جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در قرون اخیر اخباریان، بر گروهی از عالمان اطلاق می شود که نسبت به اخبار رسیده ازمعصومین- علیهم السلام – توجه ویژه نشان می دهند و روشهای‌ اجتهادی‌ - بدان سان که در اصول فقه مطرح می باشد - را نمى‌پسندند و به جز کتاب و سنت در استنباط احکام شرعی دلیلی را نمی شناسند. اطلاق‌ عنوان‌ اخباری‌ بر گروهى‌ خاص‌ و به اصطلاح رایج کنونی آن به سده یازده هجری قمری مربوط می شود و آغازگر این جریان،محمد امین استرآبادی بوده است. از لحاظ زمانی می توان مکتب اخباری قدیم را از مکتب اخباری جدید جدا نمود.در دل مکتب اخباری جدید نیز مدرسه های گوناگونی پدیدار شد، که اخباریان را براساس میزان تمایلات و دغدغه هایشان به دو نوع تندرو و میانه رو تقسیم نمود.در این میان دیدگاه این جماعت نسبت به علم رجال و ارزش آن در خور تأمل است.در این پایان نامه« رویکرد اخباریان به علم رجال» ،مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. آنچه مشهور است ،رویکرد منفی اخباریان به علم رجال و انکار نیاز به این دانش از سوی آنان می باشد.شاید ،مخالفت اخباریان با علم درایه و به تبع آن تنویع حدیث و ازسوی دیگر رابطه تنگاتنگ میان علم درایه و دانش رجال همگان را بدین باور واداشته است.این پژوهش در صدد است تا مشخص کند که اخباریان به طور مطلق منکر علم رجال نبوده اند . تألیفات رجالی و گاه بررسی سندی روایات توسط آنان ،این مدعا را تأیید می کند که آنان خود، منهج رجالی خاصی را داشته اند و در قبال آن اهداف خاصی را دنبال می کردند. در حقیقت آنان به خدمت گرفتن علم رجال را در راستای تنویع حدیث و در نتیجه بی اعتبار شدن بخشی از روایات بر نمی تابیدند.

قرآن کریم، منبع اصلی و خطاناپذیر استخراج احکام و دستورات شرع است و برای فهم اسلام باید به قرآن مراجعه کرد. محقق در این پژوهش به بررسی ارتباط فرهنگ و تمدن، اشاره به مراحل شکل گیری یک تمدن، پیشینه و مراحل دوره های مختلف تمدن اسلامی پرداخته و هدف محقق، نهایتا بررسی مولفه های تمدن اسلامی و یافتن اصول و ارکان این تمدن از منظر قرآن کریم است. فرهنگ، تبلور فکر بشری است که منجر به شکل گیری و پیشرفت تمدن می گردد و تحت شرایط جغرافیایی و اجتماعی، تمدن خاص خود را می آفریند. در نگرش قرآنی به نظر می رسد بین مفهوم فرهنگ و تمدن، رابطه ی معقولی برقرار است؛ و سیر تکاملی تمدن نیز از منطق خاصی برخوردار است. تمدن، زاییده فرهنگ است؛ و فرهنگ، نقشی اساسی در پایداری تمدن دارد و مبنا و زیربنای آن به شمار می آید؛ اصول و ارکان تمدن اسلامی، بر اساس نگرش وحیانی قرآن و همچنین سنت نبوی، به عنوان مفسران خطاناپذیر این عرصه ی لایتناهی معرفت، بنا نهاد شده اند. استقرار پایدار تمدن اسلامی، بر مبنای طرح قرآنی، در گرو شناخت و تبیین مبانی نظری و فکری آن از جمله، کرامت انسان، عقلانیت و خردورزی، علم و دانش، تدبیر(علم سیاست)، اخلاق و معنویت است. محقق ضمن تحقیق به این نتایج رسیده که اصول بنیادین و مولفه های تمدن اسلامی بر اساس نگرش قرآنی، دین محوری، آزادی انسان، وجود یک نظام ارزشی، عدالت اجتماعی، استقلال علمی، تساوی انسانها، آینده پژوهی و تلاش مستمر، داشتن تعامل و روابط انسانی سازنده در درون جامعه اسلامی و همچنین با جوامع دیگر، داشتن یک هنر و معماری معنوی و همچنین صیانت از حقوق بشر است. نتیجه اینکه حکومت ها و نظام های اسلامی، برای بازیافت هویت اصیل خود و نیز زمینه سازی برای تمدنی جهانی متناسب با نگرش قرآن، باید مدلی از فرهنگ و تمدن اسلامی را مدنظر قرار دهند که متناسب با دستورات قرآنی باشد؛ تفاوت ماهوی اصول تمدن ساز قرآن با اصول تمدن های بشری، در این است که تمدن اسلامی؛ بر اساس توحید، موازین اسلامی و انسانی شکل گرفته و با درنظر گرفتن لوازمات سعادت دنیوی و اخروی، انسانو جامعه را عاقبت به خیر می نماید.

انسان، این موجود مختار رازآلود، در میان انبوهی از موجودات و اتفاقات جبری جریان طبیعت، به سبب اراده و اختیار خدادادی اش، ماجرایی بس طولانی و پر فراز و نشیب را در طول تاریخ پرستش طی نموده و کوشیده به طرق مختلف نیاز و میل فطری پرستش را در خود پاسخ گوید. در ابتدا با مشاهده اتفاقات طبیعی، هرکدام را نشانه‌ای از وجود نیرو یا نیروهایی مافوق طبیعی پنداشته، سر تعظیم و تسلیم در برابر آنها فرو می‌آورد. اتفاقاتی که امروزه به مدد پیشرفت علم و دانش بشری، آنقدر برای ما مکشوف و روشن اند، که بعضاً در کشاکش زندگی به ورطه فراموشی سپرده شده و در روزمرگی‌ها گم می‌شوند !به هر میزان که توجه آدمی به محیط پیرامونش بیشتر شد، به دنبال اصل یا اصولی برتر و والاتر برای تبیین و تنظیم امور می‌گشت؛ تا آنجا که ارواح و قوای غیبی، جای خود را به خدایگان و الهه گان دادند و برای هر کدام از امور طبیعی خالق و مدیری تصور شد. اما پرستش خدایان متعدد نیز نتوانست روح فعال و پویای آدمی را پاسخ گوید. چرا که نظام خلقت آن چنان یکپارچه و منظم است که تصور وجود قدرت‌های متعدد و سلائق متفاوت، باوری باطل است. پیامبران و رسولان الهی با باروری اندیشه توحیدی و بطلان باورهای دو و چندگانه پرستی و ایمان به خدای یکتا به کمک درک فطری بشر آمدند و این گونه بود که از تعدد خدایان کاسته و بر قدرت ایشان افزوده می‌شد، تا آنجا که باور وجود خدای یکتا، دیگر نه سخت بود و نه غیر ممکن.با بعثت حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی (ص) پیام توحید و یکتا پرستی با شعار " لا اله الا الله " جهانی و فراگیر شد و تلاش‌های حضرتش، به مدد وحی الهی و کلام حضرت حق، قرآن کریم، به بار نشست و بدین سان انسان سرگشته و حیران را، از بیراهه‌های چندگانه پرستی رهانید و به صراط مستقیم رسانید.در این مجموعه کوشیده‌ام، سیر این تحول عظیم را از باورهای انحرافی ثنویت و تثلیث، تا استقرار نظام فطری توحید، به مدد تاریخ مکتوب، بررسی نمایم. امید که مقبول طبع اندیشمندان و علاقمندان قرار گیرد.

معناشناسی شاخه ای از زبان شناسی میباشد که به مطالعه شبکه روابط بین صورت زبان و پدیده های جهان خارج و مفاهیم ذهنی ما میپردازد. معناشناسی فرآیندیست که میتواند قرآن پژوهان را هر چه بیشتر با واژه های قرآنی آشنا کند و معناشناسی واژه های قرآن از مهم ترین روش های فهم صحیح آن به شمار می آید .واژگان یوم و ایام در متن قرآن کریم به صورت مکرر و برای بیان مفاهیم اساسی از جمله مراحل خلقت و معاد استفاده شده اند . یوم و ایام در مقاطع گوناگون زمانی در معانی مختلف به کار رفته است . کاربرد و استعمال اصلی واژه ی یوم، زمان و وقت میباشد و سایر معانی مثل روز قیامت، هنگام، زمان حاضر، دوره و ... به نوعی با معانی اصلی در ارتباط میباشد. منظور از معناشناسی تاریخی، شناخت معنای وضعی واژه و تحولات معنایی آن میباشد. در مرحله معناشناسی تاریخی، معنای واژه در دوره قبل از نزول قرآن یعنی دوران جاهلیت، مخضرمین و اسلامی مورد بررسی قرار میگیرد. در معناشناسی توصیفی، به بررسی رابظه معنایی واژگان در یک حوزه معنایی و در مقطع زمانی خاص پرداخته می شود، به این صورت که به کاربرد واژگان یوم و ایام تنها در متن قرآن کریم توجه می شود. در این تحقیق معانی و کاربردهای مختلف این واژگان در قرآن کریم، کتب معتبر تفسیری تاریخی، شعر های عربی و ضرب المثل ها در سه دوره مختلف جاهلی، مخضرمین و عصر اسلامی مورد بررسی قرار داده و نتایج نهایی شامل تفاوت ها، شباهت ها و تطورات معنایی این واژگان را بیان نموده ایم.

اندیشیدن به انسان و آفرینش و مرگ او از مسائل قابل توجهی هستند که لازم است انسان درباره آنها به تأمل بپردازد. در این میان سرانجام انسان ، بیشتر از آغاز پیدایش او مورد سوال قرار می گیرد بر همین اساس ما مرگ اندیشی را از نگاه امام محمد غزالی و عبدالرحمن جامی در این رساله به جهت نگاه عارفانه شان بررسی کرده ایم و موضوعات مربوط به مرگ را از نظر هر دو بزرگ آورده ایم که به وجوه تشابه و تمایز نگاه آنها راه یابیم .مرگ در اندیشه غزالی زمینه ای برای زندگی دینی داشتن معنا می شود و جامی نگاهی عارفانه وعاشقانه به مرگ دارد و آن را راهی برای اتصال به معشوق که پروردگار می باشد می داند، البته غزالی نیز این نگاه را دارد اما جنبه آخرت اندیشی و دینی زیستن آن بیشتر مشهود است .هردو عارف مرگ اندیشی را در مرگ پیش از مرگ انسان می دانند .و از توجه بیشتر به دیدگاه های غزالی درمی یابیم که بیشتر به کناره گرفتن از زندگی اما نه به معنای ترک آن بلکه زهد وبی رغبت بودن به تعلقات را، عامل پیوستگی به حق و مرگ اندیش بودن میداند در حالی که آنچه از نگاه جامی بر می آید او به جریان داشتن مرگ در همین زندگی دنیایی معتقد است و مرگ اندیشی را با عدم وا بستگی به تعلقات در عین دلبستگی به آنها و آمادگی همیشگیبرای فرا رسیدن مرگ و فنا شدن در ذات حق و در فراق معشوقبه وصالش اندیشیدن می پندارد .در پایان رساله نظرات نزدیک ودور هر دو عارف بزرگ به طور کلی نسبت به موضوعات وابسته به مرگ و اندیشه به آن بیان خواهد شد .

چکیده پژوهش حاضر، به منظور بررسی رابطه دنیا با برزخ و قیامت، انجام گرفته است. براساس دیدگاه دو تن از اندیشمندان بزرگ علامه‏طباطبایی و شهیدمطهری، پذیرش این رابطه، منوط به باقی ماندن روح انسان بعد از مرگ است. چون انسانی که در دنیا زندگی می‏کند و می‏میرد روحش باقی می‏ماند و وارد برزخ و بعد وارد قیامت می‏شود تا به نتیجه هر آن‏چه که در دنیا انجام داده است برسد. با توجه به اهمیت این مساله و بی‏اطلاعی مردم نسبت به آن، پژوهش حاضر در نظر دارد به بررسی رابطه جدایی‏ناپذیر دنیا با برزخ و قیامت بپردازد. روشی که در این رساله به کار گرفته شده کتابخانه‏ای است و اطلاعات از طریق فیش برداری گردآوری شده و سپس به تبیین و تحلیل مطالب آن‏ها پرداخته شده است. با تطبیق و بررسی نظرات این دو اندیشمند بزرگ درباره رابطه دنیا با برزخ و قیامت می‏توان به این نتیجه رسید که بین دنیا با برزخ و قیامت رابطه‏ای حقیقی وجود دارد به این صورت که رابطه بین آن‏ها از قبیل رابطه بین پدیده‏ها نیست که اگر پدیده‏ای در دنیا زیبا باشد در برزخ و قیامت هم زیبا باشد، بلکه آن‏چه موجب نعمت یا عذاب انسان در برزخ و قیامت می‏شود اعمالی است که انسان با اختیار خودش در دنیا انجام داده است چون هر عملی که انسان در دنیا انجام می‏دهد چیزی را برای خودش به عالم دیگر می‏فرستد البته به هر صورتی که در دنیا بوده است، یعنی اگر انسان در دنیا به طرف زینت‏های دنیوی رفته باشد و به امور مادی دلبسته باشد به دلیل رابطه حقیقی که دنیا با برزخ و قیامت دارد، در برزخ و قیامت هم در عذاب زندگی می‏کند چون اعمالی ندارد که به آن تکیه کند، اما اگر در دنیا به خداوند ایمان داشته باشد در برزخ و قیامت هم از سعادت برخوردار است و در شادمانی زندگی می‏کند. پس انسان در دنیا به هر صورتی که باشد در برزخ و قیامت هم به همان صورت است.

ولایت یکی از مهمترین مباحث اسلامی است که از صدر اسلام تاکنون متفکران مختلف پیرامون آن تحقیق و تفحص کرده اند.اهمیت بحث ولایتدر تمام مکاتب اسلامی قابل مشاهده است به عنوان مثال در اندیشه های شیعه ولایت از اهمیت ویژه ای برخوردار است در یک جمله می توان گفت تشیع بدون ولایت هیچ جایگاهی ندارد یا به عبارتی می توان مهمترین تفاوت تشیع با مکاتب اسلامی به ویژه با اهل تسنن را در مفهوم ولایت است. امام صادق (ع) به عنوان پیشوای شیعیان که نظرشان نظر دین و قرآن است و ابن عربی یکی از عرفای سنی مذهب و ناصبی نقش بسزایی در پیشبرد مفهوم ولایت داشته اند.سوال اصلی پایان نامه مطرح می کند که چه نسبتی میان اندیشه های امام صادق (ع) و ابن عربی پیرامون ولایت وجود دارد؟ یا به عبارتی ولایت از منظر امام صادق (ع) و ابن عربی دارای چه وجوه افتراق و اشتراکی می باشد؟به نظر می رسد آرای و اندیشه های ابن عربی پیرامون ولایت با اندیشه های امام صادق(ع) اختلافات متعددی دارد وبیش از آن که به آرای تشیع نزدیک باشد به آرای اهل تسنن نزدیک است . از سوی دیگر می توان ابن عربی را یک ناصبی و ضد شیعه دانست در حالی که امام صادق (ع) پیشوا و امام شیعیان هستند.یکی دیگر از تفاوت های امام صادق(ع) با ابن عربی در این است که فرمایشات ایشان نظر قرآن و دین است و ایشان معیار حقانیت هستند و بر این اساس سخنان باید بر آن ها عرضه شود تا درستی و نادرستی آن مشخص شود.در این پایان نامه از روش تحلیلی و انتقادی به بررسی اندیشه های ابن عربی پرداخته می شود و اندیشه های وی با اندیشه های امام صادق (ع) که بر اساس قرآن و سنت پیامبرو در آن هیچ اشتباه و خطایی وجود ندارد ،مورد مقایسه قرار می گیرد.این نوشتار مشتمل بر 6 فصل است که در فصل اول کلیات تحقیق،فصل دوم،ولایت و اقسام آن،در فصل سوم ،جایگاه ولایت در عرفان،در فصل چهارم ولایت از دیدگاه پیشوا و امام شیعیان مورد بررسی قرار گیرد.در فصل پنجم اندیشه های ابن عربی پیرامون ولایت و در فصل آخر اشتباهات و درستی هایاندیشه های ابن عربی بر اساس اندیشه های امام صادق (ع9 مشخص می گردد. کلمات کلیدی:ولایت،امام صادق(ع)،ابن عربی،خاتم الاولیاء،خاتم الانبیاء و ناصبی.

بهترین و استوارترین تفسیر از قرآن کریم، تفسیری است که از منبع وحی صادر شود. از این روی، روایات تفسیری پیشوایان معصوم و اتصال ایشان به منبع وحی راه مطمئنی برای دست یافتن به مقصود کتاب الهی است. در این پژوهش، 52 آیه سوره زمر در 4 محور کلی قرار گرفته است که، ابتدا با مراجعه به اقوال لغویان و هم چنین واژه پژوهان قرآنی، معانی واژگان محوری در آیات تبیین شد، در ادامه نکات ادبی آن (در صورت وجود) مورد توجه قرار گرفته و سپس با مراجعه به آراء و نظرات مفسّران، مفاهیم ظاهری آیات تبیین شده‌اند. مهم ترین بخش پژوهش حاضر، گردآوری روایات تفسیری معصومین ست که از منابع شیعی و سنّی ذکر شده‌اند. در این بخش مهمترین کتب تفاسیر روایی یعنی: «تفسیر قمّی»، «تفسیر الصافی» و «البرهان فی تفسیر القرآن» بررسی شد و تنها روایات صادره از معصومین فراهم آمد و در بخش اهل سنّت نیز تنها روایات نبوی از تفسیر الدرالمنثور گزینش شد. در بررسی روایات معصومین : آسیب‌های احتمالی محتوایی نمایانده شد و سپس آموزه‌های هدایتی برآمده از روایات بیان شددر این طایفه از آیات به موضوعاتی پیرامون توحید، اهمیّت قرآن کریم، ضرورت توجّه به معاد و بیان سرگذشت اقوام پیشین پرداخته شده است. در بخش روایات نیز 52 روایت شیعی،20 آیه و 30 روایت سنّی، 12 آیه را تفسیر صریح کرده-اند. گونه‌های تفسیری در روایات شیعی عبارتند از: بیان مصداق (تفسیر مصداقی)، ایضاح مفهومی، ایضاح لفظی، تفسیر باطنی، بیان جزئیّات، ترسیم فضای نزول، تفسیر تمثیلی و ... و گونه‌های تفسیری در روایات نبوی نیز عبارتند از: بیان مصداق، ایضاح مفهومی، ترسیم فضای نزول، تفسیر عملی، تفسیر فقهی و ... . بیشترین گونه‌های تفسیری در روایات شیعی و اهل سنّت، «بیان مصادیق» و «ایضاح مفهومی» هستند. آسیب شناسی محتوای اولیه روایات تفسیری هم نشان می‌دهد که آسیب تصحیف بیشترین آسیب این دسته از روایات است. در این پژوهش آموزه‌های هدایتی روایات تفسیری نیز فراهم آمده، که بیشترین نقش هدایتی در میان آموزه‌ها، محورهای «اعتقادی» و «اخلاقی» است.

احتجاج کردن در لغت به مفهوم حجت آوردن، استدلال کردن، اقامه دلیل و خصومت کردن می باشد. کتاب احتجاج طبرسی شامل احتجاجات فراوان از اهل بیت با مخالفین خود می باشد. احتجاج انتخاب شده ما بررسی محورهای اصلی احتجاج امام علی ? با مهاجرین وانصار می باشد. با توجه به مظلومیت امام علی?و غصب خلافت ایشان و سکوت مهاجرین و انصار، امام ? برای احیای دین و حقانیت اسلام و زحماتی که پیامبر ? متحمل شده بود سکوت 25 ساله ای اختیار کردند. اما با این وجود در این متن حقانیت خود را با دلایل مختلف و با احتجاج به آیات و روایات که پایان نامه حاضر در مقام بیان چگونگی این احتجاج و استدلالات امیرمومنان می باشد که آنرا برای طایفه مهاجرین و انصار بیان کرده است. با بررسی بعمل آمده در مورد آیات دریافتیم که بسیاری از آیات در وصف امام علی?می باشد. تبلیغ ولایت بعنوان مهمترین اصل دین در کنار دیگر واجبات می باشد ، طرح حدیث منزلت و طرح حدیث ثقلین از دیگر مطالب موجود در این متن احتجاج استدر ضمن این احتجاج شریف حاوی بسیاری از فضایل ایشان می باشد که به آنها اشاره خواهد شد. امام علی? در خصوص ولایتو انحرافاتی که درباره مسئله خلافت رخ داده است سکوت کرد تا دین اسلام از بین نرود . انشاءالله روزی فرا رسد که انسانها قبل از قضاوت و تعصب ورزی ابتدا اطلاعات لازم و کافی را کسب کنند و این پژوهش برآن است که به واکاوی دلایل این موضوع و نقد و بررسی آن بپردازد.

عصر صفوی یکی از درخشان‌ترین و حساس‌ترین عصرهای تمدن اسلامی به شمار می‌رود چراکه علاوه بر ثمرات گوناگون فرهنگی و هنری در میراث تمدن اسلامی، بنیان‌گذاری حکومت شیعه توسط این دولت صورت گرفت. بی‌تردید عصر صفوی فعال‌ترین دور? تاریخی ایران ازنظر رشد و توسعه افکار مذهبی به شمار می‌رود، چراکه از یک‌سو این دولت پایگاهی جهت پرورش اندیشمندان شیعه شد و از سوی دیگر میدان ترویج افکار شیعی و بحث گفتگو و مباحثات در بین آن‌ها فراهم گردید.همچنین با آغاز انقلاب رنسانس اروپا و شکوفایی صنعت کشتی‌سازی در اروپا، بسیاری از تجار اروپا و هیئت‌های تبشیری همراهشان به شرق روانه شدند. این گروه‌ها در ایران با موقعیت ویژه‌ای روبرو شدند چراکه دولت صفوی و عثمانی موجب برقراری آزادی عمل و ایجاد رابط? دوسویه و مسالمت‌آمیز میان دولت ایران با آن‌ها شد که این اقدامات منجر به ایجاد رابطه میان دولت صفوی با اهل کتاب در این دوره گردید. قدرت گیری دولت صفوی که از میانه عصر صفوی به دلیل وجود اندیشمندان نام‌آور شیعه شروع شد، باعث تقابلاتی از سوی دو جناح گردید که تقویت افکار عمومی و رابطه با اهل کتاب را در پی داشت. نتیجه این نبرد فرهنگی- مذهبی به‌صورت یکسری تألیف‌ و ترجمه و برخی گزارش‌های تاریخی برجای‌مانده است.بنابراین این پایان‌نامه در نظر دارد با استفاده از روشی توصیفی – تبینی ضمن واکاوی به بررسی رابطه میان دولت و مردم شیعه با اهل کتاب مشخصاً یهود و زرتشت بپردازد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده در این دوره زرتشتیان و یهودیان درزمینه? مای اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی با شیعیان رابطه داشته‌اند؛ که درنتیجه این تأثیرپذیری یا اقدام به نزدیک نشان دادن آیین خود به آیین اسلام و یا نوشتن کتاب‌هایی در رد اسلام جهت اثبات حقانیت دین خودکرده‌اند که در تاریخ اسلام بیان‌شده است. این اقدامات همچنین منجر به آگاهی برخی از آن‌ها به حقانیت اسلام وپذیرفتن آن شد. ازآنجایی‌که پژوهش‌های زیادی در خصوص مسیحیت صورت گرفته است ازجمله می‌توان کتاب‌های مبلغان مسیحی تألیف ویدا همراز و بحران اقلیت‌ها در ایران از پروفسور رودی متی را نام برد، بنابراین این پایان‌نامه به یهود و زرتشت می‌پردازد.