جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظر به اهمیتی که بحث نفس در فلسفه داشته و دارد، فیلسوفان بسیاری در طول تاریخ تفکر بشری بخشی از همّ خود را مصروف آن داشته‌اند. در میان مسلمانان نیز عموم حکما از اهمیت آن غافل نبوده‌اند حتی متکلمین مسلمان هم به ضرورت طرح آن جهت دفاع از آموزه‌های دینی اذعان داشته‌اند. علاوه بر این مسئله‌ی نفس به گونه‌ای حوزه‌های دیگر، نظیر زیست‌شناسی و روانشناسی را هم از خود متأثر نموده است. این حوزه‌ها که حوزه‌های تجربی هستند بیشتر از آنکه بخواهند در حقیقت و بیان ماهیت نفس سخن بگویند در جستجوی تبیین افعالی هستند که مستند به وجود نفس است. اما فلاسفه و متکلمین در تلاش برای بیان ماهیت و حقیقت نفس و نحوه‌ی تکون آن به بحث پرداخته‌اند. و نتیجتاً آن را جوهر مجردی یافته‌اند که در مقام فعل از قوا و آلاتی بهره می‌برد. و ما در این رساله سعی نموده‌ایم تا تلاش دو اندیشمند مسلمان، که یکی حکیم پرآوازده و دیگری متکلم نامداری است، را در تبیین این مسئله به تصویر کشید و در ضمن آن نشان دهیم که چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی میانشان وجود دارد. حاصل این تحقیق نشان می‌دهد که ملاصدرا در باب نفس و قوای آن مطالب بیشتری را نسبت به فخررازی ارائه نموده است و نیز پاره‌ای از مباحث وجود دارند که اغلب، فخررازی آنها را به دلایل تجربی اسناد داده است که از مجموع این نظریات می‌توان به دلایل ضعف یا قوت بیانات هر یک از آنها و نیز به چگونگی پیدایش و ارتباط نفس و بدن از آغاز تا رسیدن به سر منزل مقصود پی برد.

تحقیق حاضر به شیوه توصیفی به بحث آگاهی ژان پل سارتر متفکر فرانسوی قرن بیستم می‌پردازد. مساله آگاهی اسا و محور بحث‌های فلسفی در سارتر است. و تمام فلسفه سارتر مبتنی بر این امر است. سارتر با تقسیم وجود به سه ساحت یعنی وجود لنفسه، وجود فی نفسه و وجود لغیره ، درصدد آن است تا اثبات نماید که صرفا وجود لنفسهاز وجود خویش آگاهی دارد و با درک این خودآگاهی به جهان‌آگاهی و دیگر آگاهی دست می‌یابد و پس از درک مسئولیت خویش و آزادی بی قید و شرط خود دستخوش اضطراب می‌شود. سارتر یک نوع تفسیز وجودی اگزیستانسیالیستی از آگاهی بدست می‌دهد و در این راه سخت تحت تاثیر روش پدیدارشناسی هوسرل قرار دارد. در تحلیل وجودی سارتر از اگاهی ، از یک سو به ینت فرانسوی و سوژه دکارتی و از سوی دیگر به اگزیستانسیالیم هایدگری توجه خاصی مبذول شده است. تحقیق حاضر مبتنی بر کتاب وجود و عدم سارتر است که در آن مهمترین آرای فلسفی خود را ذکر نموده است.

چکیده ندارد.

در این پایان نامه ، سعی بر پاسخ به یک چرا و یک چه بوده : چرا روشنگری به وجود آمد؟ نظر کانت در روشنگری چیست ؟ که پاسخ به این دو سوال ، پاسخ به یک سوال مقدماتی را نیز هر چند به اختصار می طلبد و آن اینکه : روشنگری چیست ؟

کتاب اصلی تیلیش، که از زمان تدریس در ماربورگ نگارش آنرا آغاز کرده بود، در طی چند سال کامل شد و با عنوان الهیات سیستماتیک در سه جلد (بترتیب 1951- 1957- 1963) به طبع رسید. برجسته ترین مزیت این کتاب روش تضایف ‏‎‎‏‏‎"Method of correlation"‎‏ آن است که از الهیات گفتگویی می سازد میان عقل کاوشگر انسان و حقایق وحی که به واسطه ایمان حاصل می شود اولی می پرسد و دومی پاسخ می دهد. گفتگوی موجود در الهیات سیستماتیک، پنج بخش دارد و در هر بخش پرسشها و پاسخ هایی مطرح می شود که به ترتیب عبارتند از:1- قدرت و حد عقل بشری و حقایق وحی. 2- ماهیت وجود و خدا به مثابه بنیان وجود 3- معنی هستی و وجود نو که در عیسی مسیح تجلی یافته است. 4- ابهامات نهفته در تجربه بشری و حضور روح القدس در سیر زندگی بشر 5- سرنوشت بشری و معنی تاریخ و عالم ملکوت.این رساله وظیفه ترجمه بخش دوم از جلد اول الهیات سیستماتیک یعنی بخش ماهیت وجود، و خدا به مثابه اساس وجود را بر عهده دارد.

حکومت به عنوان ضرورت اولیه زندگی اجتماعی بشر که همواره وجود داشته است و دین یعنی مجموعه مقررات و برنامه های سعادت انسان که حکایت از اراده تشریعی خداوند دارد . ضرورت عمده جامعه انسانی می باشند و حکومت دینی یعنی حکومتی که قوانینش را از دین اخذ کرده و مشروعیت حاکمانش به نصب الهی باشد و به دو هدف میانی (تامین رفاه، نظم ، امنیت) و نهایی(به کمال رساندن نفوس انسانی) تشکیل شده باشد مورد تحقیق و مطالعه ما می باشد. مبانی فلسفی حکومت دینی عبارت از مبانی وجود شناختی و مبانی انسان شناختی و مبانی معرفت شناختی می باشد. وقتی انسان خدا را محور بداند و عالم را محدود به عالم طبیعت نداند و جهان غیب را نیز در نظر بگیرد و دنیا را مزرعه آخرت بداند و اعتقاد به معادی داشته باشد که باید پاسخگوی اعمال خود باشد و با شناختی که از انسان دارد و او را موجودی دارای اختیار و کمال می داند که باید به طرف کمال حرکت کند. آنچه موثر در سوق به طرف کمال است ایمان و عمل می باشد. و عمل هم هر چه اجتماعی تر باشد تاثیر بیشتری در کمال بخشی دارد. دیگر نمی تواند راجع به حکومت ، سکولار فکر کند بلکه به حکومتی تن می دهد که این عوامل را در نظر گرفته و با حقایقی که از وحی و عقل قدسی دریافت می کند مسیرکمال انسان را مدنظر قرار می دهد و این حکومت همان حکومت دینی می باشد. بخش بعدی پایان نامه با استفاده از مقدماتی ضرورت حکومت دینی را متذکر می شود. بنابراینکه اولا انسان موجوی مدنی الطبع است که البته به خاطر کمال جو بودن به زندگی اجتماعی روی می آورد. ثانیا زیست اجتماعی برای دور بودن از هرج و مرج و مقابله با تهاجمات خارجی نیازمند به قانون است. ثالثا هر قانونی نمی تواند این نیازها و کمال انسان را تامین کند. بلکه باید دارای شرایط خاصی باشد و آن قانون دین است که از جهات کلیت، قانونگذار، ملاک و معیار جعل قانون و ضمانت اجرایی بر قوانین دیگر برتری دارد. رابعا ، قانون مادامیکه به مرحله اجرا نیاید موثر واقع نمی شود لذا نیازمند مجری توانمند برای اجرا می باشد. این مجری همان حاکم دینی است که باید دارای خصوصیات و صفاتی ویژه مانند کمال، حکمت، قدرت بر جهاد و سلامتی و ... باشد. رهبری در حکومت دینی دارای سه مرتبه است، که با نبود هر مرتبه نوبت به مرتبه بعدی می رسد.1-ریاست اول یا نبی.2-ریاست مماثل یا امام.3-ریاست سنت یا فقیه. بخش پایانی پایان نامه به مشروعیت حکومت دینی می پردازد. و با بیان اشکالاتی که در نظریه های قرارداد اجتماعی و انتخاب وجود دارد نظریه نصب را در تمامی مراتب حاکمیت دینی بر می گزیند. زیرا حاکمیت مطالق بر انسان از آن خداست. و اصل عدم ولایت برای انسان ثابت است پس حاکمی از مشروعیت برخوردار است که از طرف حق تعالی به نصب خاص یا عام نصب گردد.

گرچه همه آثار صدرالمتالهین حاکی از ارتباط تنگاتنگ قرآن و برهان است اما تفسیر او در میان دیگر آثارش مزیت ویژه ای در رهیافت قرآنی او دارد. این نوشتار آثار ملاصدرا در باب تفسیر و تاویل و چگونگی راهیابی حکمت صدرایی به پیشگاه تفسیر قرآن را مورد بررسی قرار داده است. دقت در مواضع تلافی تفسیر و فلسفه به عنوان وجه تمایز تفسیر او از سایر تفاسیر می تواند تاثیر فلسفه در تفسیر را پیش چشم ما قرار دهد. به عقیده صدرا با درک حقیقت وجود و فهم باطن و وحدت آن می توان به توحید ذاتی صفاتی و افعالی پی برد. در بحث علم الهی با توجه به مراتب سه گانه آن مساله امتحان الهی نسبت به بندگان را توضیح می دهد و وجوب رزق مقدر برای مخلوقات را اثبات می کند. در پایان اقسام عالم که فعل الهی محسوب می شوند طرح و آیاتی که مطابق آن تفسیر شده بیان می شود. او کلمه را عالم امر می داند و مثل افلاطونی را بر ملائکه تطبیق می کند.

موضوع مورد تحقیق سنت گرایی و مدرنیسم می باشد که در یک مقدمه و چهار فصل تدوین یافته است. در مقدمه به طرح تفصیلی موضوع پژوهش از جمله بیان حدود و ثغور مساله و علت انتخاب موضوع و اهمیت و فایده آن پرداخت شده است. در فصل اول: مفاهیم لغوی و اصطلاحی سنت، دوره های تاریخی فکر بشر و تاریخچه سنت گرایی، و همینطور سنت گرایان و آثار آنان، تفاوت سنت گرایی با بنیادگرایی ، مورد بحث قرار گرفت. در فصل دوم: به آموزه سنت ویژگیهای آن، اصول موضوعه سنت، نقش دین از منظر سنت ازلی، مرتبه و میزان حضور سنت، پرداخته شده است. در این فصل همینطور بحث شده است که آیا حکمت خالده فلسفه است یا مابعدالطبیعه ؟در فصل سوم: در این فصل از نگاه سنت گرایی به انسان پرداخته شده است. فصل چهارم: به موضوع نقد و موانعی که فراروی سنت گرایی قرار دارد، پرداخته شده است و مشخص شده است که سنت گرایی از جهاتی مورد نقد واقع گردید و توضیح داده شده است که چه موانعی سنت گرایی را با چالش روبرو ساخته است. هر چند در تتمه هر نقدی به پاسخ سنت گرایان هم اشاره شده است.

عنوان: بررسی و تحلیل دیدگاههای فلسفی شیخ الرئیس و صدرالمتالهین در چهار مساله اساسی فلسفه اولی (وجوه، قوه و فعل، عقل (علم)، ابداع و خلق)این رساله مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است. هر بخش شامل چهار فصل است و هر فصل به یکی از مباحث مذکور در عنوان اختصاص دارد. در بخش اول همه مسائلی که در حیطه هریک از مباحث فوق تا عصر ملاصدرا در فلسفه اسلامی مطرح شده است مورد بحث قرار گرفته است. بخش دوم رساله به مسائلی اختصاص دارد که ملاصدرا در آنها مدعی ابتکار است. نگارنده معتقد است که حکمت متعالیه ملاصدرا نه در نام و نه در روش تحقیق، نه در مقام گردآوری و نه در مقام داوری، ابتکاری نبوده، بلکه سابقه ای طولانی دارد. اما ادعای ابتکاری بودن فلسفه ملاصدرا منحصر به موارد فوق نیست و می توان از زوایای دیگر به صحت و سقم این ادعا نگریست. بعضی از این زوایا عبارتند از:1- تولید مسائل جدید فلسفی که در کتب پیشینیان حتی طرح هم نشده بوده است. 2- ارائه راه جدید برای برخی مسایل فلسفی متنازع فیه در تاریخ اندیشه اسلامی3- ارائه تفکیکها و تقسیمهای جدید برای تحلیل دقیق تر مسایل فلسفی4- برهانی کردن برخی مسایل که در کتب پیشینان مطرح بوده است و بر آن برهان اقامه نشده بوده است یا افزودن برهان یا براهین جدید بر براهین پیشینیان5- ارائه بیان و تقریری نو از مسایل فلسفی مطرح در آثار پیشینیان و رمزگشایی از کلمان آنان6- نقد برخی از بیانها یا براهین ارائه شده توسط حکیمان و عارفان پیشین7- داوری میان دو یا چند تن از متفکران گذشته و دفاع از یکی در برابر دیگری.آنچه را فی الجمله می توان پذیرفت موارد دوم تا هفتم است. زیرا هرکس آثار ملاصدرا را با آثار متفکران پیش از وی مقایسه کند در می یابد که هر چند وی بطور گسترده از آثار ایشان بهره برده است، اما در موارد مذکور به نحوی دارای ابتکار می باشد. اگرچه بر سر مصادیق هریک می توان اختلاف رای داشت و شاید بتوان رد پای بیانها، برنها، اشکالها، تکفیکها، راه حلها و داوریهای وی را در آثار گذشتگان دید. اما آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است زاویه اول است. یعنی باید تحقیق کرد که آیا مسئله ای یا مسائلی در فلسفه ملاصدرا مورد بحث قرار گرفته است که هیچ پیشینه ای در تاریخ فلسفه نداشته باشد و از بنیان ابتکار اوست. آنچه نگارنده رساله در پی آن است بیشتر همین مورد است، هر چند موارد دیگر را نیز از نظر دور نداشته است. مبنای اسلامی رساله حاضر تنها ریشه یابی مدعیات ابتکاری ملاصدرا را در محدوده چهار مبحث فلسفی در آثار شیخ فلاسفه اسلام، ابن سینا است. اما به مناسبت از وجود آن ریشه ها در کتب فلسفی، عرفانی و کلامی دیگر نیز سخن به میان آمده است. در این رساله دو نکته مورد توجه نگارنده نیست:1- صحت و سقم آرای فلسفی ملاصدرا و دیگر فیلسوفان2- نشان دادن ماخذ عبارات ملاصدرا که در آنها ادعای ابتکار ندارد.باید توجه داشت که جست و جو برای یافتن نشانه هایی از ابتکارات ملاصدرا در آثار ابن سینا و دیگر متفکران پیش از وی، به هیچ وجه به معنی قدح مقام علمی، فلسفی و عرفانی مرحوم صدرا نیست.

رساله‌ای که در پیش رو دارید بر سه فصل می‌باشد. در فصل اول با توجه به موضوع رساله کلیاتی را درباره عصمت مطرح نمودیم و در آنجا بعد از تعریف عصمت و حقیقت و مراتب آن و نظرات متکلمین اسلامی در این باب ، بیان کردیم که مسئله عصمت یک امر پیشینی و تعقلی است . یعنی عقل آدمیان در مرحله اول به این نتیجه می‌رسد که نبی باید معصوم باشد و نیز در کیفیت عصمت نبی باید بالاختیار از ارتکاب کل گناهان و خطا و اشتباه در احکام و مسائلی که به هدایت انسانها مرتبط می‌باشد مصون و معصوم باشد. این دیدگاه موجب پیدایش اشکالات و وشبهاتی در ذهن می‌شود که در قسمتی از فصل دوم به پاسخ این گونه شبهات پرداختیم. و نیز در قسمتی از فصل دوم و فصل سوم به شبنهاتی که مخالفین عصمت (و یا احیانا مخالفین عصمت مطلقه انبیا) از طریق نقل آیات قرآن کریم مطرح نمودند پاسخ دادیم. یعنی از آنجا که آن دیدگاه پیشینی و تعلقی ما درباره عصمت به ظاهر با آیاتی از قرآن کریم منافات داشت و مخالفین با مطرح نمودن آن آیات و ساختن افسانه‌هایی (همچون افسانه غرانیق - افسانه‌های در مورد زندگی حضرت داود (ع) و افسانه عشق زینب) به رد و ابطال عصمت پرداختند و احیانا از این طریق به شخصیت والای انبیا توهین نمودند در قسمتی از فصل دوم و تمامی فصل سوم به تفسیر و تاویل این گونه آیات مشابه پرداختیم. البته در تفسیر و تاویل سعی شده است که ظاهر آیات حفظ شود و نیز با عصمت هم منافات نداشته باشد.