جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آرامش و امنيت، لازمة حيات انسان‌ها و مهم‌ترين شرط زندگي سالم است و در صورت فقدان آن، ديگر نعمت‌هاي مادّي و معنوي، در خطر خواهد بود و همچنين، ناامني و اضطراب از بزرگ‌ترين بلاهاي اجتماعي است كه گريبانگير بشر بوده است. تمدّن امروزي و زندگي فريبندة كنوني با پيشرفت‌هاي علمي و اجتماعي و صنعتي خود، چنان مظاهر حيات آدميان را دگرگون كرده كه جز مادّيات چيزي نمي‌شناسند معنويات رخت بربسته و تنها نامي از آنها باقي مانده است و عامل همة اين گرفتاري‌ها، توجّه نكردن به بُعد حقيقي و واقعي انسان و جدا شدن او از هدايت‌هاي ديني است. دين مبين اسلام، با طرح دستورات اخلاقي و احكام عملي خويش، حياتي امن و آرام در پيش روي بشر قرار داده است. جهت رفع نگراني‌هاي بشر و دستيابي به آرامش قلبي، تنها با داشتن يك نيروي نهاني و اعتقاد به يك مبدأ حقيقي، اين امر، امكان‌پذير خواهد بود و تنها با نيرو و قدرت الهي است كه مي‌توان بر مشكلات و نگراني‌ها فايق آمد و اين نيرو جز با خداپرستي و تربيت اخلاقي و تزكيه نفس و رعايت دستورات و تعليمات بزرگان و پيشوايان دين حاصل نخواهد شد كه ايمان و اعتقاد به مبدأ و معاد و باورهاي ديني ما نقش مهمي در رسيدن به اين هدف دارند.انسان در مكتب توحيد، با عبادت و بندگي خداوند و تمسك به قرآن و عترت و با عشق و اميد وصل زندگي را ادامه مي‌دهد و يأس و نااميدي در او راه ندارد همة امور را به خدا تفويض مي‌كند و با اتكال به او در كمال آرامش و سعادت و خوشبختي به‌سر مي‌برد.آري؛‌چنين انساني در پرتو ايمان و اتكال به خدا، تقوا و مداومت بر ذكر خدا و انجام فرايض و عبادات و در پرتو قرآن و بهره‌گيري از پيام آن هرگز به يأس و نگراني و اضطراب مبتلا نخواهد شد و روح و روانش، همواره سرشار از احساس امنيت و آرامش است و همچنين شرط گذر سلام از دوران ناخوشايند، سختي‌ها و مشكلات زندگي، برخورداري از مهارت و روش مقابله با آنهاست كه با شناخت واقعيت و معناي سختي‌ها و اثرات آن و شناخت واقعيت دين مي‌توان آنها را مهار كرد و آرامش و رضايت را به ارمغان آورد.

اخلاقی بودن فرد و اجتماع از مهم‌ترین ضرورت‌های تکامل و تعالی بشری است. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ادیان آسمانی از جمله دین اسلام سمت و سو دادن افراد و به تبع آن جوامع اسلامی به سوی زیست اخلاقی و کنش نیک و ستوده است. در این راستا پیامبر گرامی اسلام(ص) که بنا به آیه: (إنَّکَ لَعلَی خُلُقٍ عَظیمٍ) در ستیغ قله انجام رفتارها و کردارها اخلاقی بود از طرف خالق مهربان به عنوان اُسوه و اُلگوی مسلمانان معرفی شده است. در همین راستا و برای ارائه و عرضه آموزه‌های تعالی بخش و درس آموز به مخاطبان و مسلمانان در این پژوهش بر آن بوده‌ایم تا به بررسی جزئیات رفتارها و سیرت اخلاقی و مهربانانه و خردمندانه این پیامبر رحمت(ص) بپردازیم. مبنای این پژوهش بررسی تطبیقی دو کتاب روایی شیعی و سنی یعنی الکافی از کلینی و الجامع الصحیح از بخاری بوده که هر یک در منظر طرفداران هردو مذهب از جایگاه رفیعی برخوردارند.نتیجه آنکه، احادیث منقول در صحیح بخاری و کافی کلینی بیانگر سیرت اخلاقی و محبت آمیز پیامبر اکرم در همه عرصه‌های زندگی شخصی و اجتماعی آن حضرت است. در بسیاری از موارد روایات وارده در این دو منبع روایی در اثبات روش و سیرت اخلاقی پیامبر اسلام موید یکدیگر است. البته در برخی از موارد، روایاتی در صحیح بخاری وجود دارد که رفتارها و کنش‌های قابل تأملی را به پیامبر نسبت می‌دهد که با آنچه در کتاب الکافی و دیگر منابع روایی آمده، نیز با آیات قرآن که پیامبر را الگوی کامل و تمام عیار معرفی نموده است و با شأن و عصمت آن حضرت منافات دارد لذا در این پژوهش مورد نقد قرار گرفته است.

معاد و زندگی پس از مرگ مهم‌ترین حادثه زندگی بشر و ناشناخته‌ترین وجه حیات است که تنها از منظر وحی می‌توان تصویری از آن پیدا کرد و آن را ارائه داد. از آنجا که تلقی انسان از غایت و فرجام شناسی خویش، معنا بخش تمام اعمال و فعالیت‌های زندگی اوست و نحوه آغاز و کیفیت اعمال او را هم معین می‌کند، اعتقاد به معاد می‌تواند تأثیر شگرفی در زندگی بشر و رویکردهای او با مسائل و حوادث پیش رو داشته باشد. بی‌تردید یکی از جنبه‌هایی که می‌توان از اعتقاد به معاد در پرورش و گسترش آن بهره برد، تربیت اخلاقی است به همین جهت این پژوهش به نقش معادباوری بر تربیت اخلاقی از دیدگاه صحیفه سجادیه پرداخته و در این راستا تنظیم گردیده است. در ابتدا کلیات بحث را مورد بررسی قرار داده است و سپس به معرفی صحیفه سجادیه و شرایط خاص امام سجاد علیه السلام اشاره دارد و به این نتیجه می‌رسد که این کتاب شریف از ابتدا مورد توجه بسیاری از بزرگان دین قرار داشته و دارای محتوای غنی معارف دینی است و در زمینه تربیت اخلاقی می‌توان بهرهای بسیاری از آن برد. در فصل دوم به تصویر مرگ و معاد از دیدگاه امام علیه السلام اشاره می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که اعتقاد به معاد به عنوان یکی از اصول دین، مورد توجه حضرت قرار داشته و بسیاری از ویژگی‌های قیامت و معاد در ضمن دعاهای امام سجاد علیه السلام آمده است. در نهایت در فصل سوم و چهارم رویکردهای تربیتی و اخلاقی که مترتب بر معادباوری هستند را با توجه به دعاهای حضرت مورد بررسی قرار می‌دهد و به این نتیجه می‌رسد که معادباوری نقش موثری در ایجاد انگیزه برای کسب فضائل اخلاقی و زدودن رذائل اخلاقی ایفاء می‌کند و می‌توان از این باور به عنوان یکی از ابزارهای تربیتی برای ایجاد و گسترش فضائل اخلاقی استفاده نمود.

«تمهیدات» کتابی است، سرشار از مباحث و مضامین عرفانی که توسط عین القضات همدانی در سال 521 هجری نگارش یافته است. در این اثر، تنها از عرفان محض گفتگو شده است. گرچه نویسنده، گاهی عرفان و فلسفه را با یکدیگر می آمیزد و با این وجود، مطالب کتاب، صبغه ای عرفانی- فلسفی، به خود می گیرد. اما به یقین می توان گفت که اندیشه غالب بر این اثر، نگرشی کاملاً عرفانی می باشد. لذا در این رساله، سعی شده است که وجوه گوناگون عرفان ، از دریچه ذهن عین القضات مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. رساله حاضر مشتمل بر چهار فصل می باشد : در فصل اول به شرح احوال و آثار عین القضات و همچنین تبین ماهیت عرفان پرداخته شده است. فصل دوم به شرح اصطلاحات عرفانی تمهیدات می پردازد. در فصل سوم، خودشناسی و خداشناسی از منظر قاضی مورد تحلیل قرار می گیرد. و فصل چهارم، به شرح و بسط حقیقت و حالات عشق در تمهیدات می پردازد. شیوه نگارش این رساله نیز چنین است که با استناد به کتب عرفانی و شرح توضیحاتی در خصوص موضوع مذکور، به تشریح و تحلیل اقوال عین القضات، از گنجینه عظیم عرفان تمهیدات می پردازد.

جایگاه ويژه اهل بیت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در تاریخ اسلام، و نقش بی بدیل آنها در تفسیر قرآن، قرب و خویشاوندی نسبی با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، از ایشان شخصیتی ممتاز در میان مسلمانان و حتی غیر مسلمانان ساخته که دوست و دشمن را مبهوت خود کرده است. امام شافعی به عنوان یکی از پیشوایان بزرگ اهل سنت و دارای قریحه شاعرانه نیکو از جمله افرادی است که به مناسبتهای مختلف، محبت خویش را نسبت به این خاندان پاک و مطهر، ابراز نموده است. او به جهت علاقه وافر به خاندان پاک و مطهر نبوی (علیهم السلام)،فضایل ایشان را در قالب اشعاری زیبا و دلکش به تصویر کشیده است. کثرت این اشعار که به مناسبتهای مختلف آنها را سروده، حکایت از حب و مودت عمیق وی نسبت به این خاندان گرامی دارد که متأسفانه به عمد یا غیر عمد، از سوی محققان مورد بی مهری قرار گرفته و چنان که باید، پژوهشی به عنوان یک مجموعه مدون در این مورد انجام نشده است.بر این اساس، راقم این سطور با بضاعتی اندک، اما با لطف بی کران اهل بیت (علیهم السلام) به تحقیق و پژوهش پیرامون یکی از مسائل مهم و راهگشا- در ایجاد وحدت و یکپارچگی مسلمانان اعم از شیعه و سنی- یعنی بیان مؤیدات قرآنی و روایی فضایل اهل بیت (علیهم السلام) در شعر امام شافعی، پرداخته است. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد قرآنی- روایی بیان می دارد که طرح مناقب و فضائل اهل بیت (علیهم السلام) در اشعار شافعی، بنا به ریشه های قرآنی و روایی بوده و فقط جنبه عاطفی نداشته است. ارادت و دوستی شافعی نسبت به اهل بیت (علیهم السلام) گاه به حدی می رسد که توحید و عدل را همطراز با دوستی و ولایت ایشان قرار می دهد و صلوات بر این ستارگان هدایت را در تشهد آخر نماز، فرض و واجبمی داندالبته شافعی علی رغم ابراز محبت و نشان دادن حب عمیقش به اهل بیت (علیهم السلام)، بنا به تحقیقاتی که صورت گرفت، نتوانسته از امام معاصرش یعنی حضرت امام رضا (عليه السلام) بهره ای ببرد.

علم‌آموزی و فراگیری دانش یکی از مناسبات انسانی است که نقش مهمی ‌در سعادت آدمی‌ دارد و می‌تواند از منظر اخلاقی محل توجه واقع شود. در فرآیند علم‌آموزی افعالی از انسان صادر می‌شود که می‌توان در باب حسن و قبح یا درستی و نادرستی آنها سخن گفت. عالمان اخلاق و فلاسفه مسلمان و غیرمسلمان هر کدام دیدگاه‌های مختلفی در باب ملاک حسن و قبح و تشخیص نیک از بد ارائه کرده‌اند؛ ملاک‌هایی همچون سود و منفعت، لذت، وظیفه و تکلیف و فضیلت. از دیدگاه اسلام، آنچه یکی از اصلی‌ترین معیارهای اخلاقی بودن افعال و رفتار انسان را شکل می‌دهد نیت و انگیزه انسان است. نیت و انگیزه باید با فطرت و عقل هم‌سو باشد؛ چراکه عقل انسان می‌تواند حسن و قبح را تشخیص دهد و دین و شرع نیز راه را برای شناخت عقل روشن کرده، یافته‌های صحیح و درست آن را تأیید می‌کند. اخلاقی بودن، همه شئون و مناسبات انسانی را شامل می‌شود و پهنه اخلاق به وسعت وجود انسان، گسترش می‌یابد. علم‌آموزی و فراگیری دانش نیز می‌تواند از منظر اخلاقی بررسی شود. در این رساله می‌کوشیم معیارها و اصولی را که در اخلاقی شدن فرآیند دانش‌اندوزی نقش دارند از خلال سخنان گهربار اهل بیت علیهم السلام واکاوی کنیم. البته تأکید این پژوهش بر سه ویژگی زهد عالمانه، تواضع و ترویج علم است. بدین‌منظور پس از تبیین مفاهیم و طرح مقدمات، اخلاق دانشوری را تعریف می‌کنیم و در کنار آن به بایدها و نبایدهای اخلاقی عالمان و متعلمان می‌پردازیم. زهد عالمانه، تواضع عالمانه و نشر علم سه مولفه اساسی در شکل گرفتن زندگی عالمانه و اخلاق دانشوری است.

موضوع این پژوهش «خودشناسی و خودسازی در پرتو دعاهای امام سجاد7» می‌باشد. با توجه به تأکید دین بر مسئله خودشناسی و خودسازی، در این پژوهش تلاش شده با بهره گیری از تفاسیر، منابع روایی، شروح صحیفه سجادیه و مراجعه به کتب اخلاقی و تأمل در نیایش‌های حضرت7، دیدگاه ایشان را در مورد خودشناسی و خودسازی در قالب سه فصل مورد بررسی قرار دهیم.درفصل اول پس از توضیح مفاهیم و اصطلاحات و بیان اهمیت و جایگاه دعا، شرایط تاریخی دوران امام سجاد7 و دلیل رویکرد ایشان به دعا مورد بررسی قرار گرفته، سپس به مجموعه دعاهای امام زین العابدین7 پرداخته می‌شود. فصل دوم به خودشناسی از منظر امام سجاد7 می‌پردازیم. مهمترین روش خودشناسی از دیدگاه امام7 مراجعه به قرآن و معصومین: است. ایشان در دعاهای خود انسان را موجودی دو بعدی که دارای گرایش‌های مادی و معنوی است معرفی می‌کند وامتیازات و ویژگی‌های مثبتی برای انسان نام می‌برد. مهمترین پیامد‌های شناخت انسان از نظر حضرت7 خودآگاهی، درک فقر و نیاز ذاتی، تواضع، آگاهی از حکمت آفرینش انسان، خداشناسی و آمادگی برای خودسازی است. در فصل سوم به خودسازی از منظر امام سجاد7 پرداخته شده است. با بررسی ادعیه امام سجاد7 مهمترین عواملی که زمینه خودسازی را در انسان فراهم می‌سازد شامل: معرفت و شناخت خدا که نتیجه آن ایمان و محبت به خدا و اولیای اوست و نیزتأسی به معصومین:، اعتقاد به روز قیامت، حب ذات(خوددوستی ممدوح) و انتظار فرج می‌باشد.روش‌های خودسازی نیز توبه و پشیمانی از گناهان، تصفیه و پاکسازی نفس از طریق مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاتبه و سپس پرورش و آراستن نفس با انجام تکالیف شرعی و ادای فرائضی چون نماز، روزه و تلاوت وتدبر در قرآن کریم ونیز بکاربستن صفات و ویژگی هایی چون تقوا، اخلاص در اندیشه و عمل، شکر و یادآوری مرگ می‌باشد. انسان در راه خودسازی با موانعی روبه رو می‌شود که به دو دسته بازدارنده‌های بیرونی یعنی شیطان، دنیا دوستی و معاشرت و همنشینی با دوستان بد و بازدارنده‌های درونی مانند شهوت و هوای نفس و غفلت و خودفراموشی تقسیم می‌شوند. در دعاهای امام سجاد7 اصلاح نفس و رهایی از پلیدی ها، مصونیت از گناه، آراسته شدن به صفات پسندیده، شکست و خواری شیطان، تکامل جسمی و روحی و رعایت حقوق و حسن معاشرت با دیگران از پیامد‌های دنیوی خودسازی است و پیامد‌های اخروی خودسازی شامل آسایش هنگام مرگ، حسابرسی آسان در روز قیامت، سعادت اخروی و نزدیکی به خدا است.

بخش مهمی از تعالیم انبیاء اختصاص به تبیین نظام اخلاقی دارد که در آن شیوه‌ی خاصی از زندگی را به پیروان خود توصیه می‌کنند نمود بارز این تعالیم را می‌توان در کتب مقدس ادیان جستجو کرد. قرآن کریمو اوستا از جمله کتب مقدسیبه شمار می ‌آیند که برای اینمسئلهاهمیت خاصی قائل هستند و دارای یک نظام اخلاقی نظام‌مند می ‌باشند. پژوهش حاضر به بررسی مقایسه-ای نظام اخلاقی قرآن و اوستا پرداخته تا به شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها به عنوان دو نظام اخلاقی دینی پی ببردو به همین منظور مبانی و مفاهیم اخلاقی این دو کتاب را به منظور ارائه‌ی یک نظام کامل مورد بررسی قرار می‌دهد. نگاهی به مبانی این دو نطام نشان می‌دهد که هر دو نظام علاوه بر اینکه مبانی محکم و مشترکی برای نظاماخلاقی خود ارائه می‌دهند، ساختار نظام اخلاقی خود را به صورت1- مفاهیم بیان کننده رابطه انسان با خدا؛ 2- مفاهیم بیان کننده رابطه انسان با انسان دیگر؛ 3- مفاهیم بیان کننده رابطه انسان با خودش 4-مفاهیم بیان کننده رابطهانسان با طبیعت ترسیم می‌کنند در این میان هر دو کتاب ذیل چهار رابطه مفاهیم اخلاقی را تعریف کرده که دارای اشتراکات و تفاوت‌هایی می‌باشند.وجود اشتراکات فراوان میان نظام اخلاقی قرآن و اوستا از یک سو نشان دهنده این است که این دو دین دارای منشإ آسمانی هستند و از سوی دیگر نشان دهنده وحدت ادیان و هماهنگی قرآن با آموزه‌های انبیای پیشین است. همچنین وجود امتیازات نظام اخلاقی قرآن بر اوستا بر این اصل تأکید می‌کند که ادیان الهی در طول یکدیگرند و کامل‌ترین دین کامل‌ترین تعالیم را ارائه می‌دهد.شایان ذکر است این پژوهش نظری و از نوع مقایسه‌ای می‌باشد که با روش کتابخانه‌ای اطلاعات آن گردآوری شده است.

این پایان نامه در پی معرفی فیلون اسکندرانی، یکی از بزرگترین‏ فیلسوفان، متکلمان و عارفان یهودی قرن اول میلادی است که علی رغم تأثیر شگرفی که آرائش بر فیلسوفان بعدی به‌ویژه فیلسوفان مسلمان داشته است، آن‌چنان‌که شایسته است شناخته شده نیست. او اولین کسی بود که در نظام فکری‌ـ‌ فلسفی‌اش در پی تلفیق و وفق دادن فلسفه با دین برآمد. در این رساله نظریات فیلون درباره خدا، انسان و نسبت میان آن دو، در کنار آراء ملاصدرا درباره موضوعات مذکور بیان شده است؛ چراکه با وجود تفاوت آنان به لحاظ دینی و فاصله تاریخی بسیاری که بینشان هست، شباهت‌های فراوانی بین آراء و عناصر تشکیل دهنده نظام فکری و فلسفیشان ملاحظه می‌شود. آراء فکری و فلسفی فیلون و ملاصدرا تلفیقی از عقل، وحی و عرفان است و نظریاتشان درباره مسئله خدا، انسان و نسبت میان آن دو که از موضوعات بسیار مهم و اساسی هر نظام فلسفی می‌باشد، وجوه اشتراک بسیاری دارد. چنان‌که هر دو با اندکی تفاوت در تبیین مفهوم خدا، میان تشبیه و تنزیه جمع می‌کنند و انسان را موجودی می‌دانند که شبیه خداست و مهم‌ترین جزء وجودیش همانا عقل او است. همچنین آنان انسان را اشرف مخلوقات و خلیفه خدا بر روی زمین برمی شمارند.این پایان نامه شامل سه بخش است. بخش نخست به بیان دیدگاه‌های فیلون اختصاص دارد که خود مشتمل بر سه فصل است، فصل اول خدا از دیدگاه فیلون، فصل دوم انسان و در فصل سوم هم نسبت میان خدا وانسان از دیدگاه فیلون مطرح می‌شود. در بخش دوم نیز تلقی ملاصدرا از موضوعات مذکور بیان می‌گردد. در بخش سوم نیز یک جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از دو بخش گذشته ارائه شده است ، در این بخش وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه‌های دو اندیشمند درباره موضوع مورد نظر، مورد اشاره قرار گرفته است و در حقیقت این بخش حاوی گزارشی از وجوه اشتراک و افتراق نظریات فیلون و ملاصدرا می‌باشد.

هدف از آفرینش انسان این است که با انتخاب راه صحیح و پیمودن صراط مستقیم به رستگاری و مقام قرب الهی برسد. در این مسیر نیاز است انسان با راهنمایی افراد آگاه به سوی رستگاری رهنمون گردد . از این‌رو، تربیت صحیح در تمام سنین، به‌ویژه در سنین حساس و نقش‌پذیر جوانی تأثیر بسیار مهمی دارد. با تدبر و تحقیق در آیات قرآن، سیره، گفتار و رفتار معصومان به‌خصوص حضرت علی می‌توان ملاکهای رستگاری را بهتر شناخت و جهت رسیدن به آن تلاش نمود . حضرت علی در بیانات خود، به‌خصوص نامه 31 نهج البلاغه که در وصیت به فرزند صالح و جوان خویش ، امام حسن نوشتند؛ نکات تربیتی بسیاری را یادآور شده‌اند و نیاز ضروری هر جوان هست که آنها را بداند و به کار گیرد.پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که «ملاکهای رستگاری جوانان از دیدگاه حضرت علی چیست؟»، به منظور پاسخگویی به این سوال، ابتدا پیرامون این مسأله و تعریف واژگان کلیدی آن مطالبی بیان شده است، سپس ارزش دوره جوانی با توجه به آیات قرآن و روایات معصومین? بررسی گردید که نشان می‌دهد دوره جوانی ارزشمندترین دوره زندگی انسان است. بعد از آن ملاکهای رستگاری بشر شامل ملاکهای اعتقادی(خداشناسی، امام شناسی و ...)، ملاکهای اخلاقی(تقوا، حیا و پاکدامنی و ...) و ملاکهای عملی(احکام دینی، آداب الهی ، شعائر الهی و ...) نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت، با توجه به نیاز هر انسان(به‌خصوص در سن جوانی) به الگویی کامل و نقش‌پذیری از آن جهت رسیدن به رستگاری، الگوهایی ارائه شده است که می‌تواند رهنمون مناسبی باشد. در ادامه فصل نیز آثار رعایت نکردن ملاکهای رستگاری تبیین شده است.