جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میان حکمای مسلمان، شیخ شهاب‌الدین سهروردی نخستین کسی است که با استشهاد و استناد به آیات و روایات، دیدگاه‌های خود را درمسیر نیل به حقیقت اعلی قرار داده است. و زمانی که خود را موفق در کسب حقایق به واسطه‌ی مشاهده‌ی‌ معنوی یافته، آنها را در قالب تمثیل و نیایش درآورده تا تنها اهل معرفت با رمزگشایی و تفکّر عمیق در آنها به معنای اصلی پی ببرند. در این پژوهش با رسیدن به دیدگاه خاص هرمنوتیکی سهروردی، که در حکمت اسلامی با عنوان تفسیر و تأویل از آن یاد می‌شود، به تفسیر و تأویل روایات موجود از ائمه‌ی معصومین و نیایش‌های سهروردی، براساس آثار حکمیِ خودِ سهروردی، و منابعی که وی از آنها بهره برده است پرداخته می‌شود. هدف از این پژوهش، اثبات وجود شواهد روایی برای عقاید حکمیو عرفانی شیخ اشراق و مطابقت نیایش‌های وی با عقاید او است، که در نتیجه، با رسیدن به همسانی شواهد روایی و نیایش‌ها، با عقاید حکمی و ذوقی او، این هدف در موارد بیشتری از عقاید وی بدست می‌آید.

سیمای ارائه شده از افضل پیامبران حضرت مصطفی محمد(صلی الله علیه و آله) از منظر عقاید مسلمانان یکسان نیست. قرآن کریم به طور اجمال از ایشان سخن گفته است لذا لازم است سیمای پیامبر(صلی الله علیه و آله) به طور مفصل در کتاب های حدیثی اصول کافی که از معتبرترین کتاب های حدیث شیعه و نیزکتاب صحیح البخاری که از کتاب های حدیثی در میان اهل سنت است و اهل سنت آن را معتبرترین کتاب بعد از قرآن می دانند جستجو کرد .این پایانامه با عنوان" سیمای پیامبر (صلی الله علیه و آله) در اصول کافی و صحیح بخاری " به بررسیویژگی های پیامبر (صلی الله علیه و آله) در این دو کتابمی پردازد تا مشخص شود پیامبر خاتم از نظر شیعه چه مشخصات و ویژگی هایی دارد و در مقابل نیز اهل سنت پیامبر خاتم را با چه ویژگی هایی می شناسند.زیرا اهل سنت نسبت های ناروایی که خلاف عقل و قرآنکریم می باشند، به پیامبر(صلی الله علیه و آله) نسبت می دهند که در شان مقام ایشان نیست .با این هدف که روایات ناصحیح که در مورد ایشان گفته شده و در مستندسازی عقاید باطلشان به آن متمسک می شوند، شناسایی و نقد شوند تا پاک شدن آن ها را از کتاب های مسلمانان شاهد باشیم.ویژگی های اصلی پیامبر(صلی الله علیه و آله) شامل عصمت، علم غیب و معجزات می باشد.که این ویژگی ها در دو کتاب اصول کافی و صحیح بخاری با اختلاف عقیده همراه است در نتیجه با استفاده از قرآن کریم و روایات معتبر و نظر عالمان دین نقد و بررسی شده است.

مشایخ صوفیه از عوامل مختلفی جهت تربیت سالکین الی الله و تعالی و کمال روحی و معنوی ایشان سود جسته‌اند. اگر غایت سیر و سلوک عرفانی وصول به حقیقت مطلق هستی و تخلّق به صفات و اسماء الهی باشد، از جمله مهم‌ترین ابزارهایی که می‌تواند سالک را از تخدیر طبیعت و تعلّقات مادی و نفسانی برهاند و او را در سیری صعودی به سوی عوالم ملکوتی و قدسی عروج دهد و به اوصاف ربّانی متّصف سازد، ذکر است. اشتغال زبانی و ذهنی و قلبی با نام و یاد محبوب ازلی سبب خواهد شد تا رفته رفته مظاهر هستی در نظر سالک رنگ باخته، خاطر آدمی از عالم کثرت منقطع گردد و در مراتب نهایی دیگر نشانی از ذکر و ذاکر در میان نبوده همه چیز مذکور و معشوق گردد.گرچه ذکر در تصوف از همان دوره‌های آغازین نیایشی ویژه تلقی شده که شروط و لوازم تحقّق و صحّت دیگر عبادات در آن دخیل نبوده انجام آن به زمان و مکان خاصی محدود نیست اما صوفیه به منظور دستیابی به نتایج کامل‌تر برای آن شرایط و آداب و رسومی وضع کردند و حتی تلقین ذکر را در زمره ارکان آیین تشرّف نوسالکان قلمداد نمودند.در پژوهش حاضر، تلاش شده است تا ابتدا تصویری روشن از جایگاه ذکر و مسائل مختلف وابسته به آن همچون: آداب ذکر، انواع ذکر، مراتب ذکر، نتایج و آثار ذکر و نمونه-هایی از مهم‌ترین اذکار، از دیدگاه کتاب و سنت ارائه شود، سپس همین مطالب و موضوعات در آثار صوفیه واکاوی و بررسی گردد و در نهایت میزان هم‌گرایی و واگرایی دیدگاه‌های شریعتی و طریقتی در خصوص ذکر تبیین شود.

مهر المتعه از اقسام مهریه است که بعد از اسلام با تکیه بر منابع فقه مورد پذیرش قرار گرفته است در عین حال از جهت دایره شمول و مصادیق آن اختلافات جزئی میان فقهای شیعه از یک سو و میان فقهای شیعه و اهل سنت از سوی دیگر در مورد مفهوم و مصادیق آن وجود دارد در این تحقیق در نظر است با روش تحلیلی و توصیفی و با استناد به منابع فقهی و اقوال فقها ضمن بررسی مفهوم مهرالمتعه، مصادیق آن نیز شمارش شود. وحکم تکلیفی ادای این مهریه و احکام فرعی مرتبط دیگر نیز مورد بررسی قرار گیرد.پرداخت مهريه بر زوج واجب است. اين در صورتي است که در عقد براي زن مهر‌المسمي قرار داده شده باشد ولي چنانچه در نکاح دائم براي زن مهري تعيين نشده باشد مستحق چه چيزي می‌باشد؟ آنچه که به دست می‌آید اين است که چنانچه براي زني در نکاح دائم مهري تعيين نشده باشد و قبل از هر گونه مواقعه اي، اين نکاح به طلاق بينجامد واجب است که به زن متاعي (متعه اي) داده شود. همين خود بيانگر آن است که مهر شرط در نکاح نيست بلکه فرع بر آن است. برخي به اطلاق آيات در رابطه با مهر‌المتعه استناد کرده و دادن آن را به هر مطلقه‌اي واجب مي‌دانند، برخي ديگر مستحب. ولي وجه اشتراک همگان آن است که دادن متعه به زن مطلقه غير مدخول بها که مهر‌المسمي ندارد، واجب است.

سید علیخان مدنی از عالمان، ادیبان و محدّثان بزرگ شیعه در قرن یازده و دوازده هجری می‌باشد، ایشان آثار بسیاری دارند که «ریاض السالکین» درمیان آثار وی از برجستگی ویژه برخوردار است.مولف در این کتاب ابعاد گسترده صحیفه سجّادیّه یعنی دعاهای جاویدان سیّد السّاجدین زین العابدین علی‌ بن ‌الحسین (علیهما السّلام) را شرح کرده است.شرح سید علیخان آکنده است از نکته‌سنجیها و درنگهای ادبی، علوم قرآنی، تفسیری، حدیثی، کلامی و گاه فقهی، اخلاقی و ... .این پژوهش بر آن است که ضمن گزارش محتوای گسترده ریاض السالکین، روش مولف عالیقدر را در چگونگی تفسیر کلمات امام (علیه السّلام) برنماید.فصل اول، به زندگانی، آثار و میراث والای مولف به اجمال گزارش شده و آن گاه به متن صحیفه از نگاه وی توجه شده است. در فصل دوم با بررسی سند مشهور صحیفه و اینکه مولف ضمن گزارش سند و توجه به سند مشهور‍، بیشتر از هر چیز در انتساب اسناد کتاب به امام، به محتوا و مطالب فاخر و حقایق والای مندرج در آن توجه کرده است.فصل سوم گسترده‌ترین بخش این پژوهش است. در این فصل به بازشناسی مفاهیم واژه‌ها، شرح مفردات، ترکیبات و صناعات ادبی به کار رفته در ریاض السالکین به طور گسترده پرداخته می‌شود.پس از آن به برخی دیدگاه‌های سید علیخان پیرامون علوم قرآنی مانند زیادت و نقصان در قرآن، نزول قرآن بر حروف هفتگانه و ... و تفسیر به رأی در گفتار تفسیری و تعریف صحابه و نظریه عدالت صحابه در بحث‌های حدیثی و مباحث اصول مذهب شیعه (توحید، عدل، نبوت، امامت، معاد) و برخی مباحث مانند فقهی، اخلاقی، عرفانی و علمی در بخش متفرقات به صورت گذرا به بحث گذاشته شده است.

یکی از مباحث مهم درباره ی پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) مسأله «أُمی» بودن و عدم توانایی ایشان بر خواندن و نوشتن می باشد. واژه «أُمی » به عنوان یکی از صفات پیامبر(ص) به معنای شخصی ناخوانا و نانویسا می باشد. در این تحقیق سعی بر این شده تا معنای واژه «أُمی» با استناد به کتب لغت عرب و نیز با ستفاده از کتب تفسیر دو فرقه شیعه و اهل سنت تعیین گردد و به آراء و نظریات مطرح شده از سوی متفکران و نیز دیدگاه مستشرقان، در خصوص معنای «أُمی» و مسأله ناتوانی پیامبر(ص) بر خواندن و نوشتن پرداخته و به شبهات مستشرقان نظیر «أُمی» به معنای پیامبر بت پرست، فرد توانا بر خواندن و نوشتن، منتسب به یهود پاسخ لازم داده شود.آن چه در فرجام این تحقیق خواهید دید آن است که «أُمی» به معنای شخص ناخوانا و نانویسا می باشد.درباره ی مسأله خواندن و نوشتن پیامبر(ص) باید گفت که ایشان، پیش از بعثت، بر خواندن و نوشتن توانا نبوده و هیچ چیزی نخوانده و ننوشته است. این مسأله، وحیانی بودن و اعجاز قرآن و نیز راستین بودن دعوت ایشان را ثابت می کند و نشان می دهد که پیامبر(ص) هیچ حرفی از خود در این کتاب الهی وارد ننموده، بلکه تمام آیات و کلمات قرآن، از سوی خداوند تعالی فرو فرستاده شده است؛ ولی در دوران پس از بعثت نیز پیامبر(ص) بر خواندن و نوشتن توانا نشده، بلکه دستور به امر خواندن ونوشتن می داده ا ست و این می تواند معجزه ای دیگر را برای ایشان ثابت کند که این نیز نشان از حقانیت دعوت و نبوت ایشان دارد.

صهیونیسماز ریشه صهیون، ابتدا به صورت صهیونیسم دینی پدید آمد که سابقه بس طولانی در تاریخ یهودیتداشت و پیروانش در انتظار ظهور مسیحا برای رفتن به سرزمین موعود بودند، امّا باتئودور هرتزل در قرن 19م. صهیونیسم تبدیل به یک جریان سیاسی شد که خاستگاه اصلی آن در اروپا بود. این صهیونیسم سیاسیبا بیان ادعاهای دینی و با استفاده از تلمود و تورات که از متون معیار یهودیت می-باشند، سعی در باز پس گیری ارض مقدسشاندارند. در این پژوهش با استنناد به منابع متعدد و ذکر تاریخ و عقاید صهیونیسم سیاسی نشان داده شده است که اگرچه صهیونیسم با ادعاهای دینی متعدد، مدعی است از یهودیت اصیل نشأت گرفته است و ادعاهای تورات و تلمود را تحقق می بخشد، امّا این جنبش از یهودیت معیار فاصله گرفته و به تفسیر خود از متون دینی یهودیت پرداخته است و از همه مهمتر اینکه شواهد تاریخی نشان می دهد صهیونیست هابر خلاف ادعاهایشان از نژاد و ریشه یهودیت اصیل نیستند.

الف) مرحوم عروسی حویزی برای گردآوری روایات تفسیری سوره قصص ، از 27 منبع بهره برده است و اکثر روایات این سوره از تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی ، سپس تفسیر مجمع البیان و در مرحل? بعد از کتاب اصول کافی می باشد.ب) از مجموع 136 روایت نقل شده ذیل این سوره در تفسیر نورالثقلین، تنها تعداد 17 روایت قول یا رأی تفسیری مفسران می باشد و سایر روایات از معصومان صادر گردیده است که از بین آنها روایات صادر شده از امام صادق(علیه السلام) نسبت به سایر معصومان، از فراوانی بیشتری برخوردار می باشد. در صورتیکه از مجموع 364 روایت نقل شده در الدرالمنثور تنها 31 روایت از قول معصومان نقل گردیده است و سایر روایات، اقوال صحابه و تابعان می باشد که از بین آنها بیشترین روایت از قول ابن عباس نقل گردیده است.ج) در فصل دوم این پژوهش پس از مقایسه روایات تفسیری نورالثقلین و الدرالمنثور به 22 مورد افتراق در روایات تفسیری دست یافتیم؛1-

عبادت تسليم و خضوع در برابر معبود همراه با اعتقاد به الوهيت اوست. در دين يهود نيز عبادت اطاعت از خداوند در تمام اوامر و بندگي ايشان است. عبادت در اسلام و يهوديت گستره اي وسيع دارد و تنها عباداتي چون نماز، روزه و ... را شامل نمي شود؛ بلکه هر کاري که انسان با نيت الهي و براي رضايت خداوند انجام دهد، عبادت است. عبادتدر قرآن و عهد عتيق از جايگاه خاصي برخوردار است و به عنوان عهد و پيمان خداوند با بندگان بيان شده است. توحيد عبادي اصلي ترين آموزه هاي پيامبران الهي و رهانيدن انسان از پرستش غير خداست. بهترين دليل بر اي عبادت خداوند در قرآن و عهد عتيق با توجه به صفات و اسماء حسناي خداوند، شايستگي ذات خداوند براي عبادت است؛ هر چند انگيزه هايي چون شکرگزاري از خداوند، ترس از عقوبت و کسب پاداش نيز مي تواند دليل بر عبادت باشد.حقيقت عبادت پرستش همراه با تواضع و خضوع، اخلاص و معرفت الهي است. نيت نيز از بخش هاي مهم عبادت است و عبادتي که با نيت الهي و اخلاص همراه نباشد، عبادت حقيقي نيست. مرحلة کمال عبادت، عبوديت و بندگي خداوند است و هدف از عبادت نيز رسيدن به مرحلة کمال و لقاء الهي است. رسيدن به مقام عبوديت و بندگي مطلق و بي چون و چراي خداوند در قرآن بسيار مورد توجه است و بهترين نوع عبادت، عبادتي است که تنها براي رضايت خداوند و با حب و عشق و دوستي خداوند انجام شود. همچنين عبادت با احکام و فضايل اخلاقي رابطة تنگاتنگي دارد. رابطة بين عبادت و احکام در اسلام در اصل نيت خلاصه مي شود. احکام عبادي براي اين که مثمر ثمر قرار گيرند، بايد با نيت خالص الهي انجام شوند. انسان هر چه در جهت رسيدن به مقام قرب الهي و کمال عبادت تلاش کند، فضايل اخلاقي نيز در او رشد کرده تا به والاترين درجة خود برسد. در عهد عتيق آموزه هاي اخلاقي، اعتقادي و احکام چنان با يکديگر آميخته شده اند که قابل تفکيک از يکديگر نيستند. اما کتاب مقدس از شرعيات و مطالب اخلاقي سرشار است و مي توان گفت عبادت با احکام و اخلاق در اين دين نيز رابطة تنگاتنگي دارد وو رعايت احکام و فضايل اخلاقي باعث کمال عبادت مي شود.البته خداوند به عبادت ما انسان ها نيازي ندارد و اين ما هستيم که به عبادت نيازمنديم و فايدة عبادت نصيب خود ما مي شود. عبادت در زندگي انسان تأثيرات زيادي دارد که در قرآن و عهد عتيق به آن اشاره شده است. البته قرآن در بيان آثار عبادت به ابعاد مادي و معنوي انسان توجه داشته؛ در حالي که در عهد عتيق بيشتر به جنبه هاي مادي توجه داشته و آثار دنيوي را بيان کرده است. موانعي همچون تکبر، حسد، هواي نفس، ريا نيز مي تواند انسان را از عبادت حقيقي باز دارد که انسان بايد سعي کند اين گونه اخلاق رذيله را از خود دور کند تا به هدف حقيقي عبادت دست يابد.

برّ و نیکی، در روابط بین افراد و مناسبت‌های اجتماعی نقش تعیین کننده‌ای ایفا می‌نماید؛ به گونه‌ای که با ایجاد فضایل اخلاقی، موجب استحکام روابط اجتماعی گردیده و استعدادهای متعالی انسان را به رشد و کمال مطلوب رسانیده و موجب نزدیکی قلوب آحاد ملت به یکدیگر شده و در ایجاد امّت واحده‌ی اسلامی، بسیار نقش آفرین است. هر جامعه‌ای که اساس فرهنگ آن بر پایه‌ی توجه به خیرات باشد، آن جامعه رو به سوی سعادت دنیوی و اخروی نموده و می‌تواند برای ملل و جوامع دیگر الگویی والا باشد. ایجاد زمینه برای تربیت انسان‌های خیّر، براساس معارف اصیل قرآن و عترت (علیهم السلام)، از اهداف اساسی این تحقیق است. مفهوم و حقیقت برّ؛ جامع خیرات است، که در ابعاد اعتقادی ـ اخلاقی و عملی قابل بررسی بوده و مصادیق متعدّدی از آن، در آیات و روایات عنوان گردیده است. در بیان اهمیت این موضوع، همین بس که: تمام اعمال نیک، در حیطه‌ی برّ قرار گرفته و بخش عمده‌ای از احکام و فروعات اسلام، بر پایــه‌ی برّ نهاده شده است و با پرداختن به آن، می‌توان به بخش عمده‌ای از مبانی و معارف اسلام دست یافت. برّ در بعد فردی و اجتماعی قابل بررسی می‌باشد، بدین ترتیب که؛ در بعد فردی از انسان نیکوکار، انسانی آراسته به عقاید حقّه و اخلاق حسنه و اعمال صالحه می‌سازد و در بعد اجتماعی، نقش کلیدی در بهبود مشکلات اجتماعی ـ اقتصادی و فرهنگی داشته و روابط مستحکمی بین مردم ایجاد می‌نماید و با رشد و توسعه برّ، همدلی و تعاون در جامعه پدید آمده و وحدت اسلامی در معنای حقیقی آن تجلّی می‌یابد؛ به گونه‌ای که، امنیت و عدالت و رفاه اجتماعی در میان اقشار مختلف استقرار می‌یابد. دستیابی به این اهداف متعالی در مورد برّ ـ که منظور نظر اسلام است ـ امکان پذیر نخواهد شد، مگر با مهیّا نمودن ملزومات آن، که عبارتند از: بهره‌مندی افراد از پشتوانه‌های اعتقادی و اخلاقی، همراه با معرفت به خداوند و یقین به قیامت و نیز، بهره‌مندی از تقوا، به معنای: پاکسازی درون از رذایل و آراستگی باطن به فضایل اخلاقی. سیمای برّ در آیات و روایات؛ با بیان اهتمام افراد به نیّت‌های خیر و ایجاد شرایط لازم برای احسان حقیقی و بیان اوصاف أبرار تصویر گردیده است. برخی آفات و موانع برّ و احسان، مانند: فخر فروشی، عجب، منّت گذاری، آزاررسانی، ریا و سُمعه در مسیر نیکوکاری آسیب‌های جدّی وارد می‌کنند و باید از سر راه برداشته شوند. از عوامل رشد و کمال برّ، می‌توان از : قدرشناسی از نیکوکاران، نیکی به عموم افراد، شتاب و استمرار در نیکوکاری و امثال اینها نام برد، که حرکت آدمی را به سوی برّ تسهیل می‌نمایند. آنچه در این پژوهش بدست آمد این است که: برای نهادینه کردن برّ در اجتماع، باید فرهنگ برّ را در جامعه ترویج نمود، به همین جهت می‌توان، در مقیاس‌های کوچکی از اجتماع، مانند: خانواده، مدرسه و خویشاوندان، افرادی نیکوکار را تربیت نمود، تا این افراد بتوانند در مقیاس‌های بزرگتری از اجتماع در امور خیرخواهانه نقش آفرین باشند. در این تحقیق به ارائه‌ی طرح‌هایی جدید، برای ایجاد خیریه‌هایی موفق اشاره شده و به مسئله‌ی وقف و احیای آن و پیشنهادهایی در این مورد پرداخته شده و نیز، صله‌ی أرحام به عنوان یکی از مبانی تقویت برّ و نیکوکاری در اجتماع مورد ارزیابی قرار گرفته است.