جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهمعرفت شناسی دانش اسباب النزول در پی آن است که بر پایه اصول و مبانی علم شناختی، ماهیت، مسائل، مبادی و پیش فرض‌ها، روش شناسی، جامعه شناسی، تاریخ تحلیلی، کارکردها و رابطه اسباب النزول را با سایر علوم بررسی کند.در این پایان نامه به شکل گیری دانش اسباب نزول در دو مرحله حدیثی و قرآنی پرداخته شده و سپس جریانات این دانش در سه مرحله: گستردگی مفهوم ، محدود شدن مفهوم و تحولات این علم در دروره معاصر با چهار جریان ، نفی اسباب نزول، توجه مفرط به اسباب نزول، عبور از اسباب نزول و بررسی انتقادی اسباب نزول معرفی و تبیین شده است.

یکی از مسائل بسیار مهم و اساسی که در کانون توجه دین‌داران قرارگرفته و هماره با آن سروکار داشته‌اند، بحث فهم دین است که برای رسیدن به این مهم لازم است به بررسی تأثیر مبانی معرفت شناسی در فهم دین پرداخته شود. امروزه معرفت‌شناسی شاخه‌ای بسیار مهم در فلسفه است که معمولاً با مباحثی مانند قلمرو، منابع، اعتبار و ماهیت معرفت، یا علم سروکار دارد. معرفت دینی اطلاع و آگاهی انسان از دین است، انسان برای شناخت، اثبات و اعتقاد به خدا، مبانی معرفت دینی را دنبال می‌کند و در این میان عقل از مهم‌ترین و مطرح‌ترین مبانی است، اسلام کلید معمای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی روزگار ماست، مشروط بر این‌که تفسیرهای غیرعلمی و بینش‌های انحرافی این عصر را رها و تمام توجه را به منبع لایزال وحی الهی معطوف داریم و لازمه این امر دستیابی به معرفت صحیح از دین است. تلاش و کوشش در این نوشتار به ما نشان می دهد که ضمن بررسی بستر‌ها و زمینه‌های شکل‌گیری فهم دین و مبانی معرفتی آن، برای ورود به معرفت دینی در باور به خدا، دین، انسان و جهان با پذیرش پیش‌فرض‌ها و استمداد از منابع معرفت که شامل قرآن، سنت، عقل می‌باشد، مقدمات فهم دین مهیا می-گردد و متکلمان امامیه سعی کرده‌اند با تکیه بر مبانی محکم عقلی و برهانی مباحث را به صورت مقدماتی و با نظمی منطقی ارائه کنند.

هدف غایی ازاین تحقیق همان طوری که ازعنوان آن پیداست بررسی دیدگاه های دو فیلسوف بزرگ جهان اسلام یعنی ابن سینا و صدرالمتالهین پیرامون مثل افلاطونی با تاکید برنقش آن درمعرفت شناسی است. ابن سینا به عنوان یکی از مخالفین سرسخت مثل و ملاصدرا که یکی از مدافعین مثل است که بعضی از استدلال های هرکدام همراه با بررسی و نقد آن در این نوشتار آورده شده است و درادامه، ارتباط مثل بااصالت وجود واعتباری بودن ماهیت و جایگاه آن در مراتب هستی، واستدلال بر توانایی عقلانی بشر در مسائل ماوراءالطبیعه، و تبیین صدور موجودات از وحدت به کثرت، و ارتباط وحدت و کثرت با توجه به دیدگاه اشراق و مشاء و بیان نقاط ضعف وقوت آن دو دیدگاه و همچنین ارتباط مثل با تشکیک وجود وعالم ماده، در ادامه مطلب، به تبیین معرفت فلسفی صدرائیون نقش آن در شناخت مثل، و ارتباط مجردات و عالم ماده، و ارتباط مثل با واجب الوجود بالذات که در باب معرفت شناسی آن معرفتی حائز اهمیت و یقینی است که دو طرف قضیه یعنی مبداُ و منتها مورد غفلت قرار نگیرد. در پایان مبرهن ساختیم که علت مخالفت یا موافقت حکیمان درمسئله مثل به مبانی معرفت شناختیو هستی شناختی آنان در این مساله بر می گردد.

این پایان‌نامه به‌طور دقیقی مفهوم و ماهیت عصمت و نقش معرفت در پیدایش ملکه‌ی عصمت را ارزیابی می‌کند. به‌این منظور، در مبحث کلیات به تبیین جایگاه نبوت و امامت و پیشینه‌ی تارخی عصمت پرداخته می‌شود. سپس، ماهیت عصمت مورد بررسی قرار گرفته و مفهوم و قلمرو آن مشخص می‌گردد. در ادامه از دلایل عصمت که شامل دلایل عقلی و نقلی است سخن به میان می‌آید. در پایان معرفت شناسی عصمت مورد بحث قرار می‌گیرد. ابتدا، از خواستگاه و علل عصمت صحبت می-شود که چهار علت را بررسی کرده و در نتیجه‌ی مقایسه وبررسی این علل از علم به ‌عنوان منشاء عصمت یاد می‌کنیم. به این جهت، مفهوم علم و ماهیت آن، نقش علم و معرفت در گیدایش ملکه عصمت و همچنین طریق حصول معرفت برای معصوم بیان می‌شود.

کتابنامه: ص. ۱۸۳ - ‎۱۸۷؛ همچنین بصورت زیرنویس // این تحقیق در راستای تبین آرای معرفت شناسی خواجه نصیر طوسی و فخر رازی گام برداشته است و سعی کرده است که آرای معرفت شناسی دو محقق پیش گفته را تبین و تحلیل کند. با توجه به نگاه هر یک از محقق طوسی و رازی به تعریف ناپذیری علم نکته اساسی سر بداهت علم است که در کلام رازی دیده می شود، گر چه رازی دو دلیلی پارادوکس طلب مجهول مطلق یا تحصیل حاصل و پارادوکس تعریف به خود و تعریف به خارج از خود را برای بداهت همه تصورات ذکر کرده، اما بساطت تصورات دلیل خوبی برای رازی در صورت اثبات می تواند باشد؛ زیرا وی معتقد است همه تصورات بسیط است و هر بسیطی بدیهی است. بر این اساس نمی توان در صغرا تردید کرد و تنها کبری قیاس جای مناقشه دارد. مشکل اساسی وجود ذهنی یا انطباع در نظریات این دو محقق دو چیز است یک: روشن نبودن مرز میان عین و ماهیت از سوی و بین ماهیت و صورت از سوی دیگر. دو: عدم توجه به این نکته که ماهیت در هر یک از وجود ذهنی و خارجی آثار مربوط به همان وجود را دارد. از امتیازات اساسی طوسی بازشناسی و تفاوت گذاری علم حضوری از علم حصولی است وی با این کار توانست از مشکلات خلط مباحث میان ایندو علم که رازی را سرگردان کرده بود سربلند بیرون آید. بر اساس پذیرش مطابقت به عنوان ملاک صدق قضیه، ( در بحث صدق و کذب قضایا که بحث مهم معرفت شناسی است) طرح صدق و مطابقت به عنوان رکن اساسی در یقین ضروری خواهد بود. با بررسی تعریف و ارکان یقین به تفاوت اساسی دیدگاه طوسی و رازی خواهیم رسید رازی نقش صدق را در معرفت یقینی نادیده می گیرد، درحالیکه محقق طوسی صدق را از ارکان اصلی یقین بشمار می آورد. این دو نگاه می تواند پیامدهای جدی معرفت شناسی داشته باشد. یکی از مسائل مورد اتفاق هر دو نظریه پرداز مبادی معرفت یقینی است؛ زیرا هر دو محقق تنها اولیات را به عنوان مبدا می پزیرند و معتقدند اولیات بر اصل امتناع تناقض مبتنی است اما در نحوه ابتنای علوم بر این اصل اختلاف اساسی بین آنها دیده می شود؛ رازی کیفیت ابتنای علوم ضروری را بر این علم استنتاج و تولید می داند در حالیکه محقق طوسی این رابطه را رابطه وضوح با اوضح تفسیر می کند. رازی با طرح مفصل دلایل شکاکیت و عدم نقد آن، خود را به شکاکان نزدیک می کند اما وی معرفت را همانند طوسی ممکن می داند. هر دو محقق با پذیرش مطابقت به عنوان ملاک صدق قضایا، مبنی گرایی را معیار اساسی برای سنجش و بازشناسی حقیقت از خطا پذیرفته اند.

نخستین گام در معرفت شناسی عرفانی، نقاّدی عقل است و هیچ عارفی نیست که در عرصۀ عرفان نظری، پیش از نقد عقل و قوای ادراکی انسان، بتواند سخن از معرفت فراعقلی، و تفکّر عرفانی بگوید. ابن عربی به عنوان مؤسس عرفان نظری نیز در طرح معرفت شناسی خود، نخست به نقد عقل فلسفی و تفکّر منطقی پرداخته و نشان داده است که اگر شناخت آدمی صرفاً متکی به قوای ادراکی او، و مبتنی بر روش تفکر فلسفی باشد، حاصلی جز شناخت غیرذاتی، که شناختی تقلیدی است ندارد و درستی چنین شناختی کاملاً اتّفاقی است و هیچ تضمینی ندارد. اکنون ما می توانیم با «تقلید از خدا» به شناختی ذاتی و معرفتی درست هم دربارۀ خدا و هم در اشیا و امور دست یابیم.

وجود در حکمت متعالیه امری مشکَّک است. هم‌سنخ‌انگاری «وجود» و «معرفت» در این نظام، سبب اتحاد احکام آن دو و تشکیک‌پذیری معرفت، همسان با تشکیک‌پذیری وجود می‌شود. پژوهش جاری با فرض ثبوت مشکَّک‌انگاری معرفت، درصدد بررسی و تبیین آثار و لوازم معرفت تشکیکی در سه حیطۀ خاص «تعریف فلسفه»، «نظریۀ صدق» و «نظریۀ زبان‌شناختی» از منظر صدرالمتألهین و با رویکرد تحلیل-منطقی عبارات وی است. رهیافت به‌دست‌آمده، تفسیری نوین از تعریف فلسفه ارائه می‌دهد و ناکارآمدی منطق صوری و نظریۀ صدق منطبق با آن در نظام معرفت‌شناسی تشکیک‌پذیر را تبیین می‌کند. از سوی دیگر، نظریۀ زبان صدرالمتألهین نیز طیف‌پذیر بوده، همسان با معرفت‌شناسی وی، تشکیک‌پذیر است.