جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیات عتاب گونه‌ی قرآن کریم در خطاب به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) از جمله مواردیست که بین شیعه و اهل سنت مورد نزاع و قابل بررسی است. بیشتر علمای شیعه از جمله علامه طباطبایی در مواجهه با این گونه آیات؛ بر عصمت مطلقه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) اتفاق نظر دارند. اما علمای اهل سنت در مواجهه با این آیات عتاب آمیز، دچار شک و شبهه شده و پیامبر(صلی الله علیه و آله) را دارای عصمت مطلقه نمی‌داند و این آیات عتاب آمیز را شاهدی بر ادعای خویش می‌دانند. بنابراین بررسی این آیات در جهت پاسخ‌گویی به شبهات پیرامون عصمت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ خصوصاً در عصر حاضر که عده‌ای توسط اینگونه آیات اذهان مردم را به انحراف کشانده و تصویر نادرستی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) ایجاد می‌کنند، این مسئله اهمیت پیدا می‌کند.این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ، تحلیلی و با تکیه بر دو تفسیر المیزان و تفسیر انوار التنزیل و اسرارالتأویل به عنوان دو نماینده از تفاسیر شیعه و اهل سنت آن دسته از خطابات عتاب گونه‌ی قرآن را مورد بررسی قرار داده، که بیشتر در معرض شبهه قرار دارد و می‌تواند عصمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را زیر سؤال ببرد و جایگاه نبوت را خدشه‌دار کند. و از دلایل دیگر آن، آیاتی را گلچین و انتخاب شده که سبب تاریخی دارد و جریانات تاریخی را این دو مفسر در ذیل آیات بیان فرموده که با بررسی آن حوادث و مکی و مدنی بودن آیات که لحن بیان و خطاب بودن آیات و جو حاکم بر آن در زمان وقوع حوادث از جمله مواردی ست که همگی از نگاه این دو مفسر مورد ارزیابی و کنکاش قرار گرفته تا در آخر به عصمت مطلقه‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دست یابد و به اثبات برساند.

هدف از پژوهش حاضر بررسی روش "تفسیر قرآن با قرآن" است که اندیشمندانی همچون علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان، و دکتر صادقی طهرانی صاحب تفسیر الفرقان، و مفسر اصولی شیخ شنقیطی صاحب تفسیر أضواءالبیان و نیز شیخ سعدی از مفسران اهل تسنّن از آن بهره جسته‌اند، که از میان جمع بسیاری از آیات قرآن کریم پیرامون موضوع تفسیر پس از جست‌وجوی این آیات در تفسیر قرآن کریم به شکلی تلاش گردیده تا در عین اداء حق تفسیر اندیشمندان این دانش آن هم به صورت تمام و کمال، موجب تفهیم حقیقت آن و هرآنچه که به آن مرتبط می‌شود نیز باشد. و از همینجا آیاتی از قرآن کریم که ظاهر برخی از آن‌ها متشابه با یکدیگر و ظاهر بعضی دیگر متعارض با هم است را مورد بیان و بررسی قرار می‌دهیم، به جهت اثبات اینکه با استفاده از روش تفسیر قرآن با قرآن می‌توان گره از فهم این آیات گشود و در عین حال با دورنماندن از راه و روش صحیح اسلامی در گمراهی نیز نیافتاد. و در همین راستا تبیین روش تحلیلی/وصفی نیز استوار می‌شود، همچنین بحث به نتایج و دستاوردهای گوناگونی می‌رسد که از مهم‌ترین آن می‌توان به این مطلب اشاره نمود که روش تفسیر قرآن با قرآن در میان اهل تسنّن و شیعیان از مفهوم عامّی برخوردار است که با توجه به تفسیر آیات توسط این دو گروه و استناد آنان به فنون علم بلاغت و علم نحوی که از آن برای تفسیر بهره می‌برند، و نیز باتوجه به تکیه آنان بر راه‌نمایی‌های ذهنی عقل برای درک کلام عرب، درمی‌یابیم که روش آنان به طور کلی مشابه یکدیگر می‌باشد. به علاوه هر دو گروه برای تخصیص زدن عامّ و بیان مجملات آیات و تقیید مطلقات آن از همین روش تفسیر آیات با آیات بهره می‌برند و در این راستا از دو روش پیروی می‌کنند که یکی عرضه‌ی آیه به آیه‌ی دیگری است که نظیر یکدیگر شمرده می‌شوند و دیگری تکیه بر روش تفسیر الفاظ قرآن کریم با الفاظ دیگر آن و کلمات آن با سایر کلمات آن است، بنابرین آبشخور موارد تفسیری برای هر دو روش یکی بوده و آن هم قرآن کریم است.

در این پژوهش نظری-کاربردی که روش تحقیق آن تحلیلی-استنتاجی می‌باشد، بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی در معرفت النفس و با نظر به اجتماعیات، به راه‌حل مسئله رابطه شیء انگار و غیر صمیمی میان دو رکن اصلی مدرسه یعنی معلم و شاگرد که منجر به ازخودبیگانگی و فردگرایی دانش آموزان گردیده است، پرداخته شد که این مهم، از جنبه‌هایی ست که در تحول آموزش‌وپرورش بسیار مؤثر بوده و باید مورد توجه قرار گیرد. ازاین‌رو، جهت تبیین الگو یا صورت‌بندی نظری این ارتباط، ابتدا بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی به مبانی نظری و پیش انگاره‌های فلسفی حوزه‌های «معرفت النفس»، «من انسانی» و «نسبت معرفت النفس و اجتماعیات» و همچنین «رابطه معلم و شاگرد» بر اساس دیدگاه‌های مختلف، پرداخته شد و سپس مفاهیم بنیادین در ارتباط میان معلم و شاگرد بر اساس «معرفت النفس» و «نسبت معرفت النفس و اجتماعیات» از دیدگاه علامه طباطبایی به روش توصیفی-تحلیلی به دست آمد که شامل انگاره‌های «توجه نفس»، «نفی خواطر و تمرکز ذهن»، «من شامل جمع»، «استکمال جمعی» و «اخلاق توحیدی جمعی (اخلاق تشکیلاتی)» می‌باشد و در ادامه، رابطه معلم و شاگرد در مدرسه و کلاس درس بر اساس آن‌ها تحلیل گردید. درنتیجه، در فصل چهارم نیز، اصول و روش‌های ارتباط میان معلم و شاگرد مبتنی بر دیدگاه علامه طباطبایی در معرفت النفس با نظر به اجتماعیات، از مباحث فصل‌های دوم و سوم، استنتاج گردید که شامل هدف غایی «تربیت انسان توحیدی» و 6 هدف میانی، 25 اصل ارتباطی و 25 روش ارتباطی می‌باشد که سعی شد روش‌ها یا مثال‌هایی که برای آن‌ها آورده می‌شود،کاربردی ارائه گردد تا برای معلمان نیز مفید بوده و صرفاً مفاهیم کلی مطرح نشده باشد.

در فلسفه اخلاق یکی از مسائل مهمی که مطرح شده است انگیزش اخلاقی (moral motivation) است که از مسائل جدید اخلاقی است . انگیزش اخلاقی به فرآیند شکل‌گیری انگیزه و عوامل و موانع آن برای برانگیختگی به فعل اخلاقی می‌پردازد و جایگاه هر یک از آن عوامل و موانع را در شکل گیری انگیزش اخلاقی معین می‌کند . (نصیری، منصور"جستارهایی در روانشناسی اخلاق" 1384، صص 28 و 29) انگیزش اخلاقی، از مسائل اساسی درباره اخلاق است که با مسائلی از قبیل قصد، میل، باور، اراده، فضیلت، خصوصیات منشی و استقلال اراده پیوند خورده است و به اینچنین مسائلی که با انگیزش اخلاقی ارتباط دارند عمدتا در روانشناسی اخلاق و گاهی هم در اخلاق هنجاری پرداخته می‌شود (رحمتی، سجاد ، کاوندی، سحر ، جاهد، محسن " انگیزش اخلاقی از دیدگاه فخر الدین رازی"1399، ص 2) . در جهان اسلام نیز متفکران سرشناسی به مسأله انگیزش اخلاقی پرداخته‌اند که از جمله آنان سیّد محمّدحسین طباطبایی بوده است . ایشان به عوامل بسیاری در موضوع انگیزش اخلاقی قائل‌اند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم . ما در این پژوهش قصد داریم علاوه بر بررسی عوامل و موانع انگیزش اخلاقی به ساختار و مدل انگیزش اخلاقی از منظر علامه طباطبایی نیز بپردازیم . در این باره می‌توان پرسید که آیا مولفه‌های انگیزش اخلاقی صرفا درونی اند یا بیرونی یا اینکه ترکیبی از مولفه های درونی و بیرونی اند ؟ آیا طباطبایی در ساختار انگیزش اخلاقی فقط به مولفه های شناختی توجه کرده است و معتقد است که باور های اخلاقی شرط لازم و کافی برای انگیزش اخلاقی هستند ؟ آیا ساختار انگیزش اخلاقی از نظر او صرفاً یک ساختار معرفتی است یا اینکه دارای یک ساختار غیر معرفتی مربوط به احساسات، عواطف و هیجانات است ؟ آیا صرف میل به عمل اخلاقی به انگیزش اخلاقی منجر می‌شود ؟ آیا از نظر طباطبایی ساختار غیر معرفتی انگیزش اخلاقی معطوف به خواسته‌ها و نیازها (مولفه‌ های ارادی) است یا اینکه وی ساختار انگیزش اخلاقی را مرکب از مولفه‌ های معرفتی و غیر معرفتی می‌داند؟ پس از مشخص شدن ساختار به عوامل و موانع انگیزش اخلاقی می‌پردازیم که در این راستا به پاسخ های احتمالی نیز رسیده ایم و عوامل و موانعی را برشمردیم . -1-یکی از عوامل انگیزش اخلاقی که طباطبایی به آن پرداخته است، مقبولیت و تایید اجتماعی است . این عامل در نظر علامه طباطبایی دارای ارزش کمتری نسبت به بقیه عوامل است اما آن را کمک کننده به عمل اخلاقی نیز می‌داند . (وجدانی، فاطمه، همان منبع، ص 184 ) 2-عامل دوم از نظر طباطبایی وصول به آسایش اخروی است . انسان می‌تواند با داشتن امید برای رسیدن به پاداش بهشت یا بیم از عذاب دوزخ، روی به سوی عمل اخلاقی بیاورد . (وجدانی، فاطمه، همان منبع، ص 184 ) 3-یکی دیگر از عوامل، امیال طبیعی و لذت ناشی از ارضای این امیال است. به عقیده علامه انسان به طور طبیعی(فطری) به سوی اعمال اخلاقی میل دارد و انسان از ارضای امیال خویش لذت میبرد و این خود برانگیزاننده انسان به سوی عمل اخلاقی است . (طباطبایی، محمدحسین"اصول فلسفه و روش رئالیسم" جلد دوم، ص185 ) به نقل از مقاله (دهقان، رحیم" بررسی تطبیقی ابعاد انگیزش اخلاقی در اندیشه علامه طباطبایی و فینیس" 1396 ص 4) 4-عامل دیگری که علامه طباطبایی به آن می‌پردازد و آن را با ارزش تر از سایر عوامل میداند، جلب محبت(رضایت) الهی است . (وجدانی، فاطمه، همان منبع، ص 184 ) 5-از جمله عوامل دیگر، کمال‌گرایی، خداگرایی، شخصیت و منش تقوا محور و الگوهای درست اجتماعی را می‌توان نام برد . (وجدانی، فاطمه، همان منبع، صص 183 و 185 ) موانع انگیزش اخلاقی در نظر علامه طباطبایی به شرح زیر است . 1_از مهم‌ترین موانع جهل است که یکی از شایع ترین موانع انگیزش اخلاقی است . جهل انسان نسبت به عمل اخلاقی میتواند مانع از برانگیختگی وی به عمل اخلاقی گردد . (شمسی، محمد‌مهدی و همکاران"تبیین علل ضعف‌های اخلاقی در اندیشه علامه طباطبایی و مک ناتن" 1399، صص 5 و 6 ) 2-مانع دیگر انگیزش اخلاقی، لذت است که گویا این مورد هم مانع و هم عامل در انگیزش اخلاقی است بدین معنا که، انسان از ارضای امیال خویش لذت میبرد اما همیشه ارضای امیال انسان اخلاقی نیست و این عقل است که باید معیاری برای آن بیاورد تا به سوی عمل اخلاقی برانگیخته شود و علامه این معیار را رضایت خداوند مطرح می‌کند . ( دهقان، رحیم، همان منبع صص3_6 ) 3_مانع سومی که در آثار علامه دیده می‌شود ضعف ایمان است، ایشان ایمان را یک عمل ارادی و معرفتی می‌داند که با تسلیم قلبی در برابر خدا، خضوع و محبت همراه است. در واقع ایمان شامل همه مولفه‌های زیست اخلاقی از قبیل معرفت، اراده، عواطف و ملکات است . بنابراین ضعف در ایمان به خدا را نیز می‌توان مانعی برای انگیزش اخلاقی دانست . ( شمسی، محمد‌مهدی و همکاران، همان منبع، صص 8 و 9 ) 4_از جمله موانع دیگر، هوای نفس، ضعف اراده وحب دنیا را می‌توان نام برد که علامه طباطبایی مفصلا به آنها پرداخته است . ( شمسی، محمد‌مهدی و همکاران، همان منبع، صص 7 و 8 ) بعد از روشن شدن ساختار و عوامل و موانع انگیزش اخلاقی از نظر طباطبایی، ما می‌توانیم به تناسب مدل های انگیزش اخلاقی موجود، نوع مدل انگیزش اخلاقی از نظر او را نیز مشخص کنیم . 1-مدل انگیزش اخلاقی معرفت‌گرایانه 2-مدل انگیزش اخلاقی احساس‌گرایانه 3-مدل انگیزش اخلاقی ابزار‌گرایانه 4-مدل انگیزش اخلاقی شخصیت‌گرایانه Doris, John . M" The Moral Psychology Handbook" 2010, P.74.75.76.77) ) که پاسخ احتمالی ما در رابطه با مدل انگیزش اخلاقی از نظر طبطبایی، مدل شخصیت گرایانه است . دلایل ما برای انجام این پژوهش بدین گونه است، 1- در پژوهش های موجود، پژوهشی درباره انگیزش اخلاقی از نظر طباطبایی که جامعیت داشته باشد، موجود نیست 2-پرکننده شکاف میان نظر و عمل، مبحث انگیزش است . و ما تصمیم گرفتیم پژوهش خود را به موضوع انگیزش اخلاقی از نگاه طباطبایی اختصاص دهیم .

در این رساله نویسنده بدنبال این بوده که روش علامه را در این تفسیر نشان دهد و لذا ضمن پرداختن به جریان های فکری در عصر ایشان تلاش کرده تا مبانی علامه و روش های وی را در این تفسیر نشان دهد.

آیات خمس از آیات محکم در قرآن کریم است. موضوع خمس یکی از مهمترین محورهای منازعه میان مذاهب اسلامی است که قلم فقها، علما و محققان را به خود مشغول کرده است، زیرا یکی از مهم ترین مسائل اقتصادی دولت اسلامی و یکی از مهم ترین اجزای آن به شمار می رود و بر وجوب خمس توافق کردند و در این که خمس چیست و در چه مواردی مصرف میشود، اختلاف نظر دارند. از این رو، محقق در با این پژوهش و با مقایسه نظر دو عالم مسلمان یعنی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان و الفخر رازی در تفسیر الکبیر، می کوشد تا به نقاط اشتراک و اختلاف میان آن ها اشاره کند. آیا اکثریت مسلمانان با آنها موافق اند یا مخالف؟ در فصل اول پژوهشگر به (موضوعات و مفاهیم)، بهمراه دو مبحث اساسی پرداخته است و آن دو (کلیات تحقیق) و (مفاهیم تحقیق) است به طوری که موضوع بحث (کلیات) از 12 مطلب، و مبحث (مفاهیم) از چهار مطلب تشکیل شده است. اولی آن خمس از نظر لغت و اصطلاح و دومی در باره غنیمت از نظر لغت و اصطلاح است. اما سومی در باره تاریخ خمس است. فصل چهارم به سخنان علما در آیه خمس با توجه به روایات صحیح می پردازد. فصل دوم پژوهش (مبانی دو عالم) است و مشتمل بر پنج مبحث است و فصل سوم با عنوان (مقایسه اصول دو عالم) و مشتمل بر چهار مبحث اختصاص یافقه است. پژوهشگر در پایان پژوهش به این نتایج رسیده است که که بر اساس آن دایره خمس نزد علامه طباطبایی شامل غنائم جنگی، گنجها، غواصی و منافعی است که انسان به دست آورده است، برخلاف فخر رازی که خمس را محدود به غنائم جنگی ... مسلمانان می کند، مشروط بر اینکه مورد حمله با اسب قرار گیرند و شامل اموال منقول و غیر منقول، کم یا بدون ارزش می‌شود. به همین ترتیب، این دو عالم در مورد کسانی که مستحق آن هستند، اختلاف دارند؛ بنابراین علامه نصف آن را برای بنی هاشم و اولاد آنها و نیم دیگر را برای امام (صلوات الله علیه) قرار داد در حالی که فخر رازی به ارائه نظرات مسلمانان در این مورد بسنده کرد و نظرش را ارائه نکرد است. محقق با تکیه بر رویکرد تحلیلی متن به بررسی تطبیقی دو رویکرد پرداخته ، دنبال می‌کنند و سخنان علما در باب آیه خمس و آن چه که خمس به آنها تعلق می‌گیرد و نیز کسانی که مستحق دریافت خمس هستند را مورد بررسی قرار داده است، به رویکرد تحلیلی متون روایی پرداخته است. همچنین به توضیح اینکه بنی هاشم چه کسانی هستند، آیا فقط شامل آل علی علیه السلام می شود یا بنی هاشم و بنی العباس را هم دربر می گیرد پرداخته است و همچنین چگونگی واجب بودن خمس در مازاد درآمد با رویکرد استنتاجی صحیح و تعیین مستحقان خمس در زمان غیبت امام عجل الله تعالی فرجه الشریف بیان نموده است.

علامه طباطبایی گرچه رویکردهای زیادی در تفسیر آیات قرآن وجود دارد، اما رویکرد تفسیر قرآن به قرآن را در پیش گرفته است که از عالی ترین و عالی ترین رویکردهای تفسیری به شمار می رود. این محقق با هدف تأیید صحت تفسیر خود و رساندن معنای صحیح آیه، تفاسیر و تبیین خود را از آیات با اقوال و قرائت مختلف ائمه اهل بیت علیهم السلام پشتیبانی کرد. بر اصل ایشان که در تفسیر قرآن کریم و سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم اختلافی وجود ندارد. درک نادرست بشر از قرآن کریم و اهداف دور و نزدیک آن. از این منظر، این پژوهش رویکردی را که علامه طباطبایی در کتاب تفسیر البیان خود در توافق حدیث و قرآن در زمان تألیف این کتاب دنبال کرده است، و نیز روشنفکران مختلف روشن می کند. جریان هایی که در طول آن وجود داشته است. برای دستیابی به اهداف تحقیق، پژوهش به چند فصل تقسیم شد که از طریق آن به دنبال احاطه چند موضوع برای رسیدن به نتایج مطلوب تحقیق بودیم، به همین دلیل نکات زیادی در روش علامت مورد بررسی قرار گرفت. از جمله تأثیر بناهای لفظی اصولی در تفسیر قول، و بناهای عقلی و متعاقب آن، علاوه بر تأثیر بناهای ادله شرعی و دارایی های عملی در کتاب خود، با ارائه توضیحات و تفاسیر. رویکرد او با توجه به این نکات با مثال هایی پیرامون آنها. این پژوهش با رویکردی که در تفسیر قرآن کریم و نظرات و آرای مهمی که در این مسیر در بر داشت بر مبنایی اساسی، به نتایج بسیار مهمی رسید که جایگاه عالم و نقش والای و برجسته وی را در این عصر نشان داد. تأکید بر پیوند نزدیک قرآن کریم با خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در تفسیر قرآن است، زیرا آنها یکپارچه هستند. واحد بر اساس حدیث دو ثقل.

تربیت یکی از موضوعاتی است که در تاریخ اندیشه‌ی اسلامی، مورد توجه متفکران، قرار گرفته است. شیوه‌ها و نظریه‌های مختلفی در باب تربیت اسلامی و چیستی آن طرح شده است که پرداختن به تمام آن‌ها از عهده‌ی یک پژوهش خارج است. از جمله شیوه‌های تربیتی‌ای که بر اساس مبانی عرفانی مورد توجه قرار گرفته است، تربیت توحیدمحور است. اسلام دینی توحیدی است؛ از این رو، ضروری است که نظام تربیتی آن نیز متکی بر توحید باشد؛ اما تبیین و تعریف تربیت توحیدی و اصول و مبانی آن، محل اختلاف اندیشمندان مسلمان بوده است. در نوشتار حاضر، با نظر به کثرت دیدگاه‌ها در باب تربیت توحیدی، نگارنده بر آن شد که صرفاً به تبیین، بررسی و مقایسه‌ی دیدگاه، دو اندیشمند معاصر جهان اسلام، علامه‌ی طباطبایی (ره) و امام خمینی (ره)، بپردازد؛ زیرا این دو اندیشمند، از سویی تأثیر بسیار زیادی بر اندیشه‌ی اسلامی معاصر داشته‌اند و از دیگر سو، به سبب جایگاه خاصی که در فلسفه و عرفان دارند، شارح و منتقد اندیشه‌ی پیشینیان به شمار می‌آیند. در این میان، اختلاف‌نظرها و شباهت‌های فکری این دو عارف و فیلسوف، نیز مقایسه‌ی آنان را راهگشا و ضروری می‌گرداند. در این پژوهش نشان داده شده است که امام(ره)و علامه (ره)، اسلام را مکتبی تربیتی می‌دانند و از همین رو هر دو تربیت را رکن اساسی اسلام به حساب می‌آورند. در نتیجه معتقدند که تربیتی توحیدی است که در تمام ارکان و اصول آن توحید جاری باشد. علامه (ره) مبنای تربیت توحیدی را نیاز فطری انسان به دین می‌داند و امام خمینی (ره) معتقد است که فطرت انسان به تنهایی برای نیل به تربیت توحیدی کافی نیست و باید انسان خود را با مبانی دینی همخوان کند نه آن‌که دین با فطرت انسان تناسب داشته باشد. بنا بر بررسی‌های انجام شده، امام (ره) اصول تربیت توحیدی را، خدامحوری، تربیت‌پذیری انسان، مقدم داشتن تزکیه بر تعلیم و تفکر و تعقل می‌داند. علامه (ره) باور دارد، اصول تربیت توحیدی، مقدم داشتن خودشناسی بر خداشناسی، کمال‌جویی، تعقل و تفکر و کرامت است. در این میان ضمن مقایسه‌ی این دو نظرگاه، اشتراکات و افتراقات آن‌ها نشان داده شد و فهم عمیق‌تری از اندیشه‌ی علامه(ره)و امام (ره)، عرضه شد. چنان که گفته شد، روش این پژوهش تحلیل عباراتِ این دو اندیشمند و مقایسه‌ی دیدگاه‌های آنان است. هدف نهایی‌ای که از راهِ تحلیل و مقایسه‌ی دیدگاه‌های امام و علامه در این پژوهش دنبال می‌شود، ارائه‌ی تصویری از نظامِ تربیتِ توحیدی‌ای است که می‌تواند در اسلام، بنابر قرائتِ عرفانی از منابعِ دینی، طرح شود و در مقامِ عمل به کار بسته شود.

متون دینی در میراث عربی اسلامی جایگاه ویژه ای دارند و فهم و تفسیر آنها منوط به استفاده از قواعد و ضابطه های نظام مند مطالعه شده برای فهم متن است که در قواعد هرمنوتیکی بیان شده و تأثیر زیادی از لحاظ فکری و عملی بر زندگی فردی و اجتماعی دارند. در این زمینه بین اندیشه سلفیه و امامیه اختلاف نظر زیادی وجود دارد. از این رو این رساله به تحلیل و مقایسه دیدگاه البانی به عنوان یک عالم سلفی معاصر و طباطبایی به عنوان یک عالم امامی معاصر در روش شناسی فهم و تفسیر متن و آثار مترتب بر آن با نقد دیدگاه های البانی با تکیه بر آراء طباطبایی و حکمت متعالیه می پردازد. نکته اصلی این است که آنها در اصالت ظهورر، قراین لفظی و غیر لفظی و پیش فرض هایی که بر فهم و تفسیر متون دینی به صورت ایجابی و جزئی تأثیر می گذارد و با تفاوتی که بین آنها وجود دارد، اشتراک دارند. تفاوت اصلی آنها در این است که البانی بر این نکته تأکید دارد که فهم ائمه اربعه ی اهل سنت فقط برای خودشان حجت است و نه برای ما، و ما موظفیم در فهم نصوص با تکیه بر فهم سلف و عدم تخطی از آنها، با عدم تکیه بر عقل از لحاظ منبع و روش، تلاش کنیم. بر او اشکال می شود که خداوند متعال در کتابش حجیت عقل را باطل نکرده است و چگونه معقول است و حجیت قرآن را عقل ثابت کرده است، و در کلام صحابه و تابعین و مانند آنهایی که اختلاف واضح دارند، حجت قرار نداده است. و در مقابل أو، علامه طباطبایی معتقد است که فهم سلف در روش شناسی فهم، خاصیتی ندارد. از این رو بر آنیم که مبانی روش شناسی تفسیر متن از دیدگاه ناصر الدین البانی و علامه طباطبایی را بیان کنیم. روشی که محقق در طول تحقیق از آن استفاده کرده است، روش توصیفی تحلیلی است.

این پژوهش به شناسایی اهداف و مقاصد جهاد در سوره توبه میپردازد، تا با خوانشی موضوعی در تفسیر المیزان به ابعاد فلسفی و تربیتی جهاد در اندیشه علامه مفسّر سید محمد حسین طباطبایی دست یابد. اهمیت این پژوهش بواسطه فواید فلسفی و تربیتی موجود در جهاد است و نیز ترغیب جامعه به انجام این فریضه پربرکت و بیان بنیادها و باورهای فکری و ایمانی از طریق آیات و روایات متعددی که در این باب وارد شده است. هدف از پژوهش در باب جهاد، بیان ابعاد ایمانی و پیامدهای تربیتی و برکتهای فراوان حاصل از آن است. تا فضل فراوان خداوند بر بندگانش، از طریق الزام به انجام واجبات دین و برپائی مناسکش که در آن بزرگداشت انسان و صیانت از جامعه بشری است، دانسته شود. بسا که حق تعالی امر به تکلیف جهاد نموده است تا کسانی که از طاعات به ویژه جهاد در راه خدا سرپیچی میکنند به دایره رحمت الهی بازگرداند. جهاد در تقسیمات خود عبارت است از: دفاعی که در مورد دفع متجاوز اعم از دشمن انسانی یا وسوسه‌های شیطانی است؛ و توسعی که برای انتشار دعوت پیامبر(ص) در تمام نقاط جهان است، تا آن را بر هر چه دین است فائق گرداند هر چند که مشرکان را ناخوش آید. فلسفه جهاد دفاعی دربردارنده دیدگاه تربیتی منعکس شده در آیات و مجموعه بزرگی از روایات است که بازگو کننده ضرورت مصلحت عمومی است و موانع را از مفهوم آن برطرف میسازد و دروغهایی که بر شرع مقدس بسته‌اند رد میکند و ظرفیت امت اسلامی را وسعت میبخشد. بنابراین التزام به آنچه شارع مقدس بدان امر کرده و آنچه در قرآن و سنت واجب گردیده، شفقت بر همگان است. بر این اساس، رحمت بر انسان نازل نمیشود مگر زمانی که به احکام رسالت پایبند شود و به وظایف خود عمل کند و این ویژگی ذهن پویایی است که به رکود رضایت نمیدهد و انتظار فرج را از طریق دعا و مناجات و بدون کار و تلاش طرد میکند، تا به مسیر تکامل دست یابد و برای جبران عقب ماندگی به وجود آمده در جامعه ما و درمان این زخم و زدودن آثار آن از طریق کار و تلاش و جلوگیری از پسرفتهایی که این زخم به بار آورده و تعالی بخشیدن به روح انسانی و کرامتی که حق تعالی برای آدمیان مقدر کرده قدم بردارد. در بررسی دانشنامه های تفسیری و حدیثی رویکرد توصیفی تحلیلی را اتخاذ کردیم. و این که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از آغاز دعوت، با خودداری از جنگ و التزام به اطاعت از خدا و رسولش، چنان که عقل کامل دین راستین و حقیقت آن را میپذیرد، فلسفه جهاد را تجسم بخشید، و اگر گروههای مورد نظر صلاح خود را در شرایط پیش آمده درک میکردند و به ارزشهای انسانی و ندای فطرت خود بازمیگشتند، پیامبر مجبور نبود برای تحقق هدفی که برای آن مبعوث شده بود، در آن نبردهای خونین و غزوات دفاعی اعلان جنگ کند، تا جامعه را که به واسطه گسترش ظلم وستم به انحراف و نابرابری دچار شده بود به جامعه‌ای برابر و متعادل تبدیل سازد، به طوری که از همه مظاهر بدی خالی و از تمام مظاهر نیکی و زیبایی سرشار شود و حقیقت را متناسب با آن فطرت الهی که خداوند انسانها را بر آن سرشت نشر دهد.