جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گرچه اهمیت و حجیت عقل بر کسی پوشیده نیست، اما در چیستی عقل و دامنه كاربرد آن در مقام تفسیر، دیدگاه‌‏هاى متفاوتى وجود دارد. هدف این مقاله، بررسی جایگاه عقل در تفسیر قرآن کریم از نظر علامه معرفت بر پایه تفسیر اثری جامع و بیان کاستی‌های احتمالی در آن است. سؤال اصلی این است که آیا عقل می‌تواند منبع مستقلی در فهم معانی قرآن باشد یا خیر؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و انتقادی تهیه شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد که استاد معرفت عقل را دو قسم دانسته: عقل رشید، حکیم و ... که در حوزه معارف بشری تواناست و دوم «عقل بشری» که به لحاظ محدودیتش از درک غیب ناتوان است. ایشان در تفسیر نقلی خود توجه ویژه‌ای به عقل و اجتهاد داشته و در کنار محکمات قرآن و سنت، عقل را سند دانسته و آن را حاکم بر اخبار و نظریات تفسیری می­‌داند. به همین دلیل واژه «الکتاب» در روایات «عرضه حدیث بر کتاب» را در مفهومی وسیع­‌تر از ظاهرش دانسته و آن را کنایه از محکمات دین و بدیهیات عقلی که شامل سنت و برهان آشکار عقلی می­‌شوند، می‌داند که لازمه دلالت روایات عرضه حدیث بر کتاب، اعتبار عقل در تفسیراست. نکته قابل‌تأمل در «تفسیر اثری جامع» ابهام مقصود استاد از عقل است.

ترجمه ماشینی: جان وانسبرو به جنبه‌های مختلف تاریخ و فرهنگ خاورمیانه و مدیترانه کمک کرد، اما بیشترین اهمیت را در برانگیختن رویکردهای جدید برای مطالعه اسلام اولیه داشت. وانسبرو با شروع از این دیدگاه که گزارش‌های خود اسلام از منشأ آن، تفسیرهای الهام‌گرفته‌شده از تاریخ از تاریخ است تا سوابق واقعی رویدادها، وانسبرو نظریه‌های جدید و تأثیرگذاری را در مورد راه‌هایی که ظهور اسلام را باید درک و مطالعه کرد، ایجاد کرد. او بیشتر به خاطر آثارش در زمینه قرآن شناخته شد. وی در مطالعات قرآنی خود با استفاده از دانش عمیق خود از نظریه های ادبی و تاریخی کلاسیک و مدرن، ایده ها و رویکردهایی را که محققان در مطالعه کتاب مقدس و مسیحیت اولیه توسعه داده بودند، در کتاب مقدس اسلام به کار برد. تحلیل ادبی او از قرآن و تفاسیر آن، او را به دیدگاه‌هایی بسیار متفاوت از دیدگاه‌های مسلمانان سنتی و اکثریت دانشگاهیان غیرمسلمان سوق داد. «...[وانزبرو] این دیدگاه پذیرفته شده را زیر سؤال برد که قرآن متشکل از آیاتی است مرتبط با (یا در فهم سنتی، آیات الهی که به حضرت محمد در مکه و مدینه در دهه‌های ابتدایی قرن هفتم داده شده است) که آن را داشته است. در حدود سال 650 به نوشتن متعهد بوده است و این مهم ترین عنصر اسلام از زمان محمد (ص) به بعد بوده است. او استدلال می‌کند که این و سایر روش‌های استاندارد نزدیک شدن به قرآن، ناشی از پذیرش بیش از حد مشتاقانه سنت خود اسلام - عمدتاً بدنه تفسیر سنتی مسلمانان بر قرآن است. وانسبرو با توجه به این که ادبیات اسلامی بسیار کمی به طور ایمن تا قبل از سال 800 ارائه شده است، اسلام را به تدریج از اشکال فرقه‌ای یهودیت طی یک دوره 150 ساله یا بیشتر پس از فتوحات اعراب در اواسط قرن بیستم تکامل می‌یابد. قرن هفتم او تاریخ آن دوره شکل‌گیری، از جمله تصویر محمد (ص) و روایت‌های شکل‌گیری قرآن را به‌عنوان بازتابی از دیدگاه‌هایی که با ظهور فرهنگ و دین اسلام در فضایی از مجادله‌های شدید بین افراد مختلف شکل گرفته بود، درک کرد. گروه های موحد .... دیدگاه‌ها و رویکردهای او، هم در محافل دانشگاهی و هم، به دلایل واضح‌تر، در میان مسلمانانی که از آنها اطلاع دارند، بحث‌برانگیز است. اما آنها به دلیل دشمنی با اسلام بیان نشدند. برعکس، وانسبرو اصرار داشت که اسلام، همراه با یهودیت و مسیحیت، بیان معتبر سنت توحیدی دین است و باید با آن با جدیت علمی مشابه خواهرانش برخورد کرد. -- THE TIMES (لندن)

ترجمه ماشینی: این یک بورس تحصیلی اصلی و گاهی پیشگامانه است. --جان ال. اسپوزیتو، استاد دانشگاه و مدیر مرکز تفاهم بین مسلمانان و مسیحیان، دانشگاه جورج تاون آیا اسلام خواستار سرکوب زنان است؟ غیر مسلمانان به انقیاد زنان در بسیاری از کشورهای مسلمان اشاره می کنند، به ویژه کشورهایی که ادعای «اسلامی» دارند، در حالی که بسیاری از مسلمانان قرآن را به گونه ای می خوانند که به نظر می رسد ستم جنسی، نابرابری و مردسالاری را توجیه می کند. اسما بارلاس با دیدگاهی کاملاً متفاوت، قرائت مؤمنی از قرآن را توسعه می‌دهد که ماهیت کاملاً برابری‌خواهانه و ضد مردسالارانه آموزه‌های آن را نشان می‌دهد. بارلاس با تحلیل تاریخی مرجعیت و دانش دینی، نشان می‌دهد که چگونه مسلمانان برای توجیه ساختارهای دینی و اجتماعی موجود، نابرابری و مردسالاری را در قرآن قرائت کردند و نشان می‌دهد که معانی پدرسالاری منسوب به قرآن تابعی از این است که چه کسی چگونه و در چه زمینه هایی آن را خوانده است. او در ادامه به بازخوانی موضع قرآن در مورد موضوعات مختلف می‌پردازد تا استدلال کند که آموزه‌های آن از مردسالاری حمایت نمی‌کند. برعکس، بارلاس به طور قانع‌کننده‌ای ادعا می‌کند که قرآن بر برابری کامل جنسیت‌ها تأکید می‌کند و بدین وسیله فرصتی برای نظریه‌پردازی برابری جنسی رادیکال از درون چارچوب آموزه‌های خود فراهم می‌کند. این دیدگاه جدید خوانندگان را به قلب آموزه‌های اسلامی در مورد زنان، جنسیت و مردسالاری می‌برد و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا اسلام را از طریق مقدس‌ترین کتاب مقدس آن درک کنند، نه از طریق اعمال فرهنگی مسلمانان یا کلیشه‌های رسانه‌های غربی.

حاشية محيي‌الدين شيخ‌زاده علی تفسير القاضي البيضاوي یا «حاشیه علی انوار التنزیل»، حاشیه عالم حنفی اهل ترکیه، محیی‌الدین محمد بن مصطفی قوجوی معروف به شیخ‌زاده (متوفی 951ق) بر تفسیر قاضی عبدالله بن عمر بیضاوی شافعی (متوفی 695ق) است. تصحیح کتاب به قلم محمد عبدالقادر شاهین در هشت جلد منتشر شده است. از مشهورترین و کامل‌ترین کتب تفسیری که به‌صورت خلاصه و روان و روشن به رشته تحریر درآمده، تفسیر قاضی بیضاوی با نام «انوار التنزیل و اسرار التأویل» است‏. این کتاب از سوی جمهور علمای اهل سنت مورد توجه قرار گرفته و برخی بر تمام کتاب و گروهی بر بعضی مباحث حاشیه زده‌اند. حاجی خلیفه حاشیه محیی‌الدین را از بهترین و معتبرترین حواشی بر تفسیر بیضاوی دانسته است. محشی به شیوه رایج، با لفظ «قوله» بخشی از عبارت بیضاوی را ذکر کرده و سپس به شرح و توضیح آن پرداخته است. روش شیخ‌زاده چنین است که ابتدا، کلام بیضاوی را می‌آورد، سپس کلام وی را از جهت ادبی، قرائت و وجوه تفسیری توضیح می‌دهد. در این میان، کلام مفسرین را نقل می‌کند و به مقایسه می‌گذارد، بدون آنکه خود، نظری را برگزیند. در زمینه نقل روایات، از منابع دیگر، در جهت اتقان و یا تضعیف روایات سود می‌جوید؛ به‌ویژه در آنجا که مربوط به نقل اسرائیلیات و اخبار ضعاف باشد. روش مفسر، عمدتاً در جهت توضیح و تشریح سخنان بیضاوی و افزودن نکاتی است که در کلام بیضاوی مبهم مانده است و جای شرح و بیان دارد‏.

ترجمه ماشینی: قرآن از بدو نزول برای مسلمانان اهمیتی اساسی داشته است. با این حال، احترام به قرآن به طور پیش فرض به معنای به کارگیری بی رویه پیام آن نبود. در مقابل، به همان اندازه که قرآن قدمت دارد، سنت هرمنوتیک به همان اندازه قدیمی نیز وجود دارد که در عملیات و شرایطی که در آن مفاهیم قرآن برای زمینه های مختلف قابل فهم و معنا می شود، می اندیشد. در این پایان نامه، نظریات هرمنوتیکی سه متفکر ترک را با طرح این سوال بررسی کرده ام: وضعیت تفاسیر جدید و متنوع از قرآن در هرمنوتیک قرآن معاصر ترکی چگونه است که نمونه آن آثار کندیوغلو، آلپیاغیل، و اوزتورک؟ بر این اساس، دریافته‌ام که تفاسیر جدید و متفاوت از قرآن تنها در صورتی معنادار و موجه است که الزامات ذهنی و عینی درستی را که مفسر باید به عنوان موضوع بر خود تحمیل کند، برآورده کند. از جنبه عینی، این الزامات شامل پیروی از روش رسمی و درک استفاده تاریخی از زبان عربی است. اما در جنبه ذهنی، الزامات دیگری مانند ایمان، وجدان و خودشناسی مقرر شده است. نویسندگان ترک با ادغام ذهنیت در تفسیر، مسیر نظری سازنده ای را به سوی قرائت های جدیدی از قرآن می گشایند که از بافت نسبی موضوع مطلع می شوند. با این حال، علیرغم رسیدن به آستانه‌های تفسیری جدید، نویسندگان ترک ترجیح داده‌اند که تمام پتانسیل هرمنوتیک خود را به احتیاط مفسران آینده موکول کنند، نه اینکه خودشان توضیح دهند.

تفسير الإمام مجاهد بن جبر، معروف به تفسیر مجاهد، اثر مجاهد بن جبر (جبیر) (متوفی 102ق) به زبان عربی است که به تحقیق دکتر محمد عبدالسلام ابوالنیل رسیده است. مجاهد در تفسیر شاگرد ابن عباس بوده و البته در برخی موارد در شیوه تفسیری با وی اختلاف دارد؛ مثلاً در کثرت استفاده احکام از آیات، استفاده از آرای اهل کتاب و.... طبری حدود دو هزار روایت از تفسیر مجاهد نقل کرده است.