جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فراسوی چندپارگی پژوهشی جالب و شفاف درباره تقابل بین مطلق گرایی و نسبی گرایی یا بنیان باوری و چندپارگی است، که در عین حال راه حلی جدید نیز ارائه می دهد. کریستوفر فالزن - استاد فلسفه در دانشگاه ملی استرالیا - معتقد است که جایگزین مناسب برای بنیان باوری، نه چندپارگی، بلکه گفت وگو است، البته آن گونه ای از گفت و گو که می توان در آثار میشل فوکو یافت. در عین حال این کتاب نوعی بازاندیشی در مناظره مهم بین هابرماس و فوکو است و نشان می دهد که چگونه می توان از آثار فوکو به نحو مؤثری برای به چالش کشیدن موضع هابرماس بهره گرفت. فوکو و گفت و گوی اجتماعی: فراسوی چندپارگی می تواند برای همه کسانی که درباره فوکو تحقیق می کنند و هر کسی که به نظریه سیاسی، انتقادی و اجتماعی علاقه مند است مفید باشد.

در این پژوهش به بررسی پیامدهای تربیتی روش پژوهش تبارشناسی از دیدگاه فوکو و نقد آن بر پایه دیدگاه علامه طباطبائی پرداخته می شود. علامه در تعلیم و تربیت به دو بنیاد و پایه مطلق و نسبی هستی شناسانه مفاهیم، متافیزیک گرایی و خدامحوری توجه دارد. به عقیده وی میان امور مطلق، نسبی و خداشناسی رابطه انکارناپذیری وجود دارد؛ اما فوکو با توجه افراطی به امور نسبی از اهمیت بنیادین مضمون مطلق، معنویت و نیز توحیدمحوری و متافیزیک گرایی غافل مانده است. از روش پژوهش تبارشناسی فوکو، تصوری پاره پاره و غیرتکاملی از تاریخ، گسست، برون بودگی، نام گرایی، هویت های متکثر و منحصر بودن استنباط شده است. تربیت موردنظر علامه طباطبائی دارای ویژگی هایی همچون تأکید بر روش پژوهش تبارشناسی یکپارچگی و هدفداری تاریخ و نظام هستی، اعتقاد به اطلاق ذاتی، توحیدمحوری واعتقاد به دانش پیشینی است؛ این موارد می تواند به عنوان ملاک نقد تعلیم و تربیت فوکو مورد استفاده قرار گیرد. بدین منظور این مقاله از روش عقلانی ـ منطقی استفاده می کند. روش پژوهش تبارشناسی علامه به دلیل توجه همزمان به بعد نسبیت و مطلق بودن و توحیدمحوری، دیدگاه کامل، و همه جانبه تری نسبت به تعلیم و تربیت متربیان دارد.

یکی از اصول کلی موفقیت در ازدواج، همتا بودن زن و شوهر است که در برخی آیات از جمله آیه 26 سوره نور بدان توصیه شده است در برخی رسانه ها شبهه اختلاف محتوای آیه نور با آیات 10 و 11 سوره تحریم مطرح شده است؛ چرا که در این آیات از همسنخ نبودن همسران حضرت نوح و لوط با آنان و نیز عدم سنخیت حضرت آسیه با فرعون سخن گفته شده است. مقاله حاضر با بررسی مفاد آیه 26 نور به روش توصیفی تحلیلی، شبهه یادشده را پاسخ گفته و به این نتیجه رسیده است که دو احتمال کلی در مفاد آیه وجود دارد وجه انشایی و وجه خبری؛ بر اساس ادله و شواهد مقصود از خباثت در آیه، آلودگی جنسی است و مفهوم آیه در صورت انشایی بودن، بر نهی از ازدواج فرد مؤمن با فرد دارای خباثت از نوع آلودگی جنسی حمل می شود و همسران پیامبران این نوع آلودگی را نداشتند اما در صورت جمله خبری بودن آیه، سه احتمال در مفاد آن وجود دارد: گزارش سنخیت میان مردان و زنان در آخرت، گزارش سنخیت میان مردان و زنان در ازدواج ها، گزارشِ تناسبِ میان ناپاکان با یکدیگر و پاکان با همدیگر، از این سه احتمال، مورد اخیر متناسب با آیه است. البته در این صورت نیز ازدواج برخی پیامبران^ با همسرانشان مورد نقضی بر آیه محسوب نمی شود.

فوکو در برابر روان‌کاوی از جهانی سخن می گفت که در آن تعهدی به ابراز و بازنمایی میل خویش نداشتیم. چه شد که حقیقت فانتزی ها جای حقیقت لذات فعال را گرفت؟ به عبارت دیگر، فوکو می کوشیدتا اخلاق را از اخلاقیات تفکیک کند. اخلاق نزد فوکو مبارزه ای بود برای زندگی ای که خواستار آن هستیم از طریق دگردیسی و تربیت خویشتن..

«یک زندگی...» در مقامِ کتاب گزینشِ برخی از اساسی‌ترین آثار دلوز با نظر به مبانیِ تفکر او و دقایقِ ملتهب آن است. این گزیده از مقاله‌ها، نشست‌ها، گپ‌وگفت‌ها، یا نامه‌هایی تشکیل شده که نقشِ مهمی در فهمِ حیاتِ فلسفی او بازی می‌کنند. اما «یک زندگی...» در مقامِ مفهوم نشانگرِ سعادتِ تمام‌وکمال است: ولگردی بدنام که همه از او متنفرند، در حالی که دراز افتاده و به حال مرگ است، پیدا می‌شود. همگان برای کوچک‌ترین نشانه‌ی زندگی در وی از خود اشتیاق، احترام و حتی عشق بروز می‌دهند. همه به تقلا می‌افتند تا وی را نجات دهند، تا آنجا که این مفلوک در عمیق‌ترین حالت بیهوشی نیز چیزی لطیف و شیرین را حس می‌کند که در جانش می‌نشیند. ولی وقتی که به زندگی باز می‌گردد، نجات‌دهندگانش سردتر می‌شوند، و خودش نیز دوباره فرومایه و زننده. میان زندگی و مرگ او دقیقه‌ای است که تنها به یک زندگیِ در حالِ بازی با مرگ تعلق دارد

آیات 31 نور، 53 و 59 أحزاب به عنوان آیات حجاب مشهور است. پژوهش حاضر درصدد بررسی روش تفسیر آیات فوق از دیدگاه صاحبان تفاسیر الکشاف و المیزان است. بر پایه ترتیب نزول و ظاهر آیات، خدای متعال ابتدا در آیه 53 احزاب به مردان مؤمن دستور می دهد که مواجه آنها با همسران پیامبر| «من وراء حجاب» باشد. سپس در آیه 59 از زنان مؤمنه می خواهد خود را با «جلباب» بپوشانند، تا مورد آزار نامحرمان قرار نگیرند. سرانجام در آیه 31 نور با ذکر جزئیات مسئله حجاب، حد و حدود آن را ترسیم می فرماید. در این میان زمخشری گاهی با استناد به روایات ضعیف، تفسیر غیر قابل قبولی را از آیه مورد بحث ارائه داده است که در هنگام مقایسه نظرهای ایشان با نظرهای علامه طباطبایی و ارزیابی دلایل و مستندات ایشان، برخی نظرهای زمخشری مانند: «سبب نزول آیه 53 احزاب ناراحتی و غیرت خلیفه دوم از رفت وآمد مردان اجنبی به منزل پیامبراکرم| است» به طور قطع قابل خدشه است. همچنین هر دو مفسر گاهی بدون دلیل، دست از ظاهر آیه برداشته و تفسیری خلاف ظاهر ارائه کرده اند.

پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی دیدگاه مفسران فریقین در تفسیر آیه 36 نور و واکاوی معنایی و مصداقی «بیوت مرفع» است. آیه مزبور از خانه هایی که رفعت داده شده، حکایت دارد. به رغم باور وهابیت در منع بزرگداشت اماکن مقدس و پرهیز از تبرک و تمسک به آثار پیشینیان، کلام الهی اماکنی را رفعت بخشیده و به تبع این ترفیع، رسالت تکریم و بزرگداشت این مصادیق بر جامعه اسلامی لازم است. حاصل نگارش آن است که برخی مفسران فریقین از مساجد به عنوان مصداق آیه شریفه یاد کرده و «رفع» آن را ساختن بنای مساجد یا تکریم و بزرگداشت آن دانسته اند؛ دیگر مفسران مقصود آیه را بیوت انبیاء و بیت پیامبراکرم^ و خاندان ایشان دانسته و منظور از رفع بیوت را تکریم و بزرگداشت مراقد و مشاهد ایشان و حفظ و صیانت از ویرانی و حضور مستمر در بیوت دانسته اند و گروه سوم حقیقت بیوت را مقام رفیع رسالت و امامت می دانند و معتقدند مراد از رفعت، مقام قرب و وجودهای مقدس اهل بیت^ است. ارزیابی دیدگاه مفسران در معرفی مسجد به عنوان مصداق انحصاری آیه، بیانگر آن است که شمول مصداقی آیه از مؤیدات روایی فریقین برخوردار بوده و منطبق بر قواعد تفسیری است.

فوکو در برابر روان‌کاوی از جهانی سخن می گفت که در آن تعهدی به ابراز و بازنمایی میل خویش نداشتیم. چه شد که حقیقت فانتزی ها جای حقیقت لذات فعال را گرفت؟ به عبارت دیگر، فوکو می کوشیدتا اخلاق را از اخلاقیات تفکیک کند. اخلاق نزد فوکو مبارزه ای بود برای زندگی ای که خواستار آن هستیم از طریق دگردیسی و تربیت خویشتن..

از سال 1971 تا 1984 در کالج فرانسه ، میشل فوکو مجموعه ای از سخنرانی ها را ارائه داد. به صورت آزادانه و گفتگو محور که در دامنه تحقیقات قبلی او قرار می گرفتند. فوکو در کتاب "باید از جامعه دفاع شود" به ظهور درک جدیدی از جنگ به عنوان پایه دائمی همه نهادهای قدرت می پردازد ، حضور پنهان در جامعه که با تجزیه و تحلیل تاریخی رمزگشایی می شود. فوکو با ردیابی از این تحول ، شجره نامه قدرت و دانش را که به عنوان دغدغه غالب وی در آمده است ، بیان می کند.

میشل فوکو (۸۴-۱۹۲۶) فیلسوفی با استعدادی شگرف و استثنایی، کنشگری سیاسی، نظریه‌پردازی اجتماعی، منتقدی فرهنگی، مورخی خلاق، روشنفکری با اشتهار جهانی و استاد معتبرترین موسسه‌ی دانشگاهی فرانسه بود، کسی که شیوه‌های اندیشیدن امروزی ما را چنان تغییر داد که دیگر بازگشت به پیش از آن ناممکن است. پروژه‌ی انتقادی او همچنان الهام‌بخش محققان، هنرمندان و کنشگران سیاسی است تا از رهگذر آن به شیوه‌های بدیع برساخته‌شدن شکل‌های جدید اندیشه و نیز راه‌های فروپاشی یقین‌های کهنه پی ببرند همان یقین‌هایی که غالبا کاشف به عمل می‌آید چیزی جز توهماتی آرامش‌بخش نیستند. اندیشه‌ی فوکو را نیز درست مثل زندگی او نمی‌توان ذیل بن‌مایه‌ای واحد مقوله‌بندی کرد. نه به دلیل این‌که غالبا کارش به شکست می‌انجامید و رأی خود را عوض می‌کرد، بلکه به این دلیل که پرسش‌های موردنظر او هیچ پاسخ قطعی و نهایی‌ای نداشتند. از نظر او، فلسفه مجموعه‌ای از دانش نبود که پیوسته بر آن افزوده شود، کرداری انتقادی بود که باورهای جزمی و کردارهای برنتافتنی جامعه‌ی معاصر را بی‌امان به پرسش می‌کشید. فوکو ما را به ادامه‌دادن این کردار انتقادی دعوت می‌کرد: ما نباید آثار فوکو را جز با هدف تغییر‌دادن جهان بخوانیم.