جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله انحطاط مسلمین یا رکود تمدن اسلامی از جمله پرسش هایی که ذهن اندیشمندان معاصر جهان اسلام را به خود مشغول داشته است. در یک نگاه کلان می‌توان اندیشوران این عرصه را به دو گروه تقسیم کرد: گروه اول، اسلام را عامل انحطاط می‌دانند و بر این باورند که اسلام در ذات آموزه‌های خویش، عناصری انحطاط‌زا دارد. گروه دوم، اسلام را عامل انحطاط نمی‌دانند و معتقدند اسلام در آزمون تاریخی خود سربلند بیرون آمده است و نشان داده، دینی حرکت آفرین، هدایتگر و تأمین‌کننده سعادت دنیوی و اخروی است. استاد مطهری و دکتر شریعتی از همین تبارند. استاد مطهری، انحطاط مسلمین را نه به‌واسطه آموزه‌های اسلامی و ذات و اصل دین اسلام، بلکه به دلیل دورافتادگی خواص و عوام مسلمین از آموزه‌های اصلیش می‌داند که در گذر تاریخ چهره پوشانده، نیازمند غبارروبی و رونمایی دوباره است. وی گناه اصلی انحطاط را متوجه خواص می‌کند و رشد قشریگری و مخالفت با عقل؛ افراط در تحمیل اندیشه‌های به ظاهر نوآورانه و روشنفکرانه بر آموزه‌های اصیل اسلامی؛ بی‌توجهی به توصیه‌های دینی در خصوص موضوع‌شناسی، مسأله‌یابی و پیروی از روش پژوهش‌های علمی؛ تفکیک علوم دینی از غیردینی و عدم تبیین و تفسیر مناسب از آموزه‌های اسلام را از جمله خطاهای این طبقه بر می‌شمارد. اگرچه وی به نقش دیگر عوامل درونی و بیرونی بی‌توجه نیست، اما برنقش خواص تأکید می‌کند و به دنبال بررسی دیگر عوامل، راهکارهای برون رفت را می‌جوید. او راه را همان حیات و زندگانی برگرفته از آموزه‌های اصیل اسلامی می‌داند که برمنطق قرآن استوار است؛ از این‌رو است که «احیای فکری دینی» را پیشنهاد می‌دهد و با برجسته‌سازی اجتهاد پویا و مطرح نمودن سازمان روحانیت به عنوان سازمان رهبر در مسیر اصلاح و تأکید بر اتحاد و همبستگی مسلمین، بسته برنامه‌ای خود را جهت برون‌رفت سامان می‌بخشد.دکتر شریعتی با درکی که از غرب علمی، سرمایه‌داری و مارکسیستی پیدا کرده بود و از سوی دیگر بر مبنای شناختی که از جامعه ایرانی ـ اسلامی داشت به طرح مسأله انحطاط و عقب‌افتادگی به عنوان یک مسأله فراگیر اجتماعی پرداخت و از آن‌جا که دغدغه دفاع از اسلام را داشت و جامعه ایرانی را دارای سرشتی دینی می‌دانست که تاریخی طولانی آن را پشتیبانی می‌کرد، این مسأله را با رویکردی مذهبی دنبال نمود. بر شمردن علل درونی انحطاط مسلمین، تحلیل وی از نقش استعمار به ویژه استعمار فرهنگی و باورش نسبت به تقدم فرهنگ اسلامی بر ایدئولوژی، او را به راهکار «پروتستانتیزم اسلامی» در مسیر تحقق «نوزایی اسلامی» رسانید. در مجموع، هر دو اندیشور، اسلام را در ذات، حرکت آفرین، حیات بخش، هدایتگر و تمدن‌ساز می‌دانند. آنان در علت‌پژوهی خویش علت‌های درونی را بر علل بیرونی مقدم دانسته، آن‌ها را بسترساز علل بیرونی می‌دانند و به این لحاظ علت پژوهان درون گرا محسوب می‌شوند. در عین حال هر دو بر این باورند که می‌توان جوامع اسلامی را در مسیر برون رفت از وضعیت فعلی قرار داد و راهکار آن نیز بازگشت به اسلام اصیل است.

‫چکيده : نوشتار حاضر، ترجمه کتاب سيري در نهج‌البلاغه تأليف استاد مرتضي مطهري به زبان ترکي آذري است، که ابعاد مختلف کتاب نهج‌البلاغه و معارف ناب اين کتاب را معرفي مي‌کند. نويسنده در هفت بخش مفاد نهج‌البلاغه و آموزه‌هاي مندرج در آن را وصف کرده است.‌در بخش اول از پژوهش محتواي شگفت‌انگيز نهج‌البلاغه از لحاظ کميت، کيفيت، بلاغت، فصاحت، عقلانيت، چند جانبه بودن کلمات، تأثير و نفوذ آن همراه با اعتراف‌هاي مخالفان در وصف عظمت اين کتاب بيان مي‌گردد. بخش دوم به تشريح مباحث الهيات و ماوراي طبيعي، مانند مسايل مربوط به توحيد و معرفت، خلقت، جهان هستي و بحث‌هاي عقلي و فلسفي مندرج در خطبه‌ها در زمينه جهان آخرت و جهان آفرينش و مقايسه نهج‌البلاغه از اين جهت با ساير مکتب‌هاي فکري مي‌پردازد. در بخش سوم مسايل مربوط به سير و سلوک اخلاقي و عبادات از منظر نهج‌البلاغه، اعم از مراتب و درجات عبادات و ترسيم چهره واقعي عابدان از ديدگاه امام علي( ذکر شده است. در بخش چهارم حکومت و عدالت از منظر اميرالمؤمنين( در نهج‌البلاغه و حساسيت آن حضرت در اين زمينه منعکس و رسيدگي به حقوق مردم، وظايف متقابل مردم و حاکمان و تأکيد امام علي( بر اجراي عدالت و امانت‌داري حاکمان بررسي مي‌شود. در بخش پنجم اولويت و احقيت اهل بيت عليهم السلام در امر امامت و خلافت و انتقاد‌هاي امام علي( از خلفا و فلسفه سکوت آن حضرت در قبال غصب خلافت شرح داده شده است. بخش ششم به موعظه‌ها و حکمت‌هاي صادر شده از اميرالمؤمنين علي( در نهج‌البلاغه مانند مباحث مربوط به زهد، تقوا، پارسايي، بي‌اعتمادي به دنيا و مذمت دنياپرستي اختصاص دارد. در بخش هفتم نيز مباحث اخلاقي نهج‌البلاغه به ويژه مقوله ترک دنيا، رابطه انسان با جهان، ارزش دنيا از نظر قرآن و نهج‌البلاغه، وابستگي‌ها و آزادگي‌ها نسبت به دنيا، خود فراموشي و تضاد دنيا و آخرت از منظر امام علي( ذکر مي‌گردد. نويسنده همچنين در پايان نوشتار خويش به جمع‌بندي نهايي از محتواي کتاب مزبور و نيز نهج‌البلاغه اشاره کرده است.