جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در نوشتار حاضر به تبيين آزادي از ديدگاه اسلام با تأکيد بر انديشه‌هاي سياسي و اجتماعي استاد مطهّري پرداخته شده و نظريات ايشان در باره ابعاد مختلف آزادي تحليل گرديده است. کتاب در بردارنده چهار فصل است. نويسنده در فصل اوّل کلّياتي از تحقيق خويش ارائه کرده و مفاهيم واژه‌گان آزادي و اقسام آن اعم از سياسي، اجتماعي، عقيدتي، معنوي، قلم و بيان وآزادي از حاکميت ساير انسان‌ها را وارسيده است. سپس ديدگاه اسلام را در باره ماهيت آزادي و حقّ يا تکليف بودن آن مطرح کرده و اهمّيت و ارزش آزادي در دين اسلام، رابطه آزادي با کمال و حيات انسان و ديدگاه اسلام در باره دموکراسي و نقش مردم در سياست و حکومت را برجسته ساخته است. در فصل دوم وي با اشاره به مباني آزادي‌هاي سياسي واجتماعي از ديدگاه اسلام، مباني هستي‌شناختي، انسان‌شناختي (اراده و فطرت و اختيار)، معرفت شناختي، مباني حقوقي و اخلاقي، مانند حقوق طبيعي، آزادي از اطاعت ديگران، آزادي در تعيين زمامدار، آزادي در وضع قانون و التزام به آن، آزادي فعّاليت‌هاي سياسي و اجتماعي، آزادي عقيده و بيان، آزادي در انجام دادن آداب و مراسم ديني و مذهبي، رشد و تکامل انسان و ارتباط آن با آزادي‌ها و اصل مساوات و برابري ذاتي را جداگانه و تفصيلي واکاوي کرده است. در فصل سوم او به قلمرو آزادي‌هاي سياسي و اجتماعي در اسلام اشاره کرده و با توجّه به مباني آن در اسلام به حدود شان مي‌پردازد. وي در همين زمينه به قلمرو و حدود فرد در برابر خدا، طبيعت، نَفس خويش، افراد ديگر، جامعه، حکومت و دولت به عنوان حدود و قلمرو آزادي‌هاي فردي و حقّ الهي و همچنين مطابقت با ضوابط عقلي، مصالح فردي، مصالح و حقوق ديگران و حق جامعه به عنوان قلمرو و حدود آزادي‌هاي سياسي و اجتماعي اشاره مي‌کند. در فصل چهارم از مهم ترين مصاديق آزادي‌هاي سياسي و اجتماعي همچون: آزادي و حقّ انتخاب شدن، حق رأي و تعيين سرنوشت، حقّ انتخاب حاکم، آزادي احزاب، انجمن‌ها و تشکيل اجتماعات، آزادي تفکر و عقيده و آزادي بيان و قلم و نيز ادله آن ها سخن رفته است. وي در پايان نتيجه مي‌گيرد که اگر آزادي انسان‌ها با هدفِ حفظ ارزش‌هاي اسلامي در سطح جامعه، ارزشيابي و غايت‌مندي از لِحاظ مباني و نيز ضرر نرساندن به اسلام، نظام اسلامي، قوانين الهي و قلمرو آزادي باشد، قابل دفاع است و تأکيد مي‌کند که آزادي در چارچوب اسلام و قوانين آن ارزشمند و اعتباري فراوان دارد.

---

‫اين تحقيق مي‌کوشد تا مؤلّفه‌هاي اصلي دموکراسي در دين اسلام را از ديدگاه ميرزا محمدحسين ناييني و استاد مطهّري با يکديگر مقايسه کرده و نسبتِ بين اسلام و دموکراسي، نقش مردم در حکومت، و نيز مشروعيت حکومت دموکراتيک را تجزيه و تحليل کند. نوشتار حاضر در چهار فصل سامان گرفته است. نويسنده در فصل اوّل ضمن تعريف لغوي و اصطلاحي دموکراسي، به بحث درباره انواع دموکراسي، مباني دموکراسي، تعريف دين، جامعيت دين، مردم سالاري ديني و مباني آن مي‌پردازد. در فصل دوم اسلام و دموکراسي از ديدگاه مرحوم ميرزاي ناييني بررسي گرديده و تعريف ايشان از حکومت، ضرورت حکومت اسلامي، انواع حکومت، مفهوم دموکراسي و ويژگي‌هاي يک حکومت دموکراتيک، مانندِ آزادي و عدالت بيان مي‌گردد. در ادامه حاکميت الهي و رابطه آن با مشروعيت حکومت اسلامي و مباني و منشأ مشروعيت حکومت فقيه از منظر وي تبيين گرديده است. ديدگاه ميرزاي ناييني در باره قانون، انواع قوانين، فروع قوانين و جايگاه مردم در حکومت اسلامي به عنوان طرف مشورت دولت و حکومت از ديگر مباحث فصل دوم محسوب مي‌شود. در فصل سوم ديدگاه‌هاي استاد مطهّري در زمينه اسلام و دموکراسي بيان شده و تعريف ايشان از حکومت، مدل حکومتي ارائه شده از طرف وي، مباني حکومت جمهوري اسلامي، ويژگي‌هاي حکومت دموکراتيک و مباني آن يعني آزادي، عدالت، مردم، قانون و حاکميت الهي و مشروعيت حکومت اسلامي واکاوي گرديده و ديدگاه وي در زمينه ولايت فقيه، مشروعيت حکومت ولّي فقيه، نسبت بين ولايت فقيه و مقبوليت مردمي و مشروعيت حکومت تبيين شده است. فصل پاياني کتاب به مقايسه ديدگاه ميرزاي ناييني و شهيد مطهّري در باره اسلام و دموکراسي و مشترکات و اختلاف نظرهاي آنان در زمينه مدل حکومت، مباني حکومت دموکراتيک اسلامي، عدالت، آزادي، مردم، مشروعيت، حاکميت مردم و ولايت فقيه اختصاص دارد.