظیم معرفتی نگریسته‌اند و به صورت کلی و جزئی دعا‌های این کتاب شریف را مورد بررسی قرار داده‌اند اما هنوز بسیاری از گوهرهای ناب این کتاب بر جویندگان حقایق پنهان است.با توجه به اهمیت و ارزش بحث اسما و صفات خداوند و نیز غنا‌ی صحیفه‌ی سجادیه در این زمینه بر آن شدم تا به بررسی و تبیین فلسفی و کلامی صفات خداوند که در صحیفه‌ی سجادیه آمده است بپردازم.بدین منظور ابتدا به تحقیق و پژوهش پیرامون اسما و صفات خداوند و مطالعه کتاب‌هایی که به این مباحث پرداخته‌اند، مبادرت ورزیدم که حاصل آن به صورت مختصر به نگارش درآمد.سپس به دقت به مطالعه‌ی صحیفه‌ی سجادیه پرداخته و به جمع‌آوری عبارت‌هایی از صحیفه که مربوط به اسما و صفات خداوند بود پرداختم.پس از دسته‌بندی صفات خداوند در سه بخش صفات ذاتی، صفات سلبی و صفات فعلی هر یک از صفات را از جهت لغوی و اصطلاحی معنا کرده سپس با استفاده از شروح مختلف صحیفه‌ی سجادیه و نیز برخی کتب دیگر تا حد امکان به تحلیل و بررسی عباراتی از صحیفه که صریح با غیر‌صریح مشتمل بر این صفات بود پرداختم.در تبیین معنای اصطلاحی صفات در حد بضاعت مباحث فلسفی و کلامی را مطرح نموده و با تحلیل و بررسی سعی شده خواننده در زمینه‌ی آن موضوع به فهم روشنی دست یابد.در عبارات صحیفه از ترجمه‌ی ابوالحسن شعرانی استفاده شده است. علت انتخاب این ترجمه اختصار، سادگی و روانی و تطبیق با لغات متن بوده است. در برخی موارد به علت عدم وضوحاز ترجمه‌ی محمد مهدی فولادوند استفاده شده که با علامت (ف) در انتهای ترجمه مشخص گردیده است.لازم به ذکر است تکرار برخی عبارات صحیفه به علت چند بعدی بودن کلام امام ?یا به علت وجود دو یا چند صفت در آن می‌باشد که با توجه به موضوع مورد نظر تکرار شده‌اند.رساله‌ی حاضربرای دانشجویان دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته‌های مختلف الهیات به‌ویژه گرایش فلسفه وکلام و طلاب حوزهعلمیه قابل استفاده خواهد بود.مطالب این رساله در شش فصل تنظیم شده است:فصل اول: کلیات، که به بحث پیرامون اهمیت صحیفه‌ی سجادیه و ویژگی‌های آن و اهمیت بحث اسما و صفات پرداخته است.فصل دوم: اسمای الهی، که به مباحث کلی درباره‌ی اسم و تقسیمات آن می‌پردازد.فصل سوم: صفات الهی، که به مباحث کلی درباره‌ی صفات الهی و تقسیمات آن پرداخته‌است.فصل چهارم: تحلیل و بررسی صفات ذاتی در صحیفه‌ی سجادیه، در این فصل صفات ذاتی خداوند از منظر صحیفه‌ی سجادیه تحلیل و بررسی شده‌است.لازم به توضیح است از آن‌جاکه اسم "الله" جامع همه‌ی صفات کمالی است، در ابتدای این فصل شرح داده شده است.هم‌چنین شرح و تبیین برخی صفات که برخوردار از معانی مختلف بوده و با تحلیل‌های مختلف معنایی می‌توانند در زمره‌ی صفات ذاتی، سلبی یا فعلی قرارگیرند در این فصل جای گرفته است.فصل پنجم: تحلیل و بررسی صفات سلبی در صحیفه‌ی سجادیه، این فصل به تحلیل و بررسی همه‌ی آن‌چه در صحیفه‌ی سجادیه از خداوند سلب شده‌است، پرداخته است.فصل ششم: تحلیل و بررسی صفات فعلی در صحیفه‌ی سجادیه، در این فصل به تحلیل و بررسی بیش از چهل صفت فعلی خداوند که در صحیفه‌ی سجادیه آمده است پرداخته شده است.

روابط زوجین، به دلیل اهمیت حفظ بنیان خانواده که با روند مدرن شدن جوامع، تغییر شکل خانواده‌ها و افزایش آمار طلاق رو به سستی گراییده، از موضوعات مهم پژوهش‌های فقهی، جامعه‌شناسی و حقوقی می‌باشد؛ در این میان تعالیم اسلام به دلیل جامعیت، اصول فراجنسیتی آن، انسجام، سهل-مداری و عدالت‌محوری می‌تواند به عنوان منبع غنی از تعالیم، نظام منسجمی از حقوق و تکالیف را با ابتنای بر اصل عدالت شکل دهد. هدف از پژوهش حاضر این است که با رویکردی نظام‌مند نحوه‌ی چینش حقوق و تکالیف را در روابط زوجیتی از زاویه‌ی اصل عدالت در احکام اسلامی مورد واکاوی قرار دهد و بر این مبنا، نسبت حقوق و تکالیف زوجیتی را با عدالت در قوانین و مقررات موضوعه ایران بسنجد.روش تحقیق پژوهش، بر اساس ماهیت موضوع در بخش تعاریف با شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی است و در بخش مبانی و مستندات بر مبنای شیوه‌ی استنتاجی- استنباطی می‌باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که اصل عدالت در نظام قانونگذاری اسلامی هم راهبردهای نظری در علم کلام و هم آثار عملی در فقه و دانش‌های مرتبط با آن را داراست و معیار عدالت درون‌خانه‌ای عبارتست از تساوی زوجین در حقوق انسانی و تفاوت در حقوقی که هر یک به تناسب جایگاه جنسیتی خود در خانواده داراست. نظام حقوقی ایران، با وجود تبعیت از احکام اسلامی، در روابط زوجین، الگوی منسجم نظام تفکر اسلامی را دارا نیست و در مسائلی همچون تعدد زوجات، نشوز زوج و یا حق شوهر بر منع اشتغال همسر خود با مبانی و معیارهای عدالت همخوانی چندانی ندارد و دارای خلأ و ابهام می‌باشد.

یکی از ضروریات دین اسلام و پیام همه انبیاء، حیات پس از مرگ است. پیامبران پس از دعوت به خداشناسی، مهمترین اصلی که مردم را به آن متذکر می‌ساختند؛ یادآوری اوضاع و احوال پس از مرگ بوده است علاوه‌بر این‌که انسان دوست دارد از سرنوشت خود در آینده آگاه شود و بداند که آیا با فرا رسیدن مرگ نابود می‌گردد یا زندگی او در سرای دیگر ادامه خواهد داشت؛ پی‌گیر آن است که بفهمد پس از مرگ چه عوالمی وجود دارد؛ ویژگی‌های آن عوالم چیست؟ آیا حیات برزخی همانند حیات دنیوی است؟ آیا حیات برزخیهمه افراد در آن سرا یکسان می‌باشد یا به کیفیت ایمان و اعتقادات و اعمال دنیوی آنان بستگی دارد؟ آیا در آن‌جا نعمت و عذاب وجود دارد؟از آن‌جا که قرآن راه‌گشای صحیح در هدایت انسان به سوی ادامه حیاتش و معرفی جهان‌های پس از مرگ از جمله جهان برزخی است لذا هدف در این پژوهش اثبات وجود عالم برزخ از دیدگاه قرآن است به گونه‌ای که راه‌کاری در تنظیم زندگی دنیایی باشد. در این تحقیق مسائلی همچون مرگ و قبر و موارد مربوط به آن‌ها و سپس موضوع برزخ مستقلا مورد بررسی قرار گرفته است. بنابراین برای پی‌گیری اثبات عالم برزخ به منظور بیان حالت‌های آن عالم و ارتباط آن با دنیای قبل از مرگ، از قرآن و کلام ائمه اطهار علیهم‌السلام و نظر مفسرین استفاده شده است. امید است برای طالبان علم راه‌گشا باشد.کلید واژه‌ها: انسان، جسم، روح، قبر، مرگ، برزخ

با وجود آن‌که دین در طول تاریخ بشر، دارای کارکردهای فراوانی بوده، اما در عصر مدرنیته این پرسش مطرح گردید که در زمان اداره زندگی بشر بر مبنای عقلانیت، چه نیازی به دین وجود دارد؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی و تبیینی به بررسی کارکردهای دین در جامعه سنتی و مدرن پرداخته است. مفهوم دین از یک تعریف اجماعی میان دانشمندان برخوردار نیست اما می‌توان سنت‌گرایی، اسطوره، مفهوم رستگاری، مکان‌ها و اشیای مقدس، اعمال مقدس، نوشته‌های مقدس، جامعه مقدس و تجربه مقدس را شاخص‌های دین دانست. دین در جامعه سنتی، فرانهادی بوده و کارویژه‌های متعددی را به‌عهده داشته است؛ اما با تغییر جامعه از سنتی به مدرن، تغییراتی در کارکردهای دین پدید آمد. برخی از این تغییرات را می‌توان "تبدل کارکرد" نامید؛ به این معنا که برخی از کارکردها در جامعه مدرن به‌دلیل فقدان مسأله، یا پیداشدن راه حل‌های دیگری که مغایر با دین نیست، از میان رفته، و کارکردهای جدید در ارتباط با مسایل جدید پدید آمده است؛ مثلاَ نقش دین در ایجاد انقلاب، جنبش‌های اجتماعی و مشروعیت‌بخشی به نظام سیاسی، در جامعه سنتی نبوده و یا این اهمیت را نداشته است. برخی تغییرات نیز از نوع "تبدیل کارکردی" است؛ یعنی برخی از کارکردهای دین در جامعه سنتی، به‌دلیل مبنا قرار گرفتن علم و عقلانیت در جامعه مدرن کنار گذاشته شده، که می‌توان آن را "عرفی‌شدن" نامید. اما این تغییرات به‌معنای تنزل دین به نهادی در کنار سایر نهادها نیست. در این زمینه دو نظریه وجود دارد؛ برخی، کارویژه‌های دین را منحصر در امور فردی و روانی و هدایت انسان‌ها می‌دانند، و حضور دین در عرصه‌های دیگر جامعه سنتی را از باب ضرورت تلقی می‌کنند. و برخی دیگر اگرچه جامعه‌سازی را وظیفه دین می‌دانند اما مسائلی مانند رواج تمدن عرفی غرب و عدم ارایه الگویی کارآمد از دین را موانع حضور دین در صحنه اجتماع می‌دانند. اما در هر صورت، دین در جامعه مدرن هم می‌تواند کارآمد باشد. تحقیق حاضر در یک مقدمه و هفت فصل بیان شده است.

شهر حلّه در سده پنجم هجری به دست خاندان شیعی بنی مزید بنا شد. امیران این خاندان خود از دانش و فضیلت بی بهره نبودند. روحیه علم دوستی و دانش پروری آنان به همراه امنیت پایدار حلّه و موقعیت جغرافیایی مناسب آن باعث گردید، شیعیان، سادات و خاندان های علمی راهی حلّه شوند؛ به گونه ای که این شهر به یکی از پایگاه های رسمی شیعیان امامی و محل برگزاری محافل و حلقه‌های درسی آنان تبدیل شد. دانشوران شیعی با بهره مندی از فضای بحث و گفت وگوی علمی به گسترش و هم افزایی علوم اسلامی خاصّه در دانش هایی چون فقه، حدیث و کلام مدد رساندند. در این میان حضور فقیهان برجسته موجب پویایی و بالندگی دانش فقه گردید و این دانش در سایه کوشش آنان کامل‌تر و جامع‌تر شد و مبتنی بر ادله‌ای گردید که تا عصر حاضر مبنای استنباط فروع از اصول است. دستاوردهای دانشوران حلّی در دانش کلام نیز بسیار چشمگیر است به گونه‌ای که حوزه کلامی حلّه از پررونق ترین مدارس کلام امامیه به شمار می‌آید. مهم ترین رویداد کلامی یعنی شکل گیری کلام فلسفی از دستاوردهای این حوزه علمی است.افزون بر این، حضور پرشمار شاعران و سرایندگان در حلّه آن شهر را به رقیبی جدّی که توانایی هماوردی با بغداد را داشت، تبدیل ساخت.این پژوهش بر آن است تا بر اساس روش توصیفی تحلیلینخست اوضاع سیاسی حلّه، در دوره مزیدیان را بررسی کرده و سپس نقش آن خاندان را در گسترش علم و ادب واکاوی نموده، آنگاه ویژگی‌ها و دستاوردهای حوزه علمی حلّه و نقش آن را در گسترش فرهنگ و تمدّن اسلامی از اواخر سده پنجم تا سده نهم هجری بیان نماید. در همین جهت پس از مطالعه و تحقیق در منابع، مأخذ و پژوهش هایموجود به این نتیجه رسید که مزیدیان در ادامه راه آل بویه در پشتیبانی گسترده از شیعیان، فرصت و بستر لازمبرای فعالیّت‌های علمی آنان مهیا ساختند. همچنان که حمایتآنان از اهل شعر و ادب با هدف جلب افکار فرهیختگان به سوی حلّه، به عنوان مرکز علمی و ادبی در مقابل بغداد که مرکز خلافت عباسیان و تحت نفوذ سلجوقیان بود، صورت گرفت. از این رو حلّه به رغم سقوط مزیدیان، به سبب مهاجرت گسترده خاندان های علمی وادبی به آنجا، نقشی مهم در استمرار حرکت علمی و تولید دانش و بالندگی و شکوفائی تمدّن اسلامی ایفا نمود.

این رساله در مورد اقدامات ، آراء و افکار سیاسیخواجه نصیر الدین توسی می باشد . وی از اندیشمندان بزرگ شیعه مذهب قرن هفتم ه. ق بود ، که در اواخر دوران عباسیان و اوایل حکومت مغولان می زیست . خواجه توسینخستین فردی بود که فلسفه و کلام را به طور وسیعی در هم آمیخت. وی علاوه بر نبوغی که در علم کلام و فلسفه داشت ، در منطق ، هیأت و نجوم ، ریاضیات ، طب ، جغرافیا ، تفسیر ، فقه و ... نیز یکی از نوابغ عصر خود به شمار می آید. این پژوهش را با این سوال که حکمت و مصلحت در اقدامات و اندیشه سیاسی خواجه نصیر الدین توسی چه جایگاهی دارد ،آغاز نمودم و در صدد بودم که به بررسی نقش خواجه توسی از یک سو در فرو پاشی خلافت پوسیده عباسی و از سوی دیگر مقدمات تحکیم وحدت ملی در سایه ایدئولوژی شیعی بپردازم . در انتها به این نتیجه رسیدم که خواجه توسی در بر اندازی خلافت عباسی توسط مغولان نقش موثری داشت و به درون دستگاه مغولان در ایران که ایلخانان نامیده می شدند راه یافت و از رهگذر همکاری با مغولان به اقدامات مفید و موثری برای اسلام و ایران دست زد و در نهایت با اقدامات خود زمینه ساز رسمی شدن مذهب تشیع در ایران گردید.