جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بهترین راه در شناخت علی(ع)، نظاره سیمای نورانی حضرت، در آینه قرآن است. آینه‌ای که نشان می‌دهد، آفریدگار حکیم، این آفریده شگرف خویش را چگونه می‌نمایاند و توصیف می‌کند. با نگاهی به کتاب‌های تفسیری و روایی و سایر کتب نوشته شده در فضایل علی(ع) را رویکرد حدیثی، در می‌یابیم که آیات بسیاری از قرآن کریم به وجود آن حضرت تأویل و تفسیر شده است و این تأویل و تفسیرها، تنها از سوی دانشمندان شیعه نقل نشده است، بلکه دانشمندان اهل سنت نیز در این وادی قدم نهاده و در پاره‌ای از آثار به جمع‌آوری گسترده آثار روایی همراه با اسناد کامل آنها در خصوص علی(ع) پرداخته‌اند.اما آنچه در این رساله، بر عهده نگارنده قرار گرفت؛ ترسیم سیره امام امیرالمومنین علی(ع)؛ در پرتو روایات تفسیری و تطبیق آن با گزارشات تاریخی بوده است. بی‌گمان؛ انسان برای زندگی و مسلمان برای داشتن حیات طیب؛ نیاز به الگوی عملی دارد، ارسال رسل و انتخاب انسان‌های برگزیده از سوی خداوند؛ پاسخ به این خواست کمال‌جویانه انسان است. در مکتب پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نیز انسان‌های بی‌شماری تربیت شدند، که از این میان علی(ع)، سرآمد آنان در بسیاری جهات است. وی یگانه شاگرد مکتب اسلام است که از آغاز نوجوانی در خانه وحی بالندگی یافت و پا به پای پیامبر(صلی الله علیه و آله)، در همه مراحل دشوار ایام بعثت و کینه‌توزی‌های قریش، لحظه‌ای رسول خدا(صلی الله علیه و آله) را تنها نگذاشت، بنابراین این شخصیت عظیم، بهترین الگو و اُسوه برای مسلمانان، پس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بوده و هست.

انحرافات و اسرائیلیات و ره یابی اندیشه های عوامل بیگانه از اسلام در میان مسلمانان با محوریت یهود و نصارا با مضامین تحریف یافت? عهد عتیق و عهد جدید از زمان های اولیه اسلام و حمایت آنان توسط گروهی از علمای دین فروش و خلفای نخستین ، تحریف و نسخ شد وبه صورت وحی الهی ،که بر قلوب پیامبران پیشین نازل شده است در اختیار اجتماع اسلامی قرار دادندودر این راه ابتداءبا مشترکات قرآن و کتب مقدس به قصه سرایی پرداختند واز علاقه مسلمانان به شنیدن قصه های قرآنی به صورت طویل ، و ناتوانی خلفا در پاسخ گویی به مسائل مورد نیاز مردم سوء استفاده نمودند . سپس احادیث نبوی را منع کردند وآنگاه در طی جعل آن برآمدند . از اثرات منع حدیث که همان شکستن وحدت مسلمین بود فرقه ها و مذاهب گوناگون پدید آمد. این فرقه ها از قرآن تفاسیر نادرستی کردند واین تفاسیر جعلی را به جامع?اسلامی رواج دادند . با توجه به شرایط سیاسی زمان هریک از ائمه علیه السلام در مقابله با این افکار انحرافی راههای مختلفی را دنبال کردند که مهمترین واثر گذار ترین آنها تربیت شاگردان بود . اثر تربیتی صالح بن کیسان و عبیداللّه بن عتبه دانش آموختگان مکتب امام سجاد (ع)برعمر بن عبد العزیز باعث لغو دستور سب علی (ع)در منابر شد . از دیگر تلاش های دانش پژو هان اهل بیت(ع)، مطرح شدن بحث اسناد درحدیث به سلسله احادیث اعتبار بخشیدند .ائمه برای استفاد? هم? مذاهب از احادیث خودشان سلسله احادیث را ذکر می کردند . امامان شیعه با طرح اندیشه های خالص اسلامی وارائه معیارهای صحیح برای تمییز روایات صحیح از سقیم با مبلغان افکار اسرائیلی به مبارزه بر خواستند .قرآن به عنوان مهمترین منبع راه های نفوذ به مبانی اسلام را نشان داده است پیامبر هم به عنوان دریافت کنند? وحی ، قبل از ورود اسرائیلیات به مبانی اسلام راه های نفوذ را بسته است و مواضع مشخصی نشان داده است .

این پژوهش شامل سه فصل است. فصل اول به مباحث کلی و نکات مقدماتی، تعریف، پیشینۀ سکولاریسم و مبانی آن و قرائت‌های مختلف از آن، همچنین معرفی نهج البلاغه و جایگاه آن و اهداف و ضرورت‌ انجام این پژوهش اختصاص یافته است.در فصل دوم، مهم‌ترین ادلۀ سکولاریسم، یعنی ناسازگاری دین، حکومت و سیاست؛ عرفی شدن دین و از دست رفتن جایگاه قدسی آن؛ عدم مشارکت عمومی در حکومت دینی و عدم پاسخ‌ گویی دین به نیازهای زمان مطرح و از نگاه نهج البلاغه مورد نقد وبررسی می‌گیرد. سکولاریسم معتقد است که دین ارتباطی با حکومت و سیاست ندارد و ورود آن به ساحت حکومت و زندگی مادی بشر، مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت. این دیدگاه، با مراجعه به کتاب شریف نهج البلاغه مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که مسائل مطرح در سکولاریسم، ناشی از مشکلات موجود در دین مسیحیت بوده و این مشکلات در دین اسلام وجود ندارد؛ بررسی نمونه‌ها و شواهدی از سخنان امام علی 7 در نهج البلاغه نشان می‌دهدکه، برخلاف دیدگاه‌ سکولاریسم، دین در حکومت و سیاست دخالت داشته و حضور دین در عرصۀ زندگی بشر، با قداست آن منافاتی ندارد؛ حکومت اسلامی به همۀ گروه‌های مردمی با هر عقیده و مذهبی توجه داشته و آن‌ها را تحت حمایت خویش قرار می-دهد. از سویی دیگر وجود احکامی در دین اسلام، موجب شده است که این دین، از ویژگی انطباق با شرایط زمان برخوردار باشد.در فصل سوم به بررسی رابطۀ دین و نهادهای اجتماعی یعنی سیاست و حکومت، حقوق، اقتصاد و تعلیم و تربیت در نهج البلاغه پرداخته می‌شود. با ذکر شواهدی از آیات قرآن کریم و یا روایات پیامبر اکرم9، دیدگاه دین اسلام در مورد هریک از مباحث مطرح و سپس عباراتی از نهج البلاغه متناسب با هر موضوع بیان شده و ارتباط دین با هریک از نهادها مورد بررسی قرار می‌گیرد. حضرت علی7، تمامی احکام مربوط به حوزۀ حکومت و سیاست، اقتصاد، حقوق و تربیت را بر دین استوار و با آن مرتبط دانسته و بر اساس احکام دین و در جهتی که خدا تعیین و تأیید می‌نماید مورد توجه قرار داده است.

در نگرش جهان بینی الهی، تنها کسی که می تواند اختیار انسان را محدود کرده و حق ولایت بالذات و حاکمیت مطلق بر تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی وی داشته باشد، خدای متعال است، و هر ولایت و حاکمیت منسوب به دین که هدف آن فراهم کردن زمینه های رشد انسانی و تسهیل قرب به کمال مطلق است؛ تنها در ظلّ ولایت الهی، صاحب حقانیت و مشروعیت خواهد بود.بنابراین، به رغم اندیشه‌ی سیاسی اهل سنت که شأن امامعلیه السلام را منحصر در رهبری امور دینی و دنیوی یا همان مرجعیت سیاسی کرده، اَشکالی را برای انعقاد آن فرض می گیرد که همگی در الهی نبودن انتصاب امام، مشترکند؛ که به طور بدیهی و یقینی می توان گفت برای استقرار امامت ـ که رهبری جامعه و مرجعیت سیاسی همراه با مرجعیت دینی و شأن ولایی با نقش هدایتی ایصال الی المطلوب، از شئون آن است ـ هرگز نمی‌توان منشأیتی جز اذن الهی فرض کرد، لذا هر‌گونه تردید در مسئله‌ی حقانیّت و مشروعیّت حاکمیّت امیرمومنان علیه السلام به حکم عقل و نقل مردود و محکوم است؛ چرا که برای هر منصفِ مطلع از اصول استدلال، با توجه به آیاتِ ولایت، تبلیغ و اطاعت و نص روایات متواتر، نظیر روایت غدیر، و نیز دلایل قرآنی و رواییِ دالّ بر افضلیت و اوج کمالات ایشان، مبرهن می‌شود که حاکمیت امام على علیه السلام فقط به اذن الهی بوده و بدین وسیله مشروعیّت می‌یابد. ولی عده‌ای برای تردید در این حقیقت، یا لااقل نمایاندن تناقض و عدم توافق، به ظواهر بیانات و سیره مولا علی علیه السلام تمسک جسته‌اند که این به خاطرِ عدم توجه صحیح به قرائن و یا به خاطر خلط برخی از مقدمات یا مطالب پیش فرض است. که این پر واضح است؛ درنگ امام علیه السلام و سفارش به انتخاب فردی دیگر، هنگام در خواست بیعت مردم، برای این بوده است که مقبولیت ولایت ایشان، آگاهانه و با رضایت تام توده‌ها صورت گیرد و از این جهت اتمام حجتی صورت گرفته و در نتیجه احساسات مقطعی و هیجانات زودگذر نباشد، چراکه تصدی و تولّی امور مسلمین، منوط به پذیرش مردم است. بنابراین احتجاجات حضرت در باب حاکمیت و ولایت بر رأی مردم، دلیل صحت امامت به وسیله انتخاب مردم نیست؛ که اگر چنین باشد؛ باید احتجاج خداوند به میثاق مردم بر ربوبیّت خداوند و عبودیّت خود: «ألست بربّکم قالوا بلی» ، مستلزم انشاء ربوبیّت و اعطاء مقام الوهیت به خداوند سبحان از سوی مردم بوده باشد. و شایان ذکر است که چون گاهی جدال احسن و استناد به مقبول خصم از شیوه های استدلال است لذا می توان گفت احتجاج به بیعت، میثاق، مشورت و احاله به رأی مردم، از باب جدال احسن و استناد به مقبول خصم است

بردگی وبرده‌داری که با قدمتی بسیار طولانی و آغازی نامعلوم در بین اقوام وملل جهان متداول بود،با ظهور اسلام نیز همچنان به عنوان یک پدیده اجتماعی مطرح شد.در این میان واکنش اسلام در مواجهه با این مسأله تلاش برای از میان بردن این رسم از طریق وضع قوانین مختلف در جهت آزادی تدریجی بردگان بود.اما پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)،درعصر خلفا وبویژه سیاست فتوحات آنها بردگی که در آستانه امحاء و الغا بود،گسترش یافت و بردگان وارد زندگی مسلمانان شدند. مسلمانان و رهبران آنانبرخورد‌های متفاوتی با این پدیده داشتند. از آن جمله امامان شیعه و اهل بیت پیامبر (ص) به عنوان کسانی که در نگاه مکتب تشیع استمرار معصومانه و کامل سنت نظری و عملی رسول الله (ص) بوده‌اند، در این مسأله نیز موضع‌گیری گفتاری و رفتاری داشته‌اند.این کار به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که امامان شیعه چه نگرشی به مسأله بردگی داشته اندوسیره عملی و نظری آنان در این زمینه چه بوده است.با توجه به گستردگی بحث درکار،سیره امامان نخست تا پایان حیات امام پنجم مورد بررسی قرار گرفته است.این کاربه روش تاریخی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با اسلوب توصیفی–تحلیلی انجام شده است.

در این پایان نامه با توجه به اهمیت موضوع آسیب شناسی یک جامعه تحت حاکمیت نظاماسلامی ؛ از کلام مولای متقیان امام علی (ع) بهره گیری شده و هشدارها و منهیات آن حضرت در حوزه های مختلف جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفته است .اهمیت این پژوهش از آنجا آشکار می گردد که اکثریت قاطع بیانات امام علی (ع) که در نهج البلاغه گردآوری شده ، در دوران حکومتداری حضرت بوده و از این باب ، هشدارهای اعتقادی ، فردی ، اجتماعی ، اخلاقی و مدیریتی آن حضرت را می توان در راستای تلاش برای تحقق حکومت مطلوب اسلامی ارزیابی نمود . بیان انگیزه های شخصی در انتخاب موضوع پایان نامه ، طرح موضوع ، سوالات اصلی حول محور موضوع پایان نامه و پاسخهای ارائه شده ، فرضیه ها و اهداف مورد عنایت در این مقوله ، به همراه بررسیشیوه های پژوهشی مورد استفاده در این کار را می توان در بخش کلیات جستجو نمود .بررسی اهداف حکومت مطلوب علوی از دو منظر عام و خاص با عنایت به بیانات خود حضرت از دیگر مباحث این پایان نامه می باشد .در ادامه ؛ بررسی مجمل و محققانه دوران حکومت امام علی (ع) به عنوان مقدمه ای جهت درک صحیح تر بیانات صریح حضرت ، در باب معضلات و موانع پیش رو در دوران کوتاه حاکمیتشان طرح گردیده است .دسته بندی هدفمند رنجنامه علوی در باب تبیین ظلمهای رفته بر ایشان و برگرفتن نقاب ازچهره بازیگران نقش شیطان در آن دوره تاریخی با استناد به نص صریح بیانات حضرت ؛ گام دیگری در جهت بیان موانع تحقق اهداف کوتاه مدت مولا در آن دوران می باشد .هشدارهای مولا در باب اصول دین و عقائد ؛ نمادی از بازسازی زیرساختهای بر باد رفته امت اسلامی در ذیل حاکمیت علوی بود که در هفت بخش مجزا ، مورد توجه قرار گرفت .توجهات خاص مولا به انسان سازی دردو محور روان شناسی فردی و اخلاق را می توان در فرازهای زیادی ازمنهیات علوی یافت و دسته بندی دقیق این مباحث با توجه به تفاوتهای ظریف حوزه های روان شناسی فردی و اخلاق در دو فصل جدا مورد عنایت قرار گرفت .توجه ویژه حضرت امیر (ع) به خطرات مختلفی که بافت اجتماعی یک ملت را تهدید نموده و جامعه مطلوب اسلامی را از رسیدن به کمال باز می دارد ؛ مبحث دیگری بود که مورد توجه قرار گرفته و فرازهای مرتبت با دقت جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفته اند .شاید یکی از مهمترین فصول این پایان نامه مربوط به آسیب شناسی علوی در حوزه کار مدیران ، کارگزاران و حاکمان جامعه اسلامی باشد .انحرفات مدیران جامعه ؛ در حوزه های هدفگزاری ناصحیح ، به کارگیری نیروی انسانی ناشایسته ، ضعفهای خطرناک شخصیتی ، مشکلات رفتاری ، معضلات مالی و اقتصادی ، اشتباهات غیرقابل پذیرش قضایی و در نهایت ضعفهای موجود در مدیریت نظامی مباحث قابل تفکیک در فرازهای مختلف سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه بود که استخراج شده و پس از دسته بندی مورد تحلیل قرار گرفته اند .تلاش زیادی صورت پذیرفت تا اصل کار بر مبنای نص صریح بیانات امام علی (ع) باشد و نقش محقق ، ایجاد ساختار منطقی و قابل پذیرش در ایجاد حلقه ارتباطی میان موضوعات مختلف باشد و در نتیجه شاهد موانع تحقق اهداف حکومت علوی از منظر نهج البلاغه باشیم ، کما هو حقّه . در این مجال لازم است تا در باب حلقه اتصال عنوان پایان نامه یعنی « موانع تحقق اهداف حکومت علوی از منظر نهج البلاغه » با فرازهای هشداردهنده علوی که در این تحقیق جمع آوری گردیده کمی شرح دهم . تشکیل حکومت صالحان بر روی کره زمین ، یکی از مهمترین اهداف خلقت است که برای تحقق آن شرطی از جانب حضرت حق لحاظ گردیده است . این شرط بزرگ ، تعالی فکر و روح بشریت است تا بتواند با تقوای آگاهانه نسبت به امور جاری زندگی ، هدایت رسولان و امامان هدایتگر را پذیرفته و اوامرشان را به مرحله عمل درآورند درحالیکه از منهیات و هشدارهایشان حذر می کنند . رسیدن به این هدف متعالی همان چیزی بوده که تمامی پیامبران و ائمه معصوم علیهم السلام برایش سختی بسیار کشیده اند و این نهضت با بیرق داری امام زمان (عج) همچنان ادامه دارد. بر این مبنا ، اوامر علوی و منهیات حضرت ، همگی در راستای تحقق حکومت صالحان در پهنه گیتی بوده و دراین راه اوامر و نواهی عقیدتی ، فردی ، اجتماعی ، اخلاقی و مدیریتی مولا ، جنبه های مختلف یک هدف بوده اند وعدم اهتمام بشریت در باب رعایت این اوامر وپرهیز از نواهی ، ریشه اصلی عدم تحقق حکومت الهی صالحان بوده ومی باشد که مصادیقی از آن را در بررسی رنجنامه دوران حکومت امام علی (ع) می توان یافت .

تربیت که عبارت از فراهم کردن زمینه‌ها و عوامل شکوفایی استعدادهای خدادادی انسان در جهت دستیابی به قرب الهی است از مباحث مهم دینی می‌باشد.روش‌ها‌ی متعددی برای تربیت وجود دارد که مهمترین و تأثیرگذارترین آنها روش الگومدار است . این روش در کلام و سیره امیرالمومنین از جایگاه ممتازی برخوردار است. مراد از روش الگومدار، روشی است که اساس آن بر محور الگودهی و ارائه نمونه‌های عینی و عملی بنا شده است. در این روش مربی تلاش می‌کند نمونه و رفتار و کردار مطلوب را عملاً در معرض دید متربی قرار دهد تا شرایط لازم برای الگوبرداری و تقلید برای وی فراهم آید.این روش به خاطر دارا بودن امتیازاتی مانند: فطری بودن، عینی و محسوس بودن، یادگیری از طریق مشاهده مستقیم، انتقال سریع مفاهیم، همیشگی بودن، بالا بردن اعتماد به نفس در متربی و آموزش غیر مستقیم؛ نسبت به سایر روش‌های تربیتی از برتری بالایی برخوردار است.آنچه با نگرش به کلام امیرالمومنین بدست می‌آید این است که: در سیره تربیتی امام علی روش الگومدار در سه گونه الگودهی ، الگوپردازی و الگوزدایی به کار برده شده است. دو گونه الگودهی و الگوزدایی هر کدام به دو شیوه مستقیم و غیر مستقیم یافت می‌شود. الگوهای معرفی شده توسط امام به دو دسته معصوم و غیرمعصوم تقسیم می‌شوند که اهم الگوهای معصوم عبارتند از: پیامبران الهی به‌ویژه پیامبر اکرم، اهل بیت به خصوص خود ایشان و الگوهای دینی غیرمعصوم مانند خباب بن ارت، مالک اشتر نخعی و عمّار . امام علی از معرفی الگوهای ضد دینی و منفی نیز فروگذار‌‌ نکرده‌اند که از جمله مصادیق الگوهای منفی، معاویه،قابیل و عمروعاص می‌باشند. از نگاه امام علی الگوهای تربیتی مثبت دارای خصوصیات ویژه‌ای چون: مطابقت گفتار و رفتار، آگاهی داشتن، یقین داشتن و ساده زیستی بوده و الگوهای تربیتی ضد دینی و منفی نیز دارای خصوصیاتی چون: نفاق، دروغ‌گویی، بدعت‌گذاری و پیمان شکنی هستند.کلید واژه: تربیت دینی، امام علی، تربیت الگومدار، روش تربیتی الگویی

شیعه در لغت به معنی فرقه ، حزب ، گروه ، امت ، پیروان ، یاران ، هواداران ، همراهان ، همکاران و دوستان آمده است . در اصطلاح ، شیعه به آن دسته از مسلمانان گفته شده که حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام را خلیفه ی شرعی بلافصل رسول خدا صلی الله علیه و آله می دانند . تعیین علی بن ابیطالب (ع)به جانشینی، از جانب رسول خدا (ص) و با وحی الهی انجام شده و نامگذاری شیعه بر پیروان علی (ع) نیز نخستین بار توسط پیامبر اکرم (ص) صورت پذیرفته است.تعدادی از صحابه رسول خدا (ص) ، از مصادیق شیعه به حساب می آیند .شیعیان به اصول توحید ، نبوت ، معاد ، امامت و عدل و نیز به فروعی چون نماز ، روزه ، حج ، زکات ، خمس و... معتقدند و در پاره ای از مسائل مانند تقیه ، بداء ، رجعت و... با دیگر مسلمانان اختلاف دیدگاه دارند .علامه امینی در کتاب ارزشمند خویش ، " الغدیر" ، در موضوعات مختلف با نقل روایات زیادی از اهل سنت ، شیعه و ویژگیهای آنان را شناسانده است . این پایان نامه با هدف شناسایی شیعه از خلال روایات الغدیر به نگارش درآمده است .کلیدواژه : رسول خدا (ص) ، علی بن ابی طالب (ع) ، شیعه ، اصول و فروع دین ، روایات الغدیر

بررسی عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین در ضمن شناخت مقام خلیفه اللهی آدمی و نیازهای فطری او با مطالعه تاریخ تمدن جوامع اسلامی و غور در احوالات پیشینیان، سبب برون رفت از آسیب‏های جبرانناپذیر اجتماعی و نیل به اهداف متعالی انسان کامل به عنوان الگوی حیات بخش جهان بشریت خواهد بود.از اینرو تحلیل و بررسی عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین در عصر حکومتی امام علی (علیه السلام) به عنوان یک راهبرد موثر دراعتلای جوامع اسلامی جهت نیل به قله‏های عزت و اقتدار مطرح می‏باشد.عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین از دیدگاه نهج البلاغه در سه حوزه فرهنگی ـ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مطرح است. در بخش فرهنگی ـ اجتماعی، عوامل اقتدار در پنج موضوع؛ بصیرت، استقامت در مسیر تعالی، عدالت اجتماعی، ایمان و تقوا، عبرت از پیشینیان و عوامل انحطاط در یازده موضوع؛ دنیا طلبی، تبعیت نفس، جدایی از قرآن و عترت (علیهم السلام)، ترک امر به معروف و نهی از منکر، سستی و فساد، فقر و بدعت و نفاق، غفلت از معاد و سازندگی تربیتی مطرح شده است. در بخش سیاسی، عوامل اقتدار در حوزه‏های سیره حکومتی، رهبری مقتدر، اصول حکومت اسلامی، شایسته سالاری، بازرسی، تشویق و تنبیه، جهاد و عوامل انحطاط در حوزه‏های استبداد و خودرأیی، تفرقه، سازشکاری و نقش خواص بررسی شده‏اند.همچنین در بخش اقتصادی، عوامل اقتدار در بخش‏های اصول اقتصادی، سیاست‏های اقتصادی (تجارت و صنعت، کار و تولید، تأمین اجتماعی، نظارت بر قیمت‏ها و مالیات)، رفتارهای اقتصادی (تقسیم مساوات سرانه، بخشودگی مالیاتی و اخلاق کارگزاران مالیاتی) و عوامل انحطاط با بررسی موضوعات انحصار گرایی در بازار مسلمین، دست اندازی به بیت المال، احتکار، عدم برخورد قاطع با متخلفان اقتصادی و ضعف در مدیریت به اتمام رسیده است.مهم‏ترین عاملی که در اقتدار و انحطاط مسلمین نقش ایفا می‏نماید، رشد عوامل اقتدار و انحطاط فرهنگی ـ اجتماعی در نظام‏های اسلامی است. بدین معنا که اگر در جامعه‏ای عوامل اقتدار‏بخش فرهنگی، پررنگ، و از سوی دیگر دامن جامعه از ابتلا به عوامل انحطاط‏ رسان فرهنگی مصون بماند، زمینه‏های انحطاط در سایر بخش‏های سیاسی و اقتصادی کم رنگ شده و به طور حتم به قله‏های عزت و اقتدار نائل خواهند شد. البته وجود رهبری مقتدر و عدالت‏پیشه برای تحقق و احیای اصول حکومت اسلامی و به سامان رساندن مشکلات جامعه و مدیرانی شایسته به همراهی مردمان بصیر و شهادت طلب و تمسک عملی به آموزه‏های قرآن، پیامبر اسلام و اهل بیت (علیهم السلام)، در رسیدن به این مهم ضروری است. از اینرو استبداد حکومتی، رواج ظلم و ستم، وجود تبعیض و بی‏عدالتی درحوزه‏های مختلف جامعه، اسباب نارضایتی مردمان و اضمحلال دولت‏های اسلامی را در پی خواهد داشت. در اندیشه امام علی (علیه السلام) عدالت‏ورزی در حوزه اقتصاد، رعایت اصول اقتصادی توسط مردمان و حاکمان، اتخاذ سیاست‏ها و رفتارهای اقتصادی مناسب از سوی دولتمردان، نفی انحصارگرایی و اقدامات آسیب رسان درحوزه ح اقتصاد، سبب مهار چالش‏ها و بحران‏های اقتصادی و ریشه‏کن نمودن فقر در عرصه جامعه خواهد بود. نکته مهم آنکه علاوه بر نقشی که هر یک از عوامل اقتدار و انحطاط درحوزه‏های فرهنگی ـ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بر جوامع دارد، باید دانست، مجموع این عوامل همگی با هم موثر در اعتلای جوامع اسلامی یا اضمحلال آن می‏باشد. یعنی عوامل هر بخش می‏تواند بر سایرحوزه‏های مطروحه اثر‏گذار بوده و مسیر جامعه را در رسیدن به اقتدار یا انحطاط رقم بزند.

این پایان نامه در نظر دارد از منظر انسانشناسی نهج البلاغه نقبی به تعلیم و تربیت نهج البلاغه بزند به این معنا که تعلیم تربیت مبتنی بر دو بحث مهم انسانشناسی است: وضع موجود انسان وضع مطلوب است. تعلیم و تربیت موفق تعلیم و تربیتی است که تصویر مطابق با واقع ای از وضع موجود انسان و همچنین تصور روشنی از وضع مطلوب انسان داشته باشد.حال نقش تعلیم و تربیت چیست؟ به نظر برخی از فلاسفه، تعلیم و تربیت ابزار و وسیله ای است که انسان را از وضع موجود به وضع مطلوب می رساند. با توجه به این مبانی نظری ای که اتخاذ کردیم وضع موجود انسان از منظر نهج البلاغه دارای سه مولفه ی اساسی است:‌الف) انسان طوری ساخته شده است که بالطبع تمایل به بدی دارد و با کراهت خوبی را انجام می دهد. ب) انسان موجودی تنهاست، و تنهایی یک ویژگی اجتناب ناپذیر انسان است و تنهایی به این معنا که آثار و نتایج افعال آدمی فقط بر دوش خود اوست نه بر دوش دیگری ج)‌نیت آدمی است که خوبی و بدی افعال آدمی را تعیین می کند. یعنی همان نظریه ی فضیلت گرایی در فلسفه ی اخلاق.وضع مطلوب انسان از منظر نهج البلاغه در یک مولفه ی بسیار مهم خلاصه می شود:‌عبودیت خدا، این عبودیت خدا اگر به درستی صورت بگیرد، با خود سه مطلوب مهم دیگر به همراه می آورد: الف) مطلوب های روانشناختی : یعنی عبودیت خدا با خود شادی، آرامش، امید به همراه می آورد.ب) مطلوب های اخلاقی: یعنی عبودیت خدا ضامن اخلاقی زیستن ماست، بدون خدا همه چیز مجاز می شود. خداست که تضمینی است برای اخلاقی زیستن ما. ج) مطلوب ارزشمندی زندگی: خدا و بندگی او به زندگی انسان معنا می بخشد، یعنی به زندگی انسان هدف و ارزش می بخشد.حال تعلیم و تربیت از منظر نهج البلاغه باید انسان را از این وضع موجود به وضع مطلوب برساند. و اینکه این تعلیم و تربیت چگونه باید باشد خود پایان نامه ی دیگری را می طلبد.