جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الهیات ابن‌سینا» نوشتۀ روبرت ویزنوسکی، بررسی علمی پیشرفت‌های ابن‌سینا در فلسفه با تمرکز بر چارچوب متافیزیکی او و تأثیرگذاری وسیعش در فلسفۀ اسلامی و غربی است. این کتاب به بررسی پاسخ‌های ابن‌سینا به پرسش‌های محوری در‌مورد روح، بدن، خدا و جهان پرداخته و تحلیلی قابل‌قبول از فرآیند تفکر وی ارائه می‌دهد. به‌طور کلی، این کتاب به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود که بخش اول متمرکز بر درگیری ابن‌سینا با سنت‌های فلسفی پیشین و بخش دوم متمرکز بر نظریات نوآورانۀ او است. در بخش اول، ویزنوسکی به بررسی تعامل ابن‌سینا با پروژۀ فلسفی‌ای اشاره دارد که به‌دنبال آشتی دادن اندیشۀ نوافلاطونی و ارسطویی بود. به عقیدۀ نویسنده، این تلاش برای ترکیب نظریات این دو مکتب در شکل‌دهی رویکرد ابن‌سینا به متافیزیک بسیار مهم بوده است، زیرا منجر شده بود او با ایده‌های شخصیت‌های کلیدی مانند ارسطو، اسکندر افرودیسی و پروکلس دست‌و‌پنجه نرم کند. از‌طریق این تحلیل، ویزنوسکی نقش ابن‌سینا را به‌عنوان پلی بین فلسفۀ یونان‌باستان و گفتمان فلسفۀ‌ اسلامی تبیین می‌کند. بخش دوم کتاب بر «تألیف ابن سینا» تمرکز دارد که نشان‌دهندۀ سهم منحصر‌به‌فرد ابن‌سینا در تفکر متافیزیکی است. در اینجا ویزنوسکی مفاهیم بدیع ابن‌سینا مانند «تمایز ماهیت و وجود»، «اصول وجوب و امکان» و «رابطه‌ی علیت و الوهیت» را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. وی خاطر‌نشان می‌شود که این ایده‌ها در درک تأثیر ابن‌سینا بر فلسفۀ اسلامی پس از او و مکاتب اروپایی قرون‌وسطی بسیار مهم هستند. می‌توان گفت که کتاب «الهیات ابن‌سینا» علاوه‌بر اینکه کاوشی در دستاوردهای فلسفی ابن‌سینا است، همچنین تحلیلی از انتقال و دگرگونی عقاید در میان فرهنگ‌ها و ادوار مختلف است. با این اوصاف، خواندن این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ فلسفه، مطالعات اسلامی و گفت‌وگوی پیچیده بین عقل و ایمان بسیار مفید خواهد بود.

هدف کلی تحقیق حاضر، تدوین الگوی تربیت دینی کودک (بعد عملی یا فروعات) بر اساس اندیشة تربیتی ابن‌سیناست. از نظر ابن‌سینا، تربیت دینی تجلی حکمت، رحمت و نعمت عظیم خداوندی است. به بیانی دیگر، تربیت دینی پرورش بعد معنوی و ایجاد رابطه با خداوند است. «هدف» تربیت دینی آشنایی با اعمال عبادی است. هدف غایی آن از نظر ابن‌سینا، رسیدن به قرب حق اول، معرفی گردید. زمینه‌های تربیت دینی، ازدواج و محیط می‌باشند. اصول تربیت دینی نیز شامل آشنایی با اعمال عبادی و اصل اعتدال است. در زمینة روش‌ها، روش آماده‌سازی، الگوپذیری و آشنایی با اماکن مذهبی قابل بحث است. محتوای تربیت دینی را ابن‌سینا مشتمل بر محتوای عبادی و آشنایی با نماز و دعا کردن می‌داند. بر اساس بیانات بوعلی، عوامل تربیت دینی شامل خانواده، مدرسه و دوستان است و موانع عبارت‌اند از شرک در عبادت و صفات رذیله. در نهایت نیز الگوی جامع تربیت دینی تدوین می‌گردد.

براهین اثبات واجب الوجود، براساس چگونگی ارتباطشان با تسلسل، به سه دسته تقسیم می شوند: 1) از ابطال تسلسل، واجب را اثبات می کنند؛ 2) لابشرط از وجود یا عدم تسلسل، واجب را اثبات می کنند؛ 3) براساس فرض تسلسل، واجب الوجود را اثبات می کنند. برهان ابن سینا تنها برهان دستۀ سوم است. این نوشتار سه گام اصلی دارد: در گام نخست، به برهان ابن سینا پرداخته ایم و از زبان شارح مواقف، به اشکال صدرا بر این برهان پاسخ گفته ایم؛ در دومین گام، برای اثبات واجب، طرحی نو درانداخته و برهان دیگری از دستۀ سوم صورت بندی کرده ایم؛ مقایسۀ این برهان بدیع با برهان سینوی و بیان شباهت ها و تفاوت های آن ها، آخرین گام این پژوهش است.

استنتاج قضیة ممکنه از دو قضیة ممکنه یکی از نزاع های پردامنه در منطق قدیم است که ارسطو، ابن سینا، فخر رازی، خواجه نصیر و قطب رازی بر آن مهر تأیید زده اند، در حالی که خونَجی، ابهری، ارموی و کاتبی آن را مردود شمرده اند. شگفت این است که منطق جدید در این نزاع جانب گروه دوم را می گیرد. از سوی دیگر، اخیراً معلوم شده است که منطق دانان قدیم هر یک از قضیة حقیقیه و خارجیه را به اشتراک لفظ در دو معنا به کار برده اند بدون اینکه از این اشتراک لفظ آگاه باشند: ملاک تقسیم، در یک معنا، رابطة عقدالوضع و عقدالحمل است و در دیگری، ظرف وجود موضوع. بنا به ملاک نخست، قضایای حقیقیه به صورت موجهاتی و با ادات های ضرورت و امکان تفسیر می شوند؛ در حالی که بنا به ملاک دوم، این قضایا فاقد هر گونه جهتی هستند و در برابر، قضایای خارجیه با محمول وجود تحلیل می شوند. در این مقاله، پس از گزارش نزاع یاد شده دربارة استنتاج از دو ممکن، نظرات، ایرادات و دفاعیه ها را به زبان منطق جدید صورت بندی کرده و نشان داده ایم که طرفین نزاع تصور یکسانی از قضایای حقیقیه و خارجیه نداشته اند: موافقان استنتاج از دو ممکن، تفسیر نخست و مخالفان، تفسیر دوم را در ذهن داشته اند.

مسئلة ""رابطه خدا با جهان"" در اندیشة ارسطو و ابن سینا، محوری ترین پرسش مطرح در این مقاله است. در این مقاله اثبات می شود که نگرش این دو فیلسوف مشایی در مورد خدا از جهات متعددی متفاوت است؛ ارسطو، با تکیه بر برهان طبیعی و متوسل شدن به مقولة حرکت به اثبات محرک ثابتی دست می یابد که آن را جوهر نام گذاری نموده و شارحان وی آن را خدا نامیده اند. از نظر وی جوهر علت غایی همة حرکات عالم است. در حالی که در اندیشة ابن سینا، خدا به عنوان واجب الوجود وجود محض، معطی وجود به همة کائنات، می باشد. از دیدگاه ارسطو خداوند علت است لیکن، علیت او صرفاً تحریکی است. از دیدگاه ابن سینا این علیت ایجادی است و نه تحریکی. وی با تقسیم موجود به واجب و ممکن و اثبات نیازمندی ذاتی ممکنات به واجب، تعالی، مدل نوینی از مناسبات خدا و جهان را مطرح ساخت که براساس آن، جهان باویژگی حدوث ذاتی به طور پیوسته از خالق سرمدی فیض هستی دریافت می کند(به عبارت دیگر جهان، همواره به وصف وجوب غیری موجود بوده است). از دیدگاه ارسطو، خدانه تنها خالق جهان نیست، بلکه به آن علم و التفاتی نیز ندارد. از دیدگاه ابن سینا خدا به عالم علم عنایی دارد که سبب افعال اوست. در این جستار که بررسی تطبیقی در خداشناسی فلسفی دو فیاسوف مشایی است، برتری و تفوق حکمت بوعلی بر فلسفة ارسطو آشکار می گردد.

نتایج این بررسی نشان می دهد که اکسیر عشق، چنان قابلیتی به جان انسان روا می دارد که می تواند تجلیگاه حسن یار شود و الا تا زمانی که انسان گرفتار و اسیر دام عشق به خاکی و خاکیان است، هرگز روی نیکبختی و سعادت نمی بیند و به بارگاه اطمینان و آرامش دست نمی یابد.لذا در این رساله، مبانی فلسفی عشق از دیدگاه دو حکیم بلندآوازه اسلام یعنی جناب شیخ الرئیس ابن سینا و جناب صدرالمتالهین ملاصدرا مورد بررسی قرار گرفته است/