جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چالش انگيزترين اقسام تناسخ، تناسخ ملكی است. در اين مقاله بر خلاف مشی قاطبه تأليفـاتی كـه نگاشته شده است؛ از ادله مشهور ابطال تناسخ ملكی صرف نظر شده و با استفاده از اصـول فلـسفه صدرايی به نقد و بررسی اين مفهوم پرداخته شـده اسـت . ايـن بررسـی نـشان مـی دهـد در حـوزه صدرايی سازگاری كاملی بين دوگانه های اصالت وجود و ابطال تناسخ ملكی وجود داشته است؛ به صورتی كه می توان از اين سازگاری به عنوان بهترين دليل در رفع اين چالش استفاده نمود.

یکی از مباحث مطرح شده در فلسفه اسلامی،بحث وجود‌ذهنی می‌باشد. این مبحث ربط وثیقی با مباحث عمده معرفت‌شناسی دارد.عنوان این رساله اثبات وجود ذهنی از دیدگاه فلاسفه و متکلمین می‌باشد.این رساله آراء متفاوتی را که در این زمینه وجود دارد، تبیین و نقد نموده و دیدگاه ملا صدرا را تقویت می‌نماید.پس از بررسی در این رساله به این نتیجه رهنمون می‌شویم که در بحث چیستی وجودذهنی، با توجه به وجود ماهیات اشیاء و ویژگی‌های آنها در ساحت ذهن و عدم آنها در خارج از ذهن، حکم به تحقق وجود‌ذهنی می-شود. در بحث کاشفیت وجود‌ذهنی نیز می‌توان با توجه به باور فلاسفه اسلامی به عقل فعال و مبادی عقلیه و ارتباط نفس با آنها، واقع‌نمایی و کاشفیت وجود‌ذهنی را اثبات نمود.

نظریه وجود ذهنی از نظریات مهم در باب علم و معرفت است که در این پژوهش نظریات دو حکیم نامدار اسلام، ابن سینا و ملاصدرا را به روش کتابخانه ای مورد بررسی قرار داده و با هم مقایسه کرده ایم. وجود ذهنی از دو جهت وجود شناختی و معرفت شناختی مورد بررسی قرار می‌گیرد. وجود ذهنی از نظر وجود شناختی، نحوه ای از وجود در مقابل وجود خارجی است که در جریان علم حصولی انسان به خارج به وجود می آید و در تمام مراتب علم حسی و خیالی و عقلی محقق است. وجود ذهنی از نظر معرفت شناختی بیان کننده نحوه مطابقت ذهن با خارج و در واقع همان بحث از ارزش معلومات است. از آنجا که تانسبت به ارزش معلومات یقین حاصل نشود، بحث از مسائل دیگر فلسفه و حتی علوم دیگر سودمند و یقین آور نیست، بحث درباره وجود ذهنی و بررسی نقش معرفتی آن اهمیت ویژه ای دارد. نگارش حاضر نیز به منظور حل مشکل علم و رسیدن به شیوه ای مطمئن برای حصول علم و بررسی ارزش معلومات است. ابن سینا و ملاصدرا در باب ارزش معلومات قائل به وجود ذهنی یعنی تطابق ماهوی ذهن و عین هستند. بنابر توضیحات دو حکیم بزرگوار در باب نحوه حصول ماهیت اشیاء در ذهن یعنی حصول اثر شیء در نفس و به دنبال آن انتزاع ( از نظر ابن سینا ) و صدور نفس (از نظر ملاصدرا‌ )، تطابق ماهوی در مراتب ادراک حسی و خیالی قابل دفاع است. در مرتبه ادراک عقلی فقط با توجه به نظرات ابن سینا می توان تطابق ماهوی ذهن و عین را توجیه نمود؛ اما توضیحات ملاصدرا در مورد ادراک عقلی، موید مطابقت مذکور نمی باشد.

همواره ادبيات در تمامي دوره‌هاي زندگي انسان از عوامل فرهنگي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و ... متأثر بوده است، به گونه‌اي كه مي‌توان آن را آينه‌اي تمام نما از ويژگي‌ها و خصوصيت‌هاي يك جامعه تلقي كرد.انديشه‌ها و نگرشهاي فلسفي و عرفاني از جمله موضوع‌هاي مهمي محسوب مي‌شود كه آثار و پيامدهاي گسترده اي در ادبيات عربي و فارسي در پي داشته است، و بعنوان يك جريان قابل ملاحظه، نمود و بازتاب آن را بر سخن و انديشه اديبان و شاعران مي‌تواند مشاهده نمود.انديشه وحدت وجود بعنوان يك باور عرفاني ـ فلسفي كه پيشينه‌ي آن به عصرها و دوره‌هاي گذشته انسان بر مي‌گردد، ظهور برجسته‌اي در ادبيات عربي و فارسي داشته است.اين موضوع عرفاني ـ فلسفي در جهان اسلام با ظهور محيي الدين ابن عربي به اوج خود رسيد، و در زمان ايشان و پس از وي، عرفان نظري در محافل عارفان و اهل تصوّف به عنوان يك تجربه خاص ديني به مشتاقان و خواهندگان آن، قابل تعليم و انتقال گرديد.شاعران و اديبان پيش از ابن عربي و پس از او، به منظور غنا بخشيدن به مضامين خود،‌ همواره از جريان ناب و ارزنده‌ عرفان نهايت بهره‌ را برده، به گونه‌اي كه بزرگاني چون حافظ شيرازي و ابن فارض مصري تمام ذوق و قريحه خود را در اين زمينه به خدمت گرفته‌اند.در دوره معاصر نيز با وجود پيشرفت علم و ظهور پديده‌هاي نو، جذبه و گرايش دروني اديبان به سوي عرفان و موضوع‌هاي آن، نمود و تجلي‌هاي متفاوت داشته است كه مصداق بارز آن را نزد برخي از اديبان معاصر عربي در مهجر شمالي، مي‌توان ملاحظه نمود.اين رساله بر آن است كه با روشي توصيفيو مبتني بر تحليل و نقد تطبيقي به مقايسه‌ي افكار و انديشه‌هاي ابن عربي و اديبان مهجر شمالي، بويژه جبران خليل جبران، و ميخائيل نعيمه پرداخته،تا تصوير و سيماي واضحي از وحدت وجود نزد برجسته‌ترين اديبان معاصر عربي ارائه نمايد.